Galicja/Lubelszczyzna/Wołyń - sierpień 1944

W sierpniu 1944 roku już tylko skrawki Kresów Południowo-Wschodnich pozostawały w rękach niemieckich. Większość tych ziem znajdowała się pod panowaniem sowieckim, które chwilowo ograniczało ludobójstwo OUN i UPA.
Badaczom tego genocydu udało się zgromadzić wiedzę o ok. 800 ludziach (w większości Polakach) zabitych w sierpniu 1944 r. przez nacjonalistów ukraińskich, w tym:

367 osób w woj. lwowskim
364 osoby w woj. tarnopolskim
41 osób w woj. stanisławowskim
18 osób w woj. lubelskim
14 osób w woj. wołyńskim

Największe ludobójcze akcje nacjonalistów ukraińskich:

06.08.1944 – napad na Baligród (pow. Lesko, woj. Lwów) – 43 zabitych. Ofiar byłoby więcej, gdyby nie ksiądz ukraiński Ołenko, który przeciwstawił się mordom.
09.08.1944 – Basznia Górna (pow. Lubaczów, woj. Lwów) – 37 zabitych
12.08.1944 – napad na majątek ziemski i wieś Kurzany (pow. Brzeżany, woj. Tarnopol) – łącznie 44 zabitych.
bez ustalonej daty dziennej – Majdan Pieniacki (pow. Brody, woj. Tarnopol) – 40 zabitych i 10 rannych. Samoobronę wsi zaskoczono podczas prac żniwnych.

Zwraca uwagę wzmożona aktywność UPA w powiatach Lubaczów i Lesko.

Cytaty:
„[upowcy] palą polskie wsie i mordują polską ludność” – ze sprawozdania tarnopolskiego sekretarza partii do Chruszczowa z 29.08.1944 r.

„na progu ukazał się natomiast miejscowy pop, rozpostarł ramiona i bronił wejśca do świątyni. Jego stanowcza postawa i groźnie brzmiące słowa, ostrzegające przed gniewem Bożym, onieśmielały zbirów. Brakło im odwagi, by strzelać do duchownego” – z książki A. Baty „Bieszczady w ogniu”, fragm. o mordzie w Baligrodzie.

Stosunki OUN i UPA z Niemcami

Trwało przekazywanie przez wycofujących się Niemców broni do UPA. Ukraińska propaganda nacjonalistyczna nazywa to „rozbrajaniem Niemców”. W tym samym czasie (ewentualnie we wrześniu 1944) do Komendy Głównej UPA dotarł kurier Abwehry kpt. Witzel, który prowadził rozmowy w sprawie współpracy UPA-Niemcy. Zawarto porozumienie na mocy którego Niemcy zobowiązali się zwolnić ukrańskich więźniów (m.in. Banderę), dostarczać broń i amunicję, szkolić i przerzucać przez front ukrańskich dywersantów. W zamian UPA miała blokować karpackie przełęcze, przeprowadzać działania wywiadowcze i dywersyjne przeciw ZSRR. Zbierane informacje Ukraińcy zobowiązali się przekazywać Niemcom.

Walki OUN i UPA – Sowieci

Największy sukces UPA w walce z Armią Czerwoną – 19.08.1944 w zasadzkę pod wsią Bożyków (pow. Podhajce, Tarnopolskie) wpadł 1 batalion łączności 1331 pułku strzeleckiego. Uratowało się zaledwie 11 czerwonoarmistów.

Początek sierpnia – walki kurenia „Rena” z partyzantką sowiecką w Bieszczadach.

11 sierpnia 1944 w rejonie Stanisławowa uduszono radzieckiego aparatczyka, który przyjechał do wsi w sprawie poboru do wojska. Także w wielu innych miejscowościach w sierpniu 1944 banderowcy sabotowali radziecką rekrutację.

W sierpniu 1944 miało miejsce kilka akcji UPA przeciw radzieckiemu lotnictwu. Strzelano z broni maszynowej do przelatujących samolotów, zabijano lądujących awaryjnie lotników.

Podobnie jak wcześniej na Wołyniu, tak teraz w Galicji Wschodniej atakowano organizujące się ośrodki tworzącej się administracji sowieckiej. Tylko w obwodzie tarnopolskim zabito lub uprowadzono 17 przewodniczących rad wiejskich i „zlikwidowano” 37 rodzin [sic!] aktywistów partyjnych.

29.08.1944 – bitwa UPA (ok. 1400 ludzi) z oddziałami NKWD pod Karowem (Wołyń). Obie strony przedstawiają bitwę jako swoje zwycięstwo. Bezspornym jest, że większej części sił upowskich udało się wyjść z okrążenia.

Ze sprawozdania tarnopolskiego sekretarza partii do Chruszczowa z 29.08.1944 r.: „[banderowcy] zabijają i rozbrajają czerwonoarmistów, ostrzeliwują rolników pracujących w polu, uprowadzają konie, zabierają rolnikom bydło i inne produkty, palą wsie wypełniające zobowiązania państwowe, zabijają aktywistów wiejskich, obserwują ruch oddziałów wojskowych”.

Także 29. sierpnia 1944 - walka z UPA a potem pacyfikacja wsi Grabowiec przez Sowietów przy udziale "polskiego" IB z Nadwórnej. Rozstrzelano kilkudziesięciu Ukraińców (mężczyn). Łącznie zabito 86 osób, spalono 300 gospodarstw. [dodano 4.11.2009]

Inne wydarzenia godne uwagi:

W sierpniu 1944 we Lwowskiem ukraińscy nacjonaliści zakazali zabijania Żydów z powodu pochodzenia; zezwolono likwidować ich tylko w razie współpracy z NKWD. Oznaczałoby to, że wcześniej decydowało kryterium narodowościowe.

W sierpniu 1944 r. w Glinnej (pow. Brzeżany, woj. Tarnopol) udający komisję poborową banderowcy przeprowadzili fałszywy pobór do Ludowego Wojska Polskiego. 12 ujętych w ten sposób rekrutów zabito w pobliskim młynie (11 Polaków i Żyda). Ukraińców, po wymierzeniu im chłosty, wypuszczono. Takich akcji w różnym okresie było wiele.

28.08.1944 r. bojówka „Żuka” wymordowała 7 osób z rodziny Mychajły Petryszczewa, który będąc członkiem UPA ujawnił się władzom sowieckim na Wołyniu. To przykład działania upowskiego rozkazu dot. wymierzania odpowiedzialności zbiorowej na członkach rodziny „winnego”.