Elementarny układ kwantowy zwie się dziś "kubitem". Wprowadziłem tego jegomościa w poprzedniej notce "Kwantowe kubity" pisząc tam w szczególności tak:
I tą algebrą się zajmiemy. Zobaczymy, że to nie tylko algebra, ale i geometria, i przy tym miła dla oka. Jednak licealiści, którzy tu zaglądają muszą być zaznajomieni z liczbami zespolonymi. Bez tego ani rusz, zajrzeć do kuchni kwantowej bez fartucha uszytego z liczb zespolonych się nie da. Szef kuchni nie wpuści!
Zacznijmy od tej "dwu-wymiarowej" przestrzeni Hilberta. Z polskiej Wikipedii będzie nam przydatne hasło "Sfera Blocha" - do której to sfery będziemy się od czasu do czasu odwoływali, choćby po to by powiązać nasze obiekty z tymi z Wikipedii. Przy tym, jak to zwykle bywa, Wikipedia polska jest ubogą siostrą angielskiej, gdzie hasło "Bloch sphere" jest imponująco rozbudowane.
Aby mieć "przestrzeń Hilberta" potrzebny nam jest iloczyn skalarny wektorów. Jeśli ψ = [α, β], ψ' = [α', β'], to iloczyn skalarny (ψ,ψ') jest definiowany jako
(ψ,ψ') = α* α' + β* β'
gdzie * oznacza wzięcie sprzężenia zespolonego. W szczególności norma wektora w kwadracie ||ψ||2 definiowana jest jako
Podczas gdy iloczyn skalarny dwóch wektorów jest na ogół liczbą zespoloną, to norma w kwadracie jest zawsze liczbą dodatnią, chyba, że wektor jest wektorem zerowym, wtedy (i tylko wtedy) jego norma jest zerem.
Zanim pójdziemy dalej, może powiążmy najpierw naszą notację z notacją używaną w Wikipedii, często obecną w podręcznikach mechaniki kwantowej. Tam wektor ψ zapisywany jako tzw. "ket: | ψ > , zaś formuła ψ = [α, β] zapisywana jest jako
| ψ > = α | 1 > + β | 0 >
| 1 > = [1,0],
| 0 > = [0,1].
W porównaniu z polską Wikipedią zamieniłem rolę | 0 > i | 1 >, bo wydaje mi się, że powinno być tak jak to jest u mnie, a nie tak jak w Wikipedii. | 1 > powinno oznaczać "spin w górę", zatem [1,0]; | 0 > powinno oznaczać "spin w dół" zatem [0,1].
||ψ||2 = (ψ,ψ) = α* α + β* β = |α|2 + |β|2 = 1.
Przy tym α i β to liczby zespolone, każda z nich ma część rzeczywistą i urojoną. Zapiszmy zatem
α = X + iY
gdzie X,Y,Z,W to liczby rzeczywiste. Teraz |α|2 = X2 + Y2, Teraz |β|2 = Z2 + W2, zatem warunek normowania zapisujemy jako
X2 + Y2 + Z2 + W2 = 1
Jest to równanie 3-wymiarowej sfery w czterowymiarowej przestrzeni. Skoro sfera jest 3-wymiarowa, to powinno się dać ją namalować w 3-wymiarowej przestrzeni! Jak ona wygląda? Jak ją sobie wyobrazić?
Pisałem już o tym kiedyś. A w kolejnych notkach będę pisał od nowa. Póki co, z wyprzedzeniem, oto fragment ćwiczeń rysunkowych architekta pracującego nad konstrukcją trój-wymiarowej sfery reprezentującej stany kubitu:
Komentarze
Pokaż komentarze (29)