Dzisiaj zabieram Was na spacer po starym Pekinie.
Po raz pierwszy słowo PEKIN jest użyte przez francuskiego jezuitę Nicolas Trigault (1577-1628), który wprowadził transkrypcję fonetyczną języka chińskiego zapisaną pismem łacińskim.
Miasto położone jest na skraju wzgórz, które ograniczają Wielką Równinę od północy, na styku przemysłowego Północnego Wschodu, stepów Północy i Północnego Zachodu oraz żyznych równin Wschodu. Centrum skupia się wokół placu Tian’anmen, Zakazanego Miasta i Miasta Zewnętrznego. W dzielnicach zewnętrznych, obsługiwanych przez metro, znajdują się dzielnice administracyjne (ambasady), uniwersyteckie i przemysłowe. Sektor ten rozwijał się od lat 50. XX wieku, w tym samym czasie, gdy miasto przeżywało boom demograficzny.
Historia Pekinu jest nie tylko długa, lecz także burzliwa, bo upadek każdej z rządzących nim dynastii wiązał się z wojną. Stolica była oblegana i plądrowana, a zdobywcy szczególnie upodobali sobie łupienie pałacu cesarskiego, który padł ofiarą żołnierzy mingowskiego generała Xu Da (徐達, 1369), rebelianta Li Zichenga (李自成, 1644) i wielu innych armii, wliczając w to interwentów z Zachodu i uchodzących na Tajwan wojsk Czang Kaj-Szeka. (*)
Kiedy zamykam oczy, głosy sprzedawców z małych ulicznych jadłodajni starego Pekinu nadal dźwięczą mi w uszach, jakby każdy z nich znajdował się tuż przede mną. Zwracając się do kogoś, pekińczycy najczęściej mówią per „ty”. W pierwszych latach mojego pobytu rzadko było spotkać cudzoziemców.
Wielu Chińczyków uważa Francuzów za romantycznych, ale aroganckich, Amerykanów za kapryśnych, a Rosjan za alkoholików. Stereotypy przekazywane przez kulturę popularną, które jednak przy częstym kontakcie dzisiaj znikają.
Społeczeństwo chińskie znajduje się pod silnym wpływem konfucjanizmu, który kładzie nacisk na harmonię społeczną, poszanowanie hierarchii i znaczenie rodziny.
Tyle przepięknych chwil spędzonych w tym mieście. Wszystko napawa mnie nieopisaną tęsknotą. Pytam się czy jeszcze tam zawitam. Może jeszcze ostatni raz aby pożegnać się z przyjaciółmi i starymi kątami. W początkowych latach mego pobytu w Pekinie było więcej rowerów niż samochodów. Dzisiaj rowery zostały zastąpione czterema kółkami siejącymi skażone powietrze. Są to początkowe lata modernizacji Pekinu, miasta które w ciągu niespełna 20 lat rozbudowało się „na potęgę”.
Żal mi tego Pekinu, tego dawnego, starego, bliskiego i życzliwego ludziom. Pekinu z innej epoki!
Pekin opisany przez Lao She:
Nie ma czerwonych ścian ani zielonych kafelków. W mieście nie ma majestatycznych murów. Zburzono Qianmen Jianlou oraz mury miejskie po lewej i prawej stronie.
Pisarz pochodzący z rodziny o korzeniach mandżurskich w swoich powieściach przywołuje miejski krajobraz hutongów w Pekinie, gdzie przenikały się kultury mandżurska, hanowska i muzułmańska. Jego opowieści ukazują obraz rodzin żyjących pod okupacją japońską lub w ostatnich godzinach panowania cesarskiego reżimu mandżurskiego.
„Cztery pokolenia pod jednym dachem” autorstwa Lao She, to klasyka literatury, którą powinno przeczytać każde pokolenie Chińczyków. Jest to wspomnienie warte pielęgnowania przez każdego Chińczyka.
Łuk Dongsi (东四牌楼; Dōng sì páilóu). Nazwa ta pochodzi od czterech łuków zbudowanych na tym skrzyżowaniu w czasach starożytnych. Łuk ten znajduje się na wschód od Miasta Cesarskiego i jest symetryczny do Łuku Czterech Zachodnich na zachód od Miasta Cesarskiego. Był to ważny szlak transportowy w starym Pekinie, gdzie okoliczne przedsiębiorstwa prosperowały.
Po zburzeniu łuku w 1955 r. w celu poszerzenia drogi nazwa miejsca pozostała w użyciu i obecnie zwie się ulicą Dongsi.
Według zapisów historycznych, założenie Pekinu datuje się na wczesne czasy dynastii Zhou Zachodniej (1045 do 256 p.n.e.), czyli ponad 3000 lat temu. Dynastia Jin ustanowiła Pekin swoją stolicą i miasto to funkcjonuje jako stolica już od ponad 800 lat. Przez ponad 3000 lat istnienia Pekinu jako miasta, zarządzanie było najwyższym priorytetem i dość złożonym projektem.
Pekin nie od zawsze znajdował się w centrum liczącej sobie kilka tysięcy lat cywilizacji chińskiej, jednak jego historia jest długa i obfita w wydarzenia. Pojawia się w niej pod wieloma nazwami – w Epoce Walczących Królestw jako Yanjing (燕京) był stolicą państwa Yan, jednej z ówczesnych potęg, która kontrolowała tereny położone na północny zachód od Morza Żółtego.
Znaczenie miasta wzrosło istotnie po najeździe mongolskim w 1271 roku, kiedy chan Kubilaj ogłosił utworzenie dynastii Yuan i jej stolicę ustanowił w Pekinie, znanym wówczas jako Dadu (大都). Źródeł współczesnego układu urbanistycznego Pekinu można doszukiwać się właśnie w tym okresie – miasto zostało wybudowane na planie prostokąta, a zorientowany w kierunku północ-południe pałac cesarski stanowił centralny punkt całego założenia. (*)
Siheyuan (四合院) inaczej hutongi mają historię liczącą co najmniej 3000 lat. W siheyuan zwykle mieszka kilka rodzin, a dziedziniec jest stosunkowo odizolowany od świata zewnętrznego. Jego architektura i układ odzwierciedlają tradycyjne chińskie wartości szacunku i hierarchii, a także teorię yin i yang oraz pięciu elementów. W domach tych panująca cisza i spokój pozwalają zapomnieć, że znajdujemy się w sercu stolicy. Hutong jest symbolem Pekinu. Jest nie tylko sercem miasta i szlakiem komunikacyjnym, ale także świadkiem historycznych przemian oraz muzeum obyczajów ludowych i życia kulturalnego.
Każda uliczka ma swoją własną historię, a do dziś przekazywanych jest wiele ciekawych opowieści i legend. Hutong to labirynt historycznych uliczek, przy których stoją stare, tradycyjne, parterowe domy, często już niektóre wyburzone.
Podczas tej wycieczki możesz wsiąść do rikszy lub pojechać rowerem wąskimi uliczkami, odwiedzić lokalną rodzinę, a następnie przejść się pieszo... Ten symbol miasta jest nierozerwalnie związany z dawnym wizerunkiem starego Pekinu.
Historia tych starych domostw sięga ponad 700 lat temu do dynastii Yuan. Nic więc dziwnego, że słowo hutong jest pochodzenia mongolskiego i oznacza studnia. Woda jest i była zawsze bardzo ważnym elementem codziennego życia. Budowa pekińskich rezydencji opierała się na obecności dostępnych źródeł wodnych. Stopniowo jednostkowe budowle zaczęły się łączyć tworząc małe zaułki ze wspólnym podwórkiem. Te tradycyjne kompleksy budownictwa miejskiego utrzymywały zawsze wspaniałą atmosferę wioski. W wąskich uliczkach ulokowały się sklepiki, krawcy, szewcy, fryzjerzy ... i toalety publiczne. Wspólna kuchnia na podwórzu spajała więzi sąsiedzkie.
HUTONG to typowa dla starego Pekinu z kwadratowym dziedzińcem budowla, łącząca kilka parterowych domów zbudowanych z szarej cegły. Od ponad 700 lat związana z życiem jego mieszkańców, zbudowana podczas trzech ostatnich chińskich dynastii - Yuan, Ming i Qing wokół Zakazanego Miasta. Za panowania dynastii Yuan domostwa zwano ‘’tong’’ następnie przemianowano je na ‘’hutong’’, co miało oznaczać po mongolsku ‘’dobrze’’. W tym czasie domy były budowane blisko punktów wodnych. Hutongi na wschód i zachód od Zakazanego Miasta były zamieszkiwane przez członków rodziny królewskiej i dostojników państwowych, a północne i południowe dzielnice zarezerwowane dla kupców i zwykłych ludzi.
Wąskie uliczki prowadzą do tych typowych budowli zwanych si he yuan, które nadal upiększają miasto. Szacuje się, że w okresie panowania dynastii Yuan (1271–1368) w Pekinie znajdowało się ponad 380 hutongów, a w okresie panowania dynastii Ming (1368–1644) ich liczba osiągnęła około 1170, a w okresie panowania dynastii Qing (1644–1911) – 2077. Obecnie ich liczba wynosi około 4000. Ustąpiły one miejsca nowoczesnym budynkom, m.in. centrom handlowym. Część uchowała się i przeszła generalny remont.
Domostwa były przydzielane według rangi i hierarchii rodzinnej. Obok głównego wejścia są następne ''drugie drzwi'' w postaci zwisających kwiatów lub roślin, chroniące prywatność mieszkańców. Nie ma dużych okien na zewnątrz, są tylko okna i drzwi wychodzące na kwadratowy dziedziniec. Ta struktura zamknięta, miała na celu ochronę mieszkańców przed silnymi wiatrami niosącymi miałki piasek z Pustyni Gobi, zjawisko typowe dla tego regionu. Jak zwykle w przypadku wielu aspektów tradycji chińskiej, cztery główne kierunki świata mają znaczenie w dystrybucji pomieszczeń. I tak budynki północne mające najwięcej światła i ciepła dzięki swojej orientacji na południe, były więc miejscem najbardziej sprzyjającym budowie świątyń przodków i pokoi gościnnych. Dziadkowie mojej przyjaciółki Shu Qing mieszkali we wschodnim skrzydle, a jej rodzice w zachodnim.
Tradycyjnie tylna część głównego budynku, położona najdalej wejściowych drzwi była zarezerwowana dla dziewcząt, szczególnie strzeżonych, bez zgody starszych nie mogły wychodzić na zewnątrz. Podsumowując ten krótki opis, aby odstraszyć złe duchy mieszkające w południowo-zachodniej części, budowano w niej W.C. Opłakany stan o wątpliwej higienie i zapachu miał za zadanie odstraszać duchy...
Pewien starszy Pekińczyk poinformował mnie, że dzisiaj istnieje około 360 hutongów posiadających nazwę, ale trudno oszacować ich ogólną liczbę ze względu na zmiany, które zna miasto Pekin. Podobno tych bez konkretnej nazwy zachowało się jeszcze około 2000 (!)
Riksze na starym mieście dawno zniknęły.
Istnieją jeszcze przechadzki proponowane turystom po starych uliczkach Pekinu. Wcześnie rano przebudzała mnie za oknem dyskretna kszątanina. Spoglądam za okno, delektuję się atmosferą znaną ze zdjęć i filmów z lat 1950... stara riksza rowerowa przypomina mi stary Pekin. Nawet tutaj mieszkańcy nowego budownictwa jeszcze zachowali swe dawne przyzwyczajenia.
W pierożkarni w dzielnicy Liulichang. Zdjęcie zrobione w 1960 roku, w trakcie realizacji polityki Wielkiego Skoku Naprzód, która spowodowała największy głód, jaki kiedykolwiek nawiedził Chiny.
Zdjęcie zrobione pod wpływem chwili, migawka z życia pełnego znaczenia. W dzielnicy Liulichang (琉璃厂), która jest jedną z najsłynniejszych tradycyjnych ulic handlowych w Pekinie, słynącą ze sprzedaży starych książek, kaligrafii i obrazów, czterech skarbów gabinetu, biżuterii i jadeitu.
Rano, mieszkańcy przychodzą na śniadanie do skonstruowanego „na szybko” ulicznego barku. W Chinach je się wszędzie ... na każdej ulicy, w każdym zakamarku porozrzucane są stoliczki, krzesełka i o każdej porze dnia można coś przekąsić.
Zakazane Miasto (紫禁城; Zǐjìnchéng), powszechnie nazywane przez Chińczyków Starym Pałacem (故宫, gùgōng), znanym także jako Muzeum Pałacowe (故宫博物院, gùgōng bówùyuàn).
Jego pełna nazwa to „Zakazane Purpurowe Miasto” (tłumaczenie z chińskiego zǐjìn Chéng, 紫禁城), nawiązując do gwiazdy o nazwie Zǐwēi Xīng (紫微星, „fioletowa gwiazda”) w chińskiej astronomii, czyli Gwiazdy Polarnej w astronomii zachodniej. W rzeczywistości, ponieważ pałac cesarski znajduje się w samym centrum Pekinu i stanowi administracyjne centrum państwa, nadano mu nazwę nawiązującą do gwiazdy, która znajduje się w centrum obrotu nieba.
Za granicą najczęściej spotykaną nazwą jest „Zakazane Miasto”, co wywodzi się z faktu, że było ono rezydencją chińskich cesarzy, ich rodzin i ich sług, dlatego wstęp do niego był dla zwykłych ludzi niemożliwy.
We współczesnych Chinach miejsce to nazywane jest najczęściej Gùgōng (故宫), co oznacza „stary pałac”.
Nán luógǔ xiàng znajduje się w dzielnicy Dongcheng. Hutong ten rozciąga się na długości 800 metrów, od Gulou Xi Lu do Di'anmen Xi Lu. Zbudowano go za czasów dynastii Yuan (1271-1368). Stał się popularnym miejscem turystycznym z wieloma barami, sklepami i galeriami. Niedaleko znajduje się stacja metra Nanluoguxiang (linia 6 przy wejściu południowym).
Jest to najsłynniejszy hutong stolicy, to jedna z najstarszych ulic w historii Pekinu. Istnieje od ponad 740 lat, a jej układ od tego czasu nie uległ zmianie.
Aleja ta mająca 8 metrów szerokości, 787 metrów długości biegnie z północy na południe i jest jedyną w Chinach, która została w całości zachowana od czasów dynastii Yuan, kiedy powstała sieć hutongów. Jest to nie tylko największy hutong stolicy, ale również najbardziej typowa, pekińska uliczka.
Od domów zamożnych rodzin po domy z dziedzińcem zwykłych ludzi, od świątyni Lamy po Dazhalan to Pekin w 1936 roku.
Zhengyangmen (正阳门; Zhēngyáng mén; dosł. „Brama zwrócona w stronę Słońca”) lub Qianmen (前门; Qián mén; dosł. „Brama Wjazdowa”) – brama w starożytnych murach miejskich Pekinu, pomiędzy miastem tatarskim (wewnętrznym) a miastem chińskim (zewnętrznym). Znajduje się na południe od placu Tian’anmen. Jest to jeden z nielicznych obiektów, który nie został zniszczony w latach 50. XX wieku.
Mury miejskie Pekinu (明清北京城) to seria fortyfikacji zbudowanych w latach 1436–1553.
Qianmen (前门; Qián mén; dosłownie „Brama Wjazdowa”) została zbudowana w 1419 roku. Przy bramie znajdowała się wartownia i wieża łucznicza, tworzące duży barbakan. Główna część budynku przetrwała, chociaż była kilkakrotnie przebudowywana.
Obecna brama pochodzi z 1914 roku i zawiera elementy sugerowane przez doradców niemieckich. Mierząca 42 metry wysokości brama jest najwyższą w Pekinie od czasu jej powstania.
Dongzhimen (东直门; Dōngzhímén; dosł. „Wschodnia Brama”) w 1908 roku.
Była to brama starożytnych fortyfikacji miejskich. Obecnie jest to centrum i węzeł komunikacyjny Pekinu. W 1950 roku po północnej stronie Bramy Dongzhimen otwarto wyłom, aby ułatwić ruch, w 1969 roku zburzono wieżę Dongzhimen. W 1979 roku na wschód od pierwotnego miejsca bramy miejskiej zbudowano most. Jest to ważne skrzyżowanie z pobliską stacją metra Dongzhimen i dworcem autobusowym dalekobieżnym. Kształt wieży Dongzhimen jest podobny do kształtu wieży Chaoyangmen, która jest jednak nieco mniejsza.
Chaoyangmen (朝阳门; Cháoyángmén) to południowo-wschodnia brama śródmieścia Pekinu.
„Brama zwrócona ku słońcu” była główną bramą Wschodniego Miasta. Została ona zburzona wraz z wałami i fosami w latach 50. XX wieku, a na jej miejscu zbudowano drugą obwodnicę w miejscu fos i wałów oraz wzniesiono most w miejscu bramy.
Pierwotnie nazywała się Qihuamen i była południowo-wschodnią bramą Yuan Dadu. Na początku panowania dynastii Ming miasto Beiping zostało przebudowane, a bramy Guangxi i Suqing, znajdujące się na północny wschód i północny zachód od Yuan Dadu, zostały usunięte. W związku z tym pozostały tylko dwie bramy na wschodnim i zachodnim murze miasta i bez bramy centralnej.
Brama ta stała się południowo-wschodnią bramą miasta Beiping w czasach dynastii Ming i w okresie Yuan nadal nosiła starą nazwę Brama Qihua.
Restauracja „Zadowolić gościa” powstała w 1980 roku. Założył ją Liu Guixin rodem z Hebei, wspólnie z żoną Guo Peiji. Była to pierwsza prywatna restauracji otwarta w starym Pekinie. Rodzice 5 dzieci mieli tylko kilkadziesiąt yuanów i 500 yuanów kredytu na swych barkach, gdy otwierali ten interes. Jak na owe czasy zapożyczyć się na taką sumę przedstawiało niemałą pieniężną fortunę. Obecnie rodzina Guo posiada kapitał na sumę 8 milionów yuanów, który składa się między innymi z 6 samochodów, stolarni, antykwariatu, dwóch restauracji i kilku nieruchomości. Restauracja od samego początku cieszyła się powodzeniem. Kolejki ustawiały się przed wejściem. Niezmienne menu od pierwszych lat działalności zachęca smakoszy pekińskiej kuchni. Dzisiaj prowadzą ją wnuczki właścicieli.
Dawny rodzinny dom mojej pekińskiej przyjaciółki już dawno padł w gruzy. Mieliśmy jeszcze okazję go zobaczyć. W tym samym zaułku mieszkał słynny dzisiaj aktor filmów sztuki walki - 李连杰 Lǐ Liánjié, znany jako Jet Li. Wcześnie osierocony był wychowywany przez matkę.
Po zburzonym rodzinnym domu Shu Qing , każdy z członków rodziny otrzymał samodzielne mieszkanie. Rodzice, trzy siostry i brat z małego domku przenieśli się na swoje obszerne włości. Była to dość długa i skomplikowana droga o licznych pertraktacjach z władzami miasta aby otrzymać rekompensatę za wysiedlenie.
Dzisiaj na tym miejscu wyrosły nowe ezoteryczne domy. Dawne budynki zostały całkowicie wyburzone przed olimpiadą w 2008 roku.
Po czym wzniesiono je od nowa, przykryto dachówkami udającymi starożytne, ozdobiono kiczowatymi lampami i neonami światowych marek. W wielu przypadkach tak właśnie wygląda renowacja zabytków w wersji chińskiej.(*)
(*) JAKUB URBAŃSKI - „Wyburzać czy restaurować Pekin?”
Inne tematy w dziale Rozmaitości
