Psychologia twórczości naukowej jest dziedziną współpracującą z metodologią nauk.O rozwoju bowiem nauki, jego cechach istotnościowych i meandrach zmian postaci, nie decydują tylko metody badań, technologia narzędzi badawczych, system organizacji badań, ale także osobowość badacza,jego biografia łącznie ze światem wewnętrznym: przekonaniami, postawą etyczną,światopoglądem, temperamentem.
”Polish cosmologist, philosopher and Catholic priest, for “sharply focused and strikingly original concepts on the origin and cause of the universe.”
Wywiad-rzekę przeprowadził włoski dziennikarz Giulio Brotti , a wydało Rditrice La Scuola w roku 2012.
Kto chce znać najważniejsze fazy życia ks.Michała, ten powinien książkę tą przeczytać [ zwłaszcza rozdział 1]. Dowie się z niej o tym, że zawsze fascynowały go dwie sfery świata ludzkiego: nauka i religia.
A kto chce znać historię i stan relacji między tymi sferami , też powinien pilnie tę książkę przeczytać
[ w całości ].
Ks.prof.Michał Heller jest bowiem nie tylko rzetelnym historykiem współdziałania nauki i religii , świadkiem bystrym i analitycznym w spojrzeniu na tę historię , ale przecież jest jednocześnie tym twórcą , który wpływa swoimi badaniami i dziełami na stan i perspektywy relacji nauka-religia i to nie tylko w skali kraju.
Trudno wymienić wszystkie węzłowe problemy jego rozmowy z Giulio Brottim, tak olbrzymia jest ich ilość.Tym bardziej , że to swobodna rozmowa, pełna dygresji [ np. po analizie problemu czasu w mechanice kwantowej mamy wtręt o ujemnej funkcji internetu w popularyzacji nauki ] i błyskotliwych bon motów, z której wyłania się nie tylko świat myśli ks.Michała, ale także to, co lubi, kocha i przeciwnie.
Wiele jego ocen , opinii i twierdzeń weszło już do popperowskiego”trzeciego świata” i jest dobrze znane czytelnikom – fanom jego twórczości.
Jednak zwrócę uwagę przyszłego czytelnika tej książki na pewne nowvum w tej dziedzinie.
Ks.Profesor pierwszy raz podniósł wyraźnie kwestię uformowania teologii nauki i to mnie bardzo ucieszyło.Kiedy zobaczymy w jakimś słowniku na ile dyscypln pomocniczych dzieli się teologia , to zaskakuje brak teologii nauki !
Tymczasem czytam u M.Hellera:
"Logiczne uzasadnienie teologii nauki tkwi w fakcie, że wszechświat widziany z perspektywy teologicznej okazuje sie bogatszy niż widziany z perspektywy naukowej.na przykład świadomość, że świat został stworzony przez Boga pozwala teologii uchwycić niektóre cechy wszechświata ,które sa niedosteone dla nauki i dla filozofii nauki z powodu ograniczeń ich metod badawczych.Świat widziany z perspektywy teologii zawiera w sobie wartości".str.221
Gdy z drugiej strony, jednocześnie , jakże głośny i namiętnie dyskutowany jest problem nauka-wiara/religia. Jak bzdurne krążą w przestrzeni publicznej poglądy na temat konfliktów lub symbozy tych dziedzin kultury ludzkiej. Ile kalumni i obelg kierowanych jest do tych ludzi nauki , którzy żyją harmonią własnego racjonalizmu z wiarą w Boga. Jak bardzo negowany jest fakt doświadczenia egzystencjalnego nauki i badania naukowego przyrody jako daru Boga.
Potrzebę uformowania teologii nauki widział i rozumiał Jan Paweł II i dał jej początek w nauczaniu swego pontyfikatu, o czym pisałem tutaj, na salonie24 w w trzech artykułach, opublikowanych w dniach: 15.08.2007,17.08.2007,18.08.2007
Po drugie.
Jestem czytelnikiem prawie każdego tekstu napisanego przez ks.Michała [w bibliotece domowej mam większość ksiązek napisanych przez niego] , począwszy od tych opublikowanych pod koniec lat 60-tych , aż po „Filozofię przypadku”[2].
I chcę właśnie powiedzieć , że intrygująca opwieść ks. Michała o jego przeżyciach intelektualnych i duchowych w przestrzeni dialogu”nauka-wiara , w pewnym miejscu kojarzy mi się najsilniej z jego filozofią przypadku.
Skąd i dlaczego to skojarzenie?
Otóż, na stronicach 206-212 tej pięknej książki-wywiadu , Giulio Brotti sprowokował ks.Michała do pewnej wypowiedzi na temat intelligent design (ID), wypowiedzi będącej powtórzeniem metafizyki „przypadku” zreferowanej w książce z roku 2012 , której tytuł wymieniłem wyżej.
Najpierw M.Heller trafnie zauważa , że :
„Główna trudność dotycząca darwinowskiej teorii ewolucji ,z którą borykają się zwolennicy koncepcji ID dotyczy metafizycznego statusu „przypadku”.Są oni zdania,że jeśli Bóg stworzył wszechświat,Jego działanie nie może nosić znamion przypadkowości,bo przypadek przeczyłby idei świadomego działania.
Ogólnie rzecz ujmując ,zgadzam się z opinią,że boskie stworzenie jest inteligentnym projektem.Z pewnością Bóg ,stwarzając,działa w sposób racjonalny- dlatego istnieje jakis plan ,który kieruje losami kosmosu”.(s.208)
Następnie ks.Michał dowodzi , że:
„przypadek rozpatrywany w świetle rachunku prawdopodobieństwa daje się jednak sprowadzić do schematów matematycznych,a zatem doskonale racjonalnych.”(s.211)............Zatem zdarzenia przypadkowe nie przeczą....idei,w myśl której kosmosem rządzi boski projekt , są one raczej częścią tego projektu”. (s.212)
Nie mam nic przeciw temu wywodowi logicznemu , bo jest on ilustracją pewnej metafizyki nie tylko przypadku.
Ale z naszą metafizką to jest tak:
nie my nią zawiadujemy i rządzimy , tylko ona nami.
M.Heller jest zafascynowany matematyzowalnością opisu przyrody, oraz jej matematycznością.Nawet kilka lat temu odważył się powiedzieć , że Bóg jest matematykiem , zapominając przy tym dodać , że tylko dla – niektórych matematyków.
Trudno mi bowiem uwierzyć, by mój sąsiad- bardzo bogobojny człowiek- który całe dorosłe zycie sprzedaje warzywa w swym sklepiku , pogodził się z tym, że Bóg do którego się modli , jest matematykiem.
Innymi słowy: matematyzowalność opisu przyrody akceptuję ( z pewnymi zastrzeżeniami ) , natomiast z ideą matematyczności przyrody, nie mogę się wcale pogodzić .
Fenomen życia z obecnością świadomości, dzieje człowieka jako osoby ( i wspólnoty osób ), która jest tajemnczą jednościa cielesności i duchowości, to nie domena rachunku prawdopodobieństwa , ani losowości.
Dlatego rozumiem , że ID nie można „ożenić” z teorią ewolucji i rozumiem ewolucjonistów , iż z całej mocy zwalczają ID-owców.
W tym miejscu uczynię dygresję wspomnieniową, przepraszając księdza Profesora , że czynię to bez pytania o jego zgodę.
Bardzo dawno temu, ks.prof.Michał w rozmowie towarzyskiej [ był także wtedy z nami śp.ks.Józef ], która miała miejsce póżnym wieczorem w Krakowie, po seminarium , powiedział , że mogło go tutaj nie być , gdyby nie jego matka.
W czasie wywózki na Sybir, na kolejnej stacji przystankowej, nieznajoma Ukrainka kierując się sercem zaproponowała jego matce, by oddała jej dziecko , bo ten rebionek nie przeżyje. Matka natychmiast odmówiła :jego los jest naszym losem, jesteśmy rodziną.
Ciekawe , czy to przypadek taka odpowiedź i decyzja matki ks.Michała? Czy to przypadek , że mamy wybitnego kosmologa w nowożytnych dziejach Polski? Czy to przypadek , że on powołał do życia Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych?
Ks.prof.Michał Heller jest mistrzem rozmowy.Rozmowa z nim jest zawsze „spotkaniem”, w którym zostajemy obdarowani duchem pokory i pasją podążania do prawdy, a jednoczesnie zainspirowani wolnością i autonomią myślenia.
Jego obecność wśród nas nie jest przypadkiem .Jest darem niebios.
Literatura
[1] Bóg i nauka.Moje dwie drogi do jednego celu.Michał Heller w rozmowie z Giulio Brottim, Copernicus Center Press, Kraków, 2013
[2] M.Heller, Filozofia przypadku, Copernicus Center Press, Kraków, 2012
