To co stare, i to co nowe

[Z cyklu: Bieżące lektury]

Ostatnio zapanowała moda na ocenę wartości poznawczej dzieła z jakiejkolwiek dziedziny na podstawie daty ukazania się jego.

Zasada ,podniesiona do godności «uniwersalnej» jest niesłychanie prosta:

Nowe jest prawdziwe,cenne,piękne,sprawiedliwe,słuszne... a stare jest obdarzone samymi przeciwnymi cechami do wyżej wyliczonych.

Stara teoria jest błędna ex definitione,stare twierdzenie nieprawdziwe automatycznie,książka dawniej wydana jest nieaktualna,wszystko co pojawiło się pierwszy raz w dawnych czasach, dzisiaj nie obowiązuje z racji nie aktualności.Dawne ideały i dawne obyczaje nie mają dzisiaj żadnego zastosowania,są anachroniczne.

Wszystko co stare jest stłamszone,wszystko co nowe jest eksponowane.

Tymzcasem nie istnieje stare ,które jest dobre, ponieważ jest stare,tak jak nie istnieje nowość, która jest dobra, ponieważ nie jest stara.

Kryteria wartości nie biorą się z datownika odciskającego moment czasowy narodzin dzieła ducha ludzkiego.Dowodów powyższego można dostarczyć natychmiast bez liku.

Tymczasem niedawno przeczytałem w komentarzu do wpisu na salonie o pewnym Angliku, co do którego nie mogłem uzyskać miarodajnej informacj, kim był z zawodu lub z pasji i zainteresowań ,następującą notkę:

«Akurat Józef.K zaepatował mnie Kuratowskim. Wyciągnąłem więc wydanie Kuratowskiego z lamusa, rok wydania 1966, lezy obok na stole, pożółkłe, wydające ten charakterystyczny odór starych książek. Czytając Johnsona pożółkłe kartki, zapach pożyczony z Kuratowskiego, ma się wrażenie lektury autentycznego starodruku.»

Zaintrygował mnie ten zwrot , mówiący o tym ,że Kuratowski kogoś “zaepatował”.

O którym Kuratowskim autor pisze- zaniepokoiłem się.

Okazało się , że w notce tej , autor zestawia na jednej półce starzyzny tekst nikomu nieznanego Johnsona z podręcznikiem matematyki wyższej Kazimierza Kuratowskiego,polskiego matematyka,który zmarł w 1982 roku.

Dla autora, książka z końca XIX wieku ,napisana przez nieznaną praktycznie osobę(matematyk? humanista? badacz?) jest tyle samo warta, co wybitny kurs matematyki z drugiej połowy XX wieku,to znaczy nic, poza «odorem starych książek». Wszystko co stare, jest dla niego podobne w swej bezwartości z powodu daty,tak jak wszystko co nowe(zapewne,przypuszczalnie) jest cenne też z powodu daty(świeżej).

Żyją jeszcze uczniowie prof.K.Kuratowskiego,możliwe ,że istnieją osoby, które zawdzięczają Kuratowskiemu odłonięcie przed nimi zaklętego i cudownego świata abstrakcyjnych tworów topologii.

Jakie mogło być ich przeżycie duchowe po przeczytaniu takiej nieroztropnej notki?

Zacytuję wersję angielską wikipedii na temat twórczości Profesora Kazimierza Kuratowskiego pomijając polską wersję ,która przez kogoś może być uznana za nieobiektywna.

Kuratowski's research was mainly focused on abstract topological and metric structures. With Akfred Tarski and Wacław Sierpiński he provided most of the theory concerning Polish Spaces [1](that are indeed named after these mathematicians and their legacy). His contributions to mathematics also include:

a characterization of Hausdorff spaces in terms of what are now calle Kuratowski closure axiomes

proof of the Kuratowski –Zorn lemma

in graph theory, the characteriztionof planar graphs now known as Kuratowski's theorem

identification of the ordered pair (x,y) with the set {{x},{x,y}}.

the introduction of the Tarski- Kuratowski algorithm

Kuratowski's complement problem

Kuratowski free set theorem

Kuratowski convergenceof subsets of metric spaces

W świetle tej biografii widać jak na dłoni, że to co stare, i to co nowe, konstytuuje jedność organizmu ,któremu na imię kultura i nauka ludzka.Jeśli dla kogoś stara książka wydaje tylko odór niezależnie od wartości jej treści, to ten ktoś - co najmniej nieświadomie - rozrywa krwioobieg kultury ludzkiej.W kulturze, stare i nowe nie określają się na podstawie kalendarza ,lecz na podstawie otwartości na głos ducha czasu.

Nowe może być makabrycznie stare ,jeśli jest głuche i zamknięte na znaki ducha czasu, a stare może być fascynująco młode, jeśli będzie otwarte na te znaki. Nowe zawsze dąży do zastąpienia starego ,gdy nierzadko jest jego powtórzeniem w innej postaci.Absolutnej słuszności nie ma ani restauracja, ani rewolucja.

Oto dialektyka starego i nowego w kulturze i nauce.