Droga do kwantowej teorii świadomości

         

Otworzył tę drogę brytyjski matematyk i fizyk Roger Penrose, który ponad dwadzieścia lat temu w głośnej pracy[1] wykazał ściśle [w formalnym dowodzie ],że świadomość człowieka nie ma charakteru algorytmicznego ,ani nie polega na generowaniu odpowiednich algorytmów do stosowania ich w rozwiązywaniu problemów dowolnego typu[ogólnie- myślenia].

Oto jego finalne stwierdzenia:

„Utrzymując więc , że prawdziwa inteligencja wymaga świadomości ,w sposób niejawny sugeruję, że również inteligencji nie można symulować za pomocą algorytmu, czyli przy użyciu współczesnych komputerów. Twierdzę stanowczo ,że w działaniu świadomości musi być czynnik istotnie niealgorytmiczny”(str.447).

Jednocześnie Penrose wystąpił z hipotezą ,że muszą  istnieć „odpowiednie procesy fizyczne w mózgu, które powodują pojawienie się świadomości ,ale procesów tych nie można nawet symulować za pomocą obliczeń:( poz.[2],str.107).

Sir Roger Penrose ( 1931 - ),foto:wiki.eng

Penrose jest doskonałym fizykiem, ma własne, oryginalne podejście do problemów rozumienia kwantowej mechaniki, nic wiec dziwnego że do rozwikłania tajemnic świadomości i procesów myślenia, oraz inteligencji poszukał pomocy właśnie w tej imponującej [ obok teorii względności] teorii fizyki współczesnej.

W rozdziałach 2,3,7 następnej pracy [2] Penrose przedstawił hipotezę, według której świadomość powstaje jako skutek obiektywnej redukcji[ kolapsu] funkcji falowej związanej z tzw. mikrotubulami tworzącymi elastyczny szkielet komórki eukariotycznej w sieci neuronowej mózgu.

Redukcję funkcji falowej mikrotubuli ma powodować lokalna krzywizna czasoprzestrzeni w skali Plancka, czyli grawitacja kwantowa. Stany kwantowe mikrotubuli mogą być splątane{ skorelowane kwantowo] i obejmować znaczne obszary kory mózgowej i tym samym świadomość jest fenomenem nielokalnym. Akty świadomości zachodzą wtedy, gdy następuje redukcja wektora stanu[funkcji falowej]i pojawiają się w warstwie fizjologii mózgu wielkości fizyczne mierzalne[obserwable].

Kwantowy model świadomości Penrose’a- Hameroffa [Stuart Hameroff to neurolog i anestezjolog, który w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych ub.w. rozpoczął współpracę z Penrose nad zagadką świadomości] o akronimie „ORCH-OR” wywołał i wywołuje kontrowersje i ostre spory ,jednak na początku bieżącego roku Hameroff i Penrose ogłosili, że odkrycie wibracji kwantowej w mikrotubulach przez Anirban Bandyopadhyay z National Institute for Materials Science w Japonii potwierdza hipotezę ORCH-OR.

        Obok drogi do kwantowej świadomości polegającej na badaniu natury procesów w korze mózgowej [kwantowe czy klasyczne?]przez fizyków i neurofizjologów, pojawiła się druga, równoległa, w obrębie kognitywistyki.

 Kognitywistyka (cognitive science), to pogranicze informatyki, psychologii i filozofii.

Kognitywistyka bada procesy poznawacze organizmów żywych (w tym szczególnie – człowieka),modeluje informatycznie te procesy ,oraz bada relacje między poznaniem, a działaniem praktycznym[np. podejmowaniem decyzji przez człowieka].

I właśnie jesteśmy świadkami narodzin, oraz dynamicznego rozwoju: kwantowej kognitywistyki !

Centralnym jej problemem jest poszukiwanie odpowiedzi na pytania:

Czy procesy poznania mogą być opisane językiem matematyki mechaniki kwantowej?

Czy jest możliwe kwantowe modelowanie procesów poznawczych?

Na czym polegają różnice między kwantowym modelowaniem tych procesów, a klasycznym ?Czy to pierwsze wykrywa własności świadomości niedostępne temu drugiemu ?

Kwantowa kognitywistyka nie zakłada ,że w mózgu człowieka występują mikro-procesy kwantowe, ją interesuje możliwość opisu zjawisk poznawczych człowieka w ramach języka i praw mechaniki kwantowej. Stąd stosowanie w tej kognitywistyce probabilistyki kwantowej, a odejście od probabilistyki klasycznej. Również klasyczną teorię informacji zastępuje się teorią kwantowej informacji.

Wyniki badawcze takiego podejścia są bardzo zachęcające.

 

 

 

 

 

prof.dr Jerome Busemeyer (foto:Indiana University,Bloomington)

Zespół z Indiana University [Bloomington], Department of Psychological&Brain Sciences kierowany przez dr Jerome Busemeyer po kilku latach badań  z zastosowaniem formalizmu mechaniki kwantowej przedstawił racjonalne modele ludzkich osądów i decyzji [a także pamięci i uczenia się],które w ramach klasycznej statystyki stosowanej przez psychologię uznane były za irracjonalne, lub z pogranicza zaburzeń psychicznych.

Dwie różne drogi do kwantowej teorii świadomości, przedstawione przeze  mnie syntetycznie, dowodzą że fenomen świadomości   może być przedmiotem badań ze strony nauki, a ich rezultaty mogą być oświetlone krytyczną myślą-też naukową. Teoria ORCH-OR zaproponowana przez Penrose i Hameroffa jest dosyć konsekwentnym fizykalizmem. Jej fundament [ kwantowa grawitacja] jeszcze nie został uformowany, a wysiłki R.Penrose’a w tym zakresie są godne podziwu, lecz nie satysfakcjonujące. Hipoteza „ORCH-OR” mówi więc ( moim zdaniem )tylko o paralelizmie psycho-fizycznym [idei bardzo starej],a jej nowość polega  na hipotezach o kwantowych – nie klasycznych – fenomenach, jako  siedliskach świadomości.

Natomiast quantum cognitive kojarzy mi się z powieścią francuskiego pisarza Michela Houellebecqa pt.”Cząstki elementarne”. Albo człowiek w masie społecznej staje się ontologicznie podobny do cząstki elementarnej ,albo też cząstka elementarna posiada jakąś proto-świadomość. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z degradacją świadomości ,jako immanentnym składnikiem osobowości ludzkiej ,a w drugim – z odrodzeniem idei pan-psychizmu.

W obydwu przypadkach, stosowanie formalizmu mechaniki kwantowej, z jego schematem pojęciowym zespolonej przestrzeni Hilberta, oraz kwantowej probabilistyki powoduje radykalne ograniczenie liczby odbiorców i czyni ewentualną dyskusję ezoterycznym wydarzeniem.

Nie odmawiając znaczenia i wartości badaniom naukowym fenomenu świadomości ,jednak stwierdzę że wiedza o tym fenomenie, jaką uzyskaliśmy już wcześniej od filozofów [antropologów filozoficznych],pisarzy, poetów nie jest fałszywa, ani płytka, lub bez znaczenia.

U kogo bowiem można znaleźć głębsze analizy aktów i procesów świadomości od tych, jakie przedstawił Edmund Husserl w swej pracy:” Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii”? Albo, kto bardziej precyzyjnie i analitycznie opisał utratę indywidualnej tożsamości osoby od Eliasa Canettiego w pracy „Masa i władza” , lub od Roberta Musila w powieści „Człowiek bez właściwości”?

Nauka nowożytna jest imperialna i zaborcza w stosowaniu swego sformalizowanego języka i sekciarskiego kryterium prawdziwości sądów. Nic dziwnego w tym ,że fenomen świadomości chce sprowadzić do takiej kategorii bytu ,w odniesieniu do którego jej język i metoda są skuteczne. Ale ja mam w pamięci przypowieści mojego dziadka „po mieczu”: ""na różne zakamarki, są różne oliwiarki," oraz _" nie wszystkie trudności rozwiążesz młotkiem".

 

 

 

Literatura

 

[1] R.Penrose,Nowy umysł cesarza,PWN,Warszawa,1995,s.413-490

[2]R.Penrose,Makroświat,mikroświat i ludzki umysł,Prószyński i Ska,Warszawa,1997

[3] R.Penrose,Cienie umysłu, Zysk i S-ka, Poznań, 2000

[4]S.Hameroff,R.Penrose,Consciousness in the universe. A review of the Orch-OR theory,Phys.Life Rev.,11(1),2014,s.39-78

[5] J.R.Busemeyer,A.Diederich,Cognitive Modeling,Sage Publications, Inc,2010

[6]J.R. Busemeyer and P.D. Bruza. Quantum models of cognition and decision. Cambridge Univ.Press, Cambridge, 2012

 [7] Z.Wang, J.R. Busemeyer, H. Atmanspacher, E.M.  Pothos,  The potential of using quantum theory to build models of cognition. Topics in Cognitive Science, 5(4),2013