Dwa lata temu w poszukiwaniu śladów Przodka Władysława Piotra Strojnowskiego Naczelnika Powstania Styczniowego 1863 pojechałem drogami bitymi i polnymi na rowerze z Przyjaciółką Sao Paulo najpierw koleją Koleje Mazowieckie (polecam rowerzystom, przejazd roweru za darmo, emeryci duże zniżki) z Warszawy trasą Warszawsko-Wiedeńską do Rawki za Radziwiłłowem przed Skierniewicami.
https://www.youtube.com/watch?v=Ckqk_tiRY-g
Od bogactwa do biedy. Masz wszystko. O powstańcach, bombach z chlorem
o wynalazcy cyklonu B Fritza Habera jeszcze napiszę.
Fritz Haber – Wikipedia, wolna encyklopedia
29 stycznia 1934 zmarł w Bazylei w Szwajcarii. Albert Einstein napisał o nim „Była to tragedia niemieckiego Żyda, tragedia wzgardzonej miłości”.
W tamtych stronach mieszkało wielu niemieckich Żydów CO TO Z KWIATAMI WITALI W ŁODZI WERMACHT.
O tym się nie mówi. O tym się zapomniało. V Kolumna.
Wiadomo pieniądze nie śmierdzą. Gdzie tam Władysław Reymont polski Noblista miał pojęcie o kapitaliźmie, który się rodził na jego oczach w Żyrardowie i m.Łodzi.
Oraz świniarnie i hodowle bydła na Ziemi Mazowieckiej.
Wiadomo wojsko potrzebowało sukna, wódki i tuszonki.
Ziemia obiecana.
Czy tak będzie i teraz w: Mszczonowie, Baranowie , Skierniewicach i okolicach Łęcznej.
Ma być tam CPK.
Dzisiaj w Sejmie, tylko poseł Jan Szyszko wstrzymał się z głosem. Reszta była ZA a nawet PRZECIW.
Co za jedność OPOZYCJA z RZĄDZĄCYMI. ZIEMIA OBIECANA.
https://www.youtube.com/watch?v=qekSPFoeEGw
Niebo świeci pogodnie, od bruków coraz chłodniej,
Dobrze być tylko przechodniem, ulicą życia iść.
Była nam kiedyś dana Ziemia Obiecana,
Niezabliźniona rana, zielony młody liść…
Kto nam obiecał tę ziemię – ten nie dotrzymał słowa,
Grząskim jest bagnem pragnienie – pochłonie, coś zbudował…
Nienasycony głód i brud
Naszych uczynków, naszych cnót
Ran rozjątrzonych nie zagoił.
Jesteśmy chorzy tak, jak wprzód
– i tylko miasto stoi.
Jesteśmy poza czasem, słów przesiewając piasek,
Miedziane czoła nasze przykrywa potu śniedź.
Byliśmy kiedyś młodzi w najmłodszym mieście – Łodzi,
Tu każdy z nas przychodził, żeby pieniądze mieć!
Kto nam obiecał tę ziemię – żyć nie nauczył nas na niej,
W przeciwną stronę czas biegnie – tynki płowieją i pamięć…
Już miasto zapomniało nas,
Gazowych latarni płomyk zgasł,
Noc przyjdzie potem, świt po niej…
Nie wraca rwącą rzeką czas,
Pora nam westchnąć jeszcze raz:
Było, minęło – koniec!
Tu z dawnych naszych walk i zdrad
Nie został żaden prawie ślad,
To, czego nie ma – nie zaboli:
Nie ma już bankructw, zysków, strat,
Wszystko to zmiótł Historii wiatr
– i tylko miasto stoi.
Czy tak miało być ?
Getto łódzkie | dzieje.pl - Historia Polski
dzieje.pl/aktualnosci/getto-lodzkie
Getto w Łodzi było wielkim ośrodkiem przemysłowym, w którym działało prawie 100 fabryk produkujących na potrzeby Rzeszy. Żydzi z łódzkiego getta szyli ...
Unikalne warunki życia w getcie łódzkim - Edukacja - Polski - Yad ...
https://www.yadvashem.org/yv/en/education/languages/.../ghetto_lodz_history.asp
Zgodnie z pierwotnymi planami niemieckimi getto łódzkie miało mieć charakter ... Prezes gminy żydowskiej w Łodzi, Jakub Lejb Mincberg z partii religijnej ...
Gdzie jest getto? Turyści mają kłopot z odnalezieniem zabytków w Łodzi
www.dzienniklodzki.pl › Strona główna
17 sie 2013 - W Warszawie granice getta oznaczono serią pionowych pomników. Takie rozwiązanie jest w Łodzi mało prawdopodobne, bo granice getta są ...
Gdzie było getto? Wyznaczyli granice - TVN24
https://www.tvn24.pl/lodz,69/gdzie-bylo-getto-wyznaczyli-granice,460295.html
19 sie 2014 - Zakończył się montaż 90 granitowych płyt pokazujących granice utworzonego w Łodzi przez Niemców w czasie II wojny światowej getta. Płyty z ...
https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/l/497-lodz/116-miejsca-martyrologii/48287-getto-w-lodzi
Pierwsza informacja o powstaniu w Łodzi getta pojawiła się w utajnionym dokumencie z 10 grudnia 1939 roku. Prezes rejencji kaliskiej Friedrich Übelhör napisał, że w Łodzi powstanie dzielnica żydowska, gdzyż nie jest możliwe ewakuowanie z miasta wszystkich Żydów[1.1]. Jednak formalnie getto zostało utworzone 8 lutego 1940 roku. Zlokalizowano je w najbardziej zaniedbanych dzielnicach Łodzi – na Bałutach i Starym Mieście. W sumie objęło obszar o powierzchni 4,13 km kw. W jego granicach znalazły się następujące ulice: Goplańska, Żurawia, Wspólna, Stefana, Okopowa, Czarnieckiego, Sukiennicza, Marysińska, Inflancka, następnie wzdłuż muru cmentarza żydowskiego i dalej Bracka, Przemysłowa, Środkowa, Głowackiego, Brzezińska, Oblęgorska, Chłodna, Smugowa, Nad Łódką, Stodolniana, Podrzeczna, Drewnowska, Majowa, Wrzesińska, Piwna, Urzędnicza, Zgierska i Goplańska. Dodatkowo getto było przecięte na trzy części głównymi ulicami: Nowomiejską, Zgierską i Bolesława Limanowskiego. Początkowo ruch nimi odbywał się poprzez specjalne bramy, które otwierano o wyznaczonej porze dnia. Latem 1940 r. wybudowano w ich miejsce drewniane kładki ponad ulicami.
30 kwietnia 1940 r. getto zostało zamknięte. Według urzędowych danych znajdowało się w nim 160 320 Żydów, w tym 6471 osób z terenu Kraju Warty, które trafiły do getta łódzkiego w wyniku migracji wojennych[1.2]. Półtora roku później, na rozkaz Heinricha Himmlera deportowano do getta łódzkiego 19 722 Żydów z Austrii, Czech, Luksemburga i Niemiec. W maju 1941 r. getto zostało zmniejszone o teren w obrębie ulic Drewnowskiej, Majowej i Jeneralskiej. W ten sposób jego powierzchnia zmniejszyła się do 3,82 km kw. Nasilono wówczas izolację tego terenu. Wprowadzono podwójne zasieki, a policja miała strzelać do każdego, kto zbliżył się do granicy.
Po konferencji w Wannsee pod Berlinem w styczniu 1942 r. podjęto decyzję o „ostatecznym rozwiązaniu” kwestii żydowskiej. W jej następstwie zaczęto przesiedlać do getta łódzkiego Żydów z okolicznych gett Kraju Warty: Brzezin, Głowna, Ozorkowa, Strykowa, Łasku, Pabianic, Sieradza, Zduńskiej Woli i Wielunia. Łącznie przez getto łódzkie przeszło ponad 200 tys. Żydów z Kraju Warty i Europy Zachodniej. Na obszarze getta utworzono także dwa wyizolowane obozy. Pierwszy przeznaczony był dla ludności romskiej, drugi – dla dzieci i młodzieży polskiej. Obóz cygański istniał do 16 stycznia 1942 r., kiedy to wszystkich jego mieszkańców wywieziono do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem.
Getto podlegało Zarządowi Miasta. Początkowo kierował nim Johann Moldenhauer, po nim – Hans Biebow. To on przeforsował we władzach centralnych ideę samowystarczalności getta łódzkiego. Jemu bezpośrednio podlegała żydowska administracja. Przełożonym Starszeństwa Żydów w getcie był Chaim Mordechaj Rumkowski. Z czasem stał się on głównym pośrednikiem między żydowską administracją, a władzami niemieckimi. Okupanci zmuszali go do współpracy najpierw przy przekształcaniu getta w obóz pracy, a następnie przy grabieży mienia żydowskiego. Ich kartą przetargową w permanentnym szantażowaniu Rumkowskiego były groźby zmniejszenia dostaw żywności do getta. Rumkowski posiadał ogromną władzę w administracji wewnętrznej getta, kierował nią przez Centralny Sekretariat[1.3]. Centralą do sierpnia 1944 r. kierowała Dora Fuchs. Gromadzono tam sprawozdania z poszczególnych wydziałów getta, także pośredniczyła w przekazywaniu Zarządowi Getta zrabowanego mienia żydowskiego. Centrali podlegał Wydział Prezydialny, Wydział Personalny, Kasa Główna oraz Centralna Księgowość.
Rumkowski powoływał nowe urzędy, wydziały i resorty. Struktura administracji getta składała się z sieci wydziałów, central, biur i komisji, które likwidowano, gdy przestawały być potrzebne, a na ich miejsce powoływano kolejne, o określonym zakresie kompetencji. W latach 1940–1944 administracja getta liczyła od 27 do 32 agend. W sumie zatrudniały one od 13 tys. do 14 tys. pracowników.
W getcie funkcjonował także Wydział Zdrowia przy Szpitalu Kasy Chorych na ul. Łagiewnickiej 34/36. Ponadto w getcie funkcjonowało 6 innych szpitali, 7 aptek, 4 przychodnie, 2 stacje pogotowia, 2 prewentoria dla dzieci i 2 domy starców. Szpital został jednak zlikwidowany po tzw. „szperze”, czyli wrześniowych wywózkach z getta. „Wielka Szpera” między 3 i 12 września 1942 r. była skierowana przeciw dzieciom poniżej 10. roku życia i starcom powyżej 65. roku życia. Akcji tej towarzyszył zakaz opuszczania domów. W jej wyniku ze stacji przeładunkowej Radegast wywieziono na śmierć 15 681 osób. Na tę stację przyjeżdżały transporty Żydów deportowanych z Europy Zachodniej i Cyganów, a od stycznia 1941 r. wywożono stąd Żydów do miejsc Zagłady, przede wszystkim do Chełmna nad Nerem i KL Auschwitz-Birkenau.
W łódzkim getcie funkcjonowały ponadto następujące wydziały: kwaterunkowy, meldunkowy, a także kolegium rabinackie pod przewodnictwem rabina Szlomy Trajstmana. Działał bank emisyjny, getto bowiem posiadało własny pieniądz zastępczy – Markquittungen zwane „rumkami” lub „chaimkami” od nazwiska przełożonego getta. Funkcjonował też bank skupu wartościowych przedmiotów, poczta, wydział tramwajów, sąd i prokuratura, więzienie i komenda służby porządkowej.
W getcie rozwijało się także szkolnictwo. Funkcjonowały tam szkoły podstawowe, religijne, specjalne, gimnazja, a nawet jedna szkoła muzyczna. We wszystkich szkołach zorganizowano stołówki. Na Marysinie organizowano kolonie i półkolonie. Kiedy w październiku 1941 r. do getta dosiedlono blisko 20 tys. Żydów z Europy Zachodniej i ulokowano ich w budynkach szkolnych, położono w ten sposób kres działalności oświatowej w getcie.
W getcie łódzkim obowiązywała zasada, że praca do jedyna droga ocalenia, dlatego też zostało przekształcone w wielką pracującą fabrykę. W 1943 r. w 93 resortach pracy zatrudnionych było ogółem 70 tys. osób, co stanowiło 85% ogółu mieszkańców getta i dawało okupantowi ogromne zyski.
Wprowadzono też system kartek żywnościowych. Dzięki nim racjonalnie rozdzielano żywność dostarczaną do getta przez władze niemieckie. W ten sposób śmiertelność z powodu głodu była w łódzkim getcie dwukrotnie mniejsza niż w bogatszym getcie warszawskim, otwartym dla przemytu[1.4].
Likwidacja getta została zarządzona w maju 1944 r. przez Heinricha Himmlera. Znajdowało się w nim wówczas ok. 72 tys. więźniów. Według szacunków po ponad 4 latach jego istnienia zmarło w nim 45 327 osób, co stanowiło ponad 24% ogółu jego mieszkańców.
Od 23 czerwca 1944 r. do 14 lipca 1944 r. wywieziono 10 transportów Żydów (7196 osób) do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem. 29 sierpnia 1944 r. odszedł z getta ostatni transport do KL Auschwitz. Getto przestało istnieć. Pozostawiono w nim tylko 840 osób z komanda do oczyszczania getta. Około 20–30 osób ukryło się przed wywózką. Hans Biebow wybrał także grupę 600 osób, która została wywieziona do obozów pracy w Königswusterhausen koło Berlina i fabryk Drezna. Chaima Rumkowskiego wywieziono wraz z rodziną przedostatnim transportem do Auschwitz, gdzie został zgładzony.
Bibliografia:
Encyklopedia getta. Niedokończony projekt archiwistów z getta łódzkiego, Łódź 2015.
Kronika getta łódzkiego. Litzmannstadt Getto 1941–1944, t. 1-5, Łódź 2009.
Sierakowiak D., Dziennik. Pięć zeszytów z łódzkiego getta, Warszawa 2015.
Żebrowski R., Getto łódzkie, [w:] Polski Słownik Judaistyczny, oprac. Z. Borzymińska, R. Żebrowski, t. 1, Warszawa 2003, ss. 471-473.
Żydowskie getto w Łodzi 1940–1944, Vademecum, red. J. Pyczewska-Pilarek, Łódź 1999.
Zobacz galerię zdjęć:
Komentarze
Pokaż komentarze (1)