Niezwykły człowiek, autor Niezwykłych książek, samouk który udzielał korepetycji studentom fizyki z późniejszych lat i naukowiec amator. W latach 70 i 80-tych uznawany za drugiego co do ważności, po Lemie, polskiego autora s-f. W przeciwieństwie do Lema nieznany poza granicami Polski. (Tłumaczenia ukazywały się w kilku językach w tym niemieckim, węgierskim, czeskim ). Tłumaczenie jego najważniejszej powieści przełożonej przed laty przez Tadeusza Mirkowskiego ukazało się w języku angielskim dopiero w 2021 roku. Dziś zapomniany. P.S. Duże litery w słowach "Niezwykły" i "Niezwykłych" zostały użyte celowo.
Nie znam przypadku by debiutancka powieść nieznanego autora narobiła w polskich mediach drugiej połowy XX-tego wieku tyle zamieszania. Mówię tu o powieści "Robot" która ukazała się w 1973 roku i stała się wydarzeniem o którym pisały nawet popularne media. Samego autora otaczała aura tajemniczości - nie udzielał wywiadów, nie udostępniał danych biograficznych, Polacy poznali go dopiero kiedy zgłosił się po odbiór prestiżowej nagrody literackiej - jego powieść uznano za najlepszą książkę s-f wydaną po II-giej Wojnie Światowej w Polsce. Pozostawił po sobie cztery Niezwykłe ksiązki i kilka opowiadań. Mimo tak skromnego dorobku zasługuje na to by go czytano i o nim pamiętano. Po jego śmierci w 1995 roku na krótkotrwałej fali zainteresowania ukazały się jeszcze dwie jego młodzieńcze powieści , których autor za życia nie chciał opublikować. I tu Snerg miał rację. - należy je potraktować bardziej jak ciekawostkę - widoczny jest brak warsztatu literackiego i miałkość koncepcji.
Debiutancka powieść autora "Robot" to historia odkrywania człowieczeństwa. Robot (?) , android (?) stworzony przez tajemniczy mechanizm który przez stopniową ewolucję własnej osobowości staje się człowiekiem i buntuje się przeciwko swojemu stwórcy. Nie wiemy czy to jest bunt zaprogramowany, czy też to efekt rozwoju osobowości. Ale nie jest to nudna powieść psychologiczna. Akcja rozgrywa się w ziemskim mieście porwanym przez (?) przez obcą inteligencję i nasz bohater przemierza jego kolejne poziomy. Niesamowita wizja miasta zastygłego w czasie ( dokładniej czas płynie tam bardzo wolno i są widoczne wszystkie konsekwencje tej dylatacji czasu). Porażająca wizja opasłego konsumpcjonizmu w końcowych partiach powieści - ludzie jako obiekt eksperymentu.
Snerg wyłożył tu swoją Teorię Nadistot - istnieje szereg kolejnych poziomów które są w stanie dostrzec tylko samych siebie i poziomy położone niżej. Snerg definiuje poszczególne poziomy jako minerały - rośliny - generację zoologiczną (zwierzęta, ciało ludzkie) i ostatni znany nam poziom : psychologiczny.
Podsumowując:
1. Szereg generacji życia jest ciągły.
2. Każda istota opiera swój byt na przemianie materii zorganizowanej w generacji własnej lub o jeden stopień niższej w szeregu.
3. Żadna istota nie postrzega swej nadistoty.
4. Brak odpowiednich zmysłów pozwala każdej istocie sądzić, że jej generacja zajmuje najwyższe piętro w gmachu ewolucji.
5. Istota hodowana lub uprawiana może postrzegać efekty działalności swej nadistoty lub ponad-nadistoty, lecz nie odróżnia tych efektów od zjawisk, które zalicza do naturalnych.
zródło : https://bialczynski.pl/2018/06/07/wielcy-polacy-adam-wisniewski-snerg-1937-1995-i-jego-teoria-nadistot/#!
Koncepcja ta po dzień dzisiejszy jest aktualna i ma szereg zwolenników. Była też szeroko komentowana nawet w mediach popularnych.
"Robot" to książka której nie sposób zapomnieć. Mamy tu wszystkie elementy składające się na powieść wybitną - ciekawą akcję przemycającą niebanalne spostrzeżenia, profesjonalny warsztat literacki i zakończenie pozostawiające czytelnika z refleksją że to najważniejsze i najpiękniejsze w tej książce nie zostało napisane. Czytelnik musi odkryć to sam - w samym sobie.
Pięć lat później ukazuje się następna książka autora, "Według Łotra". Jej bohater wbrew swojej woli zostaje groźnym przestępcą i w finale inspirowanym Biblią zawisa na krzyżu. Przede wszystkim świetny i oryginalny pomysł ( co w literaturze s-f często się nie zdarza). Przypadkowe spotkanie z Plowym Jackiem prorokiem (?), reprezentatem Boskiej Istoty (?) Reżyserem Świata ( tu nawiązanie do konwencji realizacji filmu) sprawia że bohater z roli statysty awansuje do jednego z głównych bohaterów. Budząc się rano odkrywa że wszyscy jego bliscy i znajomi, to niedbale skonstruowani manekiny odgrywające rolę statystów, on sam jest tylko człowiekiem z krwi i kości. Każde jego działanie powoduje destrukcję i uszkodzenia otaczających go manekinów.
Krytykowano zakończenie dosłownie nawiązujące do ukrzyżowania Chrystusa. Koncepcja świata jako filmu w trakcie realizacji powróci jeszcze w trzeciej książce autora.
To książka której się nie zapomina. Przeczytałem ją wiele lat temu - jej wspomnienie i związana z nią refleksja została do dzisiaj. Jak to u Snerga - ciekawa akcja przemycająca niebanalne refleksje i zmuszająca czytelnika do myślenia.
Najlżejszą pozycją jest przedostatnia książka Snerga "Nagi Cel". Bohater leci samolotem na pokładzie którego terrorysta detonuje ładunek wybuchowy, co sprawia że nasz bohater przenosi się do rzeczywistego świata w którym dominują setki planów filmowych gdzie nasz bohater może odgrywać najprzeróżniejsze role. Ponownie znakomity i oryginalny pomysł, zrealizowany jednak w konwencji bardziej rozrywkowej niż poprzednie książki. Nawiasem mówiąc to znakomity materiał na scenariusz filmu lub serialu.
Ostatnią zakończoną przed samobójczą śmiercią autora pozycją w jego bibliografii jest "Arka" - opowieść o dziwnym statku i dziwnym rejsie - surrealistyczna i pełna odniesień. W zasadzie to już nie jest s-f , bardziej literatura w klasycznej formie. Akcja pełna zaskoczeń i "nieoczywistości", świat który bohater próbuje zrozumieć ciągle odkrywając że ma o nim fałszywe wyobrażenie.
Dziś już nie pamiętamy o Snergu. Jego twórczość utonęła pod stosami modnych książek fantasy, przerabianych hurtowo na efektowne filmy i seriale. Pojawiło się nowe pokolenie twórców dobrych, czasami wybitnych. Książki pisze się dla osób współczesnych autorowi i pod tym względem te pozycje spełniły swoje zadanie - poruszyły tysiące czytelników, wywołały dyskusje. Mogę dziś powiedzieć że przetrwały próbę czasu tak jak większość książek Lema i do dziś są ciekawe i aktualne.
Warto do nich wrócić i warto je przeczytać raz jeszcze, pamiętając o niezwykłym człowieku jakim był Adam Wiśniewski - Snerg .
Inne tematy w dziale Kultura
