"Niech koleją rządzą kolejarze"- a może to wielki błąd?

Ekonomista na temat opisywanych branż gospodarki nie wie niestety wszystkiego. Istnieją bowiem upodobania (ekonomista powiedziałby: zbiory preferencji) poszczególnych jednostek na które nikt standardowo myślący nie wpadłby. Cóż się stanie gdy jedna z branż gospodarki wpadnie w ręce grupy osób o niestandardowych upodobaniach, preferencjach? Istnieje przecież rozliczna grupa osób o niestandardowych preferencjach- są to tzw. miłośnicy kolei. W niektórych krajach do tej grupy zalicza się znaczny odsetek obywateli- nawet do 20 % ogółu.

W amerykańskim żargonie pracowników kolei owych "MK" złośliwie nazywa się foamers- pieniacze, od rzekomej piany mającej wydostawać się z ust fanom kolei na widok operacji pociągu. W Wielkiej Brytanii są znani jako trainspotters (termin ten jest uważany za nacechowany negatywnie, oznacza on tylko część fanów kolei, wypatrujących i fotografujących określone typy taboru) albo jako railway enthusiasts (entuzjaści kolei).Ta grupa hobbystów jest bardzo zasłużona w obronie zabytków techniki oraz dokumentowaniu dziedzictwa techniki. W Polsce ich stowarzyszenia uruchomiły niektóre nieczynne linie, próbują ocalić liczne zabytki dla przysżłych pokoleń.

Co stanie się gdy to jednak szacowni miłośnicy kolei będą decydowali o sprawach gospodarczych branży kolei? Czy np. mogą popierać nieekonomiczne rozwiązania, bo mają do nich "słabość"? W wielu krajach, by bronić się przed wpływem wpływowych grup i jednostek na proces planowania inwestycji transportowych wdrożono bardzo skomplikowane mechanizmy oceny ekonomicznej i ekologiczno-społecznej inwestycji w sektorze transportu. W Polsce takich mechanizmów brak.

PKP jest spółką zarządzaną dziwacznie, i to od dekad. Podczasa gdy na świecie funkcjonują stacje z których pociąg jest odprawiany w szczycie średnio co 13 sekund (np. Clapham Junction), w Polsce na centralnej stacji kraju nie wychodzi odprawa pociągów co kilkanaście minut. Makroekonomista Krzystof Rybiński poświęcił temu felieton pt. "Atak zimy na stacji PKP", gdzie wysuwał tezę, że owszem opóźnienia na wskutek zimy są zrozumiałe, ale kompletna dezinformacja samych pracowników kolei trzykrotnie z kolei (w dwóch przypadkach błędnie)- już nie. Pracownicy ci wskazywali co rusz to inny peron i pociąg klientom podróżującym do Torunia, powodując bezowocne bieganie tłumu podróżnych po dworcu.   

Rzucę tezę: może to przedsiębiorstwo dlatego przypomina skansen, bo jest zarządzane przez miłośników skansenu? Część taboru która przez ekonomistę klasyfikowana jest jako jeżdżący złom… Część taboru który porusza się na torach jedynie dlatego że ktoś nie chce lub nie potrafi liczyć, ma przecież zwolenników i fanów. Są grupy osób które ów jeżdżący skansen fotografują. Osoby te wzdychają z uwielbieniem na widok który znającego różnice w kosztach eksploatacji ekonomistę naraża na palpitacje serca.

Przyznam się że nie rozumiem części miłośników kolei, ale – każdy ma prawo do swojego hobby. Nie zdziwiłbym się jednak gdyby rozmaite części Polskich Kolei Państwowych były zarządzane przez osoby podejmujące decyzje nie w kategoriach rynkowych, ale poprzez pryzmat swoich zainteresowań. A cóż, jeśli cała "ekonomiczna kolej" jest przez te osoby traktowana jak blasfemia?

Ongiś już rozmawiałem z pewną osobą „decyzyjną”, która prywatnie była absolutnym fanatykiem kolei dużych prędkości, a konkretnie jakiejś określonej technologii występującej w pociągach dużych prędkości. Z rozmowy wyniosłem następujący wniosek: w takich przypadkach kwestie ekonomiczne schodzą na całkowicie tylny plan. Celem naczelnym staje się realizacja określonych wizji takich osób.

Boję się że takie osoby mogą rządzić branżą kolei w Polsce. W Polsce politycy podchodzą do tematu na zasadzie: zostawmy kolej kolejarzom, albo ewentualnie „specjalistom od kolei”. Dyrektorem wielkiego przedsiębiorstwa zatrudniającego 102 tys. osób była więc osoba z wykształceniem elektrycznym, dopiero podyplomowo uzyskała wiedzę z prawa i administracji. Wiedza ekonomiczna? Ależ po co?

Jest tajemnicą poliszynela że do pracy w tym sektorze ciągną rozmaici hobbyści i fani tego środka transportu. Nie ma w tym niczego złego- tacy pracownicy są często bardzo oddanymi. Cóż jednak, jeśli to oni podejmują decyzje? To, że na polskie torowiska w większej ilości zawitały kilkakrotnie bardziej ekonomiczne autobusy szynowe, zawdzięczamy nie personelowi przewoźników kolejowych (wówczas jeszcze państwowych), ale decyzji politycznej- stworzono mechanizm finansowania zakupu taboru z części dotacji do wykonywania regionalnych przewozów pasażerów koleją.

Po latach odwołano szefa Grupy PKP, dyrektora generalnego i prezesa zarządu PKP S.A.- pana Andrzeja Wacha. Trudno w ogóle wspomnieć bezbarwny okres jego prezesury. Grupa PKP kojarzy się głównie negatywnie- jako dysponent kolejowej infrastruktury i jednocześnie główny przewoźnik na tej infrastrukturze. PKP to, niezmiennie od dekady przeszkoda na drodze do realnego uwolnienia rynku kolejowego w Polsce.

Pana Wacha cechowały chyba działania zakulisowe- bo przed kulisami występował w moim odczuciu niechętnie, nie miał żadnej zapadającej w pamięć wizji przyszłości dla swojego przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa którego historyczna misja w mojej ocenie już upłynęła- przecież są kraje gdzie po liberalizacji rynku z kolei państwowej nie pozostało nic lub bardzo niewiele. W Polsce nie dyskutowano co począć z pozostałościami PKP. Także prezes Wach dość sprytnie ten temat ominął.