W latach trzydziestych XX wieku w Chinach dziesiątki tysięcy ludzi utrzymywało się z ciągnięcia rikszy po ulicach miast.
Jej nazwa po chińsku to 人力车 (renlìchē). Słowo pochodzi od 人 ren = człowiek, 力 lì = siła i 车 chē = pojazd.
W tamtym czasie trzeba było ciągnąć rikszę biegając dobre dziesięć godzin dziennie, żeby zarobić 1 juana, za który można było kupić 5 kg mąki pszennej.
Atrybucja wynalazku rikszy jest problematyczna, jednak jej japońskie pochodzenie zostało udowodnione.
Podobno jej wynalazcą miał być amerykański misjonarza Jonathan Scobie (czasami nazywany Jonathan Globe), który zaprojektował rikszę około 1869 roku, aby transportować swoją niepełnosprawną żonę.
Innym potencjalnym wynalazcą byłby Izumi Yosuke, który jako pierwszy wystąpił o licencję autoryzacyjną do władz. Japoński wynalazca zainspirowany był powozami konnymi, które zostały wprowadzone na ulicach Tokio kilka lat wcześniej.
W miastach riksze szybko wyparły tradycyjny środek transportu jakim był palankin. Po dwóch latach jej istnienia w Tokio było ponad 40 000 riksz.
Palankin był tylko używany na obszarach, do których riksza nie mogła się dotrzeć, a więc w regionach górskich.
Rikszę sprowadzono do Chin z Japonii pod koniec dynastii Qing (1616-1911). Stała się ona również najpopularniejszym środkiem transportu w głównych miastach Azji w pierwszej połowie XX wieku.
W oczach niektórych ludzi Zachodu symbolizowała azjatycką biedę, a więc bardzo ciężkie życie. Ci, którzy używali riksz, byli w większości zamożnymi ludźmi, a ci, którzy ją ciągnęli byli traktowani jako niewolnicy.
Na zdjęciu riksza w niemieckim wydzierżawionym regionie w Qingdao w 1914 roku.
Ciągnięcie rikszy po ulicach było niezwykle trudne. W latach trzydziestych i czterdziestych XX wieku ulice Pekinu były pokryte kamienistą ziemią, końskie kopyta pozostawiały za sobą chmury pyłu, który wdychali rikszarze. A kiedy padał deszcz, brodzili w śliskim błocie.
Wypadki nie należały do rzadkości. Rikszarze często pracowali głodni. Czasami byli ofiarami przemocy klientów, jeśli nie jechali wystarczająco szybko.
Chińscy postępowi intelektualiści byli głęboko zaniepokojeni losem tej warstwy społeczeństwa.
W tamtych czasach nie sposbób było sobie wyobrażić widząc w rikszach turystów, gotowych zapłacić czasami srogie sumy za kurs. Taki obraz spotyka się dzisiaj w wąskich uliczkach starego Pekinu. Klienci mają nie tylko pieniądze, ale także czas. Wynajmują rikszę, aby zwiedzić zabytki Pekinu i nacieszyć się starym folklorem.
W centrum Pekinu na jednej z prestiżowych (częściowo tylko dla pieszych) ulic położonej na wschód od Placu Tiananmen i Zakazanego Miasta, zwanej Wangfujing, wzniesiono posąg z brązu przedstawiający rikszę dla upamiętnienia przeszłości.
Pekin jest jednym z największych miast na świecie i bez względu na to, gdzie się zatrzymujesz, będziesz potrzebować transportu publicznego, aby dostać się do różnych interesujących miejsc.
Riksza to tradycyjny chiński środek transportu, który dziś stał się atrakcją turystyczną.
Chociaż pozornie identyczne, w Pekinie istnieją dwa rodzaje rikszy te, które można znaleźć w starych uliczkach (hutongach) i te, które służą jako środek transportu.
Pod koniec XIX wieku riksza była ważnym japońskim produktem eksportowym i rozprzestrzeniła się w Azji w europejskich koloniach. Stała się środkiem transportu dla kolonizatorów i związała się z wyzyskiem człowieka przez człowieka.
XIX wieku japońska riksza z Tokio zawitała do Singapuru, Chin i Indii. W północnych Chinach w mieście Tianjin, w międzynarodowych koncesjach zmieniła nazwę na „transport wielkiego pokoju”.
W 1873 roku Francuz niejaki Menard wprowadził rikszę do Szanghaju, gdzie nazywano ją renlìchē (人力车, dosłowne tłumaczenie z japońskiego, napędzany przez człowieka pojazd).
Można było ją odnaleźć również na wyspie Hongkong.
I nawet w Warszawie jak pokazuje film Romana Polańskiego „Pianista”
W dzisiejszych czasach można jeszcze spotkać riksze zmechanizowane w biednych krajach Azji.
Inne tematy w dziale Kultura
