Lestek, ojciec Siemomysła (prawdopodobnie 894- 907 n.e.)

Lestek - książę prowincji Polliana, Polania, Polenia w okresie przed 913 r.n.e i najprawdopodobniej od 894 n.e. Według najbardziej zawodowych badaczy tego tematu- w tym np. Bielowskiego, jest on tożsamy z Mojmirem, władcą wielomorawskim, a więc wg dawnych polskich źródeł- np. relacji Bogufała II- władcą lęskim, lechickim. Samo imię Lestko, Leszek, jest tylko przydomkiem podkreślającym jego wybitność, tytułem w rodzaju Augustus stosowanym u dawnych Rzymian.

W dziele Bielowskiego ("Wstęp krytyczny...) znajdziemy dość ciekawy wywód udowadniający powyższe tezy. Błędnie identyfikuje on jednak nazwę miejscowości Schinesghe, mając ją za Gniezno. Analiza za pomocą wyszukiwarki Google pozwala znaleźć dokumenty źródłowe, dowodzące iż Schineske oznacza transliterację Szinske, dawną nazwę miasta Szczecin.

Lestek, władca Polanii ok. 913 r. n. e., cc wikimedia

 

Lestek w relacji Galla Anonima

Lestek miał być synem i następcą Siemowita, a ojcem i poprzednikiem Siemomysła. Po jego, tj. Siemowita zgonie na jego miejsce wstąpił syn jego Lestek, który czynami rycerskimi dorównał ojcu w zacności i odwadze. Po śmierci Lestka nastąpił Siemomysł, jego syn. 

Lestek jako Mojmir 

Jeśli Lestek miało być tylko honorowym przydomkiem, tytułem władcy, i nie zachowały się dalsze informacje, a analiza Bielowskiego jest poprawna, wówczas możemy opisać jego dokonania, łącząc obie postacie. Lestek Mojmir II  był od 894 prawdopodobnie do 906 roku czwartym, a także ostatnim, historycznie znanym władcą lechickim, a więc władcą Państwa Wielkomorawskiego wg tej interpretacji. Po 907 roku źródła historyczne o Lestku- Mojmirze II milczą. Przypuszcza się więc, że zmarł właśnie w tym roku. 

Pochodził z dynastii Mojmirowiców. Na wielkomorawski tron książęcy wstąpił po śmierci swojego ojca, księcia Świętopełka I. Jego młodszy brat, Świętopełk II, dostał pod swoją pieczę lenne Księstwo Nitrzańskie. Między braćmi doszło już w 895 roku do poważnej sprzeczki, która zaczęła paraliżować przemiany polityczne w państwie. Oprócz tego Lestek- Mojmir II musiał pracować nad poprawą złych stosunków z Państwem Wschodniofrankijskim. Król Arnulf starał się stale utrzymywać swoje wpływy na Wielkich Morawach. Świętopełk II, który próbował pogłębić swoje kontakty z Bawarią, odwiedził w 897 roku Arnulfa i zobowiązał się być jego sprzymierzeńcem. Po tym wydarzeniu Lestek- Mojmir II wysłał wojsko przeciwko Świętopełkowi II, lecz poniósł porażkę w starciu z Arnulfem. Podczas gdy trwały wewnętrzne spory polityczne, Państwo Wielkomorawskie utraciło dawniej zdobyte ziemie. Brak jest informacji o odłączeniu się od jego imperium terytoriów obecnej Polski południowej, należy więc założyć, że pozostały one częścią rdzenia jego chudnącego imperium.

W 894 roku Panonię tymczasowo przejęło Państwo Wschodniofrankijskie. Wschodni Frankowie uzyskali wpływy w Czechach, które po wzmocnieniu się Spitygniewa I w 895 roku również oderwały się od Wielkich Moraw. W 896 roku Węgrzy przejęli ziemie wzdłuż rzeki Cisy, tym samym bezpośredni sąsiedzi stali się ogromnym niebezpieczeństwem dla Państwa Wielkomorawskiego- lub, jak chce Bielowski- lechickiego. 

W 898 roku Lestek- Mojmír II wysłał do Rzymu poselstwo prosząc papieża o odnowienie biskupstwa wielkomorawskiego. Samorząd kościelny po raz pierwszy ucierpiał po 885 roku, kiedy zostali wygnani uczniowie Metodego, i po raz drugi do końca rządów Świętopełka I, kiedy z kraju odszedł biskup nitrzański Wiching. Na przełomie lat 898 i 899 Wielkie Morawy zaatakowali Bawarowie, którzy dążyli do złamania władzy Mojmirowiców. Po tym wydarzeniu Lestek- Mojmir II uwięził swojego brata Świętopełka II, który niebawem został wyzwolony przez swoich bawarskich sojuszników. Świętopełk II opuścił Wielkie Morawy wraz z Bawarami. 

Po śmierci króla Arnulfa w 899 roku przybyli na Morawy księża z Rzymu, aby wyświęcić tutaj nowych słowiańskich biskupów. Doszło zapewne do odnowienia trzech wielkomorawskich biskupstw (jeden z nich - Daniel- mógł być biskupem w Wiślicy wg interpretacji Bielowskiego) i jednego arcybiskupstwa, w których ponownie zaczęto sprawować liturgię starosłowiańską. Niektórzy Węgrzy na przełomie IX i X wieku osiedlili się na ziemiach wielkomorawskich i w 900 roku wspólnie z morawskimi wojami zaatakowali Bawarię i spustoszyli ją. 

Lestek- Mojmir II w 901 roku zawarł umowę pokojową z Państwem Wschodniofrankijskim i zapewne przejściowy sojusz z Węgrami został zerwany. W tym samym roku, według części źródeł, w czasie pokoju na Morawy wrócił Świętopełk II. W 902 roku Lestkowi- Mojmirowi II udało się powstrzymać węgierski atak. W 904 roku Węgrzy po raz drugi spustoszyli i tym razem pokonali Bawarię. W 906 roku doszło do wielkiej bitwy między węgierskimi i wielkomorawskimi wojskami, którą prawdopodobnie wygrał jeszcze Lestek- Mojmir II i Węgrzy na krótki czas ponownie zostali wygnani. Niebawem, w 907 roku niedaleko obecnej Bratysławy rozegrała się bitwa między Bawarami i Węgrami, w której nie wzmiankuje się już udziału Lestka - Mojmira II ani Morawian.

Bardzo prawdopodobne, że Lestek- Mojmir II zmarł jeszcze przed tą bitwą, albo zginął podczas niej, wraz ze swoim bratem i większą częścią wielkomorawskich wielmożów. Z początkiem X wieku doszło do upadku Państwa Wielkomorawskiego, jednak wytworzone struktury państwowe nie zanikły i najprawdopodobniej po rozpadzie na mniejsze ziemie całkowicie utrzymały się jeszcze kilka dziesięcioleci. Natomiast struktury samorządu kościoła wielkomorawskiego całkowicie przetrwały okres rozpadu państwa i pomimo różnych przeciwności utrzymały się. Syn Lestka- Siemomysł- miał władać prowincją Polania i spłodzić Mieszka I.

Lestek w opisie Bielowskiego

 

 

 

Historyczność Lestka

Początkowo nikt nie wątpił w historyczność Piastów "przedmieszkowych". W drugiej połowie XIX wieku zaczęto kwestionować ich istnienie. Bogatą dyskusję rozstrzygnął w zasadzie artykuł Henryka Łowmiańskiego Dynastia Piastów we wczesnym średniowieczu, w którym obronił wiarygodność przekazu Galla Anonima, a tym samym i "historyczność" przynajmniej trzech bezpośrednich poprzedników Mieszka. Pogląd ten jest dominujący w polskiej literaturze historycznej.

Daty panowania

Nie zachowały się żadne wiarygodne dane na temat dat panowania Lestka. Bielowski dokonując analizy porównawczej zestawia go z Mojmirem. 

Wyniki badań historyków polonocentrycznych

Przyjmuje się hipotetycznie, że urodził się około 870–880 roku, a objął rządy około 900–910 roku. Większość literatury przyjmuje, że zmarł przypuszczalnie w latach 930–940. Henryk Łowmiański przesuwał datę zgonu na około 950 rok. Nie wiadomo nic o żonie (żonach) Lestka. Stanisław Zakrzewski wysunął domysł, że Lestek mógł być żonaty z księżniczką morawską[3]. Późny przekaz belgijskiego kronikarza z XIV wieku zdawał się sugerować, że był żonaty z saską księżniczką i miał z nią syna Ewrakera, późniejszego biskupa Leodium. Informacji tej jednak nie sposób zweryfikować; w polskiej literaturze poza Stanisławem Kętrzyńskim nikt nie zwrócił na nią uwagi. Według legendy rodowej rodu Sobieskich córka Lestka, Metodia miała poślubić niejakiego Sobiesława (Sobiesza), wnuka Sobiesława księcia Dalen[4].

Potomstwo

Jedynym pewnym dzieckiem Lestka jest syn Siemomysł, który objął po nim rządy.

Niejasny syn: Ewraker (franc. Éracle) (zm. 971) – biskup Liège w latach 959 - 971. Według zapiski belgijskiego kronikarza Jana de Preis żyjącego w XIV wieku, Ewraker miał być synem polskiego księcia i saskiej księżniczki. Stanisław Kętrzyński, pierwszy i dotychczas jedyny polski badacz, który zwrócił uwagę na ten przekaz, uznał, że ze względów chronologicznych spośród znanych polskich (polańskich) władców w grę jako ojciec Ewrakera wchodził Lestek; jednak uznał, że ze względu na skąpość materiałów jest to jedynie nieweryfikowalny domysł. Z kolei Witold Chrzanowski przypuszcza, że "najwyraźniej Ewraker byłby czwartym synem Siemomysła".

 

opr. Adam Fularz na podst. Wikipedii dla www.merkuriusz.eu

Przypisy 

↑[1] K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, s. 48-50. 

↑[2]  Cyt. za: Gall Anonim, Kronika polska, tłum. Roman Grodecki, s. 15. 

↑[3] Stanisław Zakrzewski przypuszczał, że Świętopełk Mieszkowic mógł otrzymać imię po swoim przypuszczalnym prapradziadku, Świętopełku morawskim. Stanisław Zakrzewski, Bolesław Chrobry Wielki, tablica genealogiczna po s. 72. 

↑[4] Tadeusz Korzon, Dola i niedola Jana III Sobieskiego, T. I, tablica nr 2. 

Gall Anonim, Kronika polska, Wrocław 2003, ISBN 83-04-04610-5.

Buczek K., Zagadnienie wiarygodności dwu relacji o początkowych dziejach państwa polskiego, [w:] Prace z dziejów Polski feudalnej (ofiarowane Romanowi Grodeckiemu), Warszawa 1960. 

Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, Warszawa-Wrocław (1992). 

Koneczny F., Dzieje Polski za Piastów, Kraków 1902. Korzon T., Dola i niedola Jana III Sobieskiego, T. I, Kraków 1898. 

Łowmiański H., Dynastia Piastów we wczesnym średniowieczu, [w:] Tymieniecki K. (pod red.), Początki państwa polskiego. Księga tysiąclecia, T. 1, Poznań 1962.

Łowmiański H., Początki Polski, T. 5, Warszawa 1973. Wyrozumski J., Dzieje Polski piastowskiej (VIII wiek-1370), T. II z serii: Wielka historia Polski, Kraków 1999. 

Zakrzewski S., Bolesław Chrobry Wielki, Lwów 1925.