Wolne Miasto Gdańsk - narodziny

27 października 1920 podjęta została w Paryżu decyzja określająca kształt Wolnego Miasta Gdańska. To jeden z dokumentów o fundamentalnym znaczeniu dla polskiej gospodarki i polityki w całym okresie istnienia Wolnej Polski w XX wieku. Dzień wcześniej Ignacy Paderewski wysłał telegram: "[...] Ponieważ wszystkie prawa Polski w Gdańsku nie są wprost zagwarantowane traktatem*, lecz przewidzianą w traktacie konwencją, przeto niepodpisanie konwencji przed 15 listopada znaczy utworzenie Wolnego Miasta, w którym Polska nie miałaby żadnych specjalnych praw aż do czasu zawarcia konwencji. Właściwą myślą Anglików jest doprowadzenie do neutralizacji portu i objęcia opieki nad obywatelami Wolnego Miasta na ich prośbę [...]". Jak wyglądała decyzja?

Decyzja Konferencji Ambasadorów w sprawie Wolnego Miasta Gdańska

Wielka Brytania, Francja, Włochy i Japonia, które podpisały wraz ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki jako Główne Mocarstwa Sprzymierzone i Stowarzyszone Traktat Pokojowy w Wersalu, zważywszy, że w art. 102 Traktatu Pokojowego zawartego w Wersalu 28 czerwca 1919 r. z Niemcami, Główne Mocarstwa Sprzymierzone i Stowarzyszone zobowiązały się do utworzenia z Gdańska wraz z obszarem określonym w art. 100 wspomnianego Traktatu, Wolnego Miasta –

postanowiły przystąpić do jego ukonstytuowania.

Zgodnie z tym Konferencja Ambasadorów zadecydowała co następuje:

 I

Miasto Gdańsk, wraz z obszarem objętym przez następujące granice, jakie są lub będą oznaczone na miejscu przez Komisję przewidzianą w art. 101 Traktatu Pokojowego Wersalskiego z 28 czerwca 1919 r. ogłasza się Wolnym Miastem w granicach i pod warunkami przewidzianymi w wymienionym Traktacie:

Od Morza Bałtyckiego na południe aż do punktu zetknięcia się głównych koryt żeglownych Nogatu i Wisły:

Granica Prus Wschodnich, tak jak jest opisana w art. 28 Części II (granice Niemiec) Traktatu Wersalskiego, a mianowicie od punktu położonego na wybrzeżu Morza Bałtyckiego mniej więcej 1 km 500 m na północ od Kościoła Proebbernau w kierunku mniej więcej 159° (licząc od północy na wschód): linia długości około 2 km, która zostanie na miejscu oznaczona; stąd prostą linią prowadzącą do latarni morskiej znajdującej się w zgięciu koryta Elbląga, mniej więcej w miejscu: szerokość 50°19'' na północ, długość 19° 26'' na wschód od Greenwich; stąd do najbardziej wschodniego ujęcia Nogatu w kierunku mniej więcej 209° (licząc od północy do wschodu); stąd w górę, biegiem Nogatu, aż do miejsca, w którym ta rzeka opuszcza Wisłę;

od tego miejsca, główne koryto żeglowne Wisły w dół, aż do punktu oddalonego około 6 km 500 m na północ od mostu tczewskiego;

stąd na północny zachód aż do punktu pomiarowego 5 położonego o 1 km 500 m na południowy wschód od kościoła w Güttland:

linia, która na miejscu zostanie oznaczona;

stąd na zachód aż do występu, utworzonego przez granicę powiatu kościerskiego o 8 km 500 m na północny wschód od Skarszew;

linia, która na miejscu zostanie oznaczona, a przechodzić będzie między Miłobądziem, na południe, i Rębielczem, na północ;

stąd na zachód granica powiatu kościerskiego aż do wgłębienia, które tworzy o 6 km na północ – północ-zachód od Skarszew;

stąd aż do punktu położonego na linii średniej Łąckiego jeziora;

linia, która zostanie na miejscu oznaczona, a idąca na północ od Nowego Wietca i Szatarp na południe od Kościerskiej Huty i Łąk;

stąd linia średnia Łąckiego jeziora aż do jego północnego krańca;

stąd na północny wschód aż do punktu położonego około 1 km na południe od kościoła w Kolibkach, gdzie droga żelazna Gdańsk–Wejherowo przecina strumień;

linia, która na miejscu oznaczona zostanie, a iść będzie na południowy wschód od Kameli, Skrzeszewa, Widlina, Sulmina, Materni, Owczarni i na północny zachód od Nowej Wsi, Marszew, Czapielska, Kiełpina Wysokiego i Kiełpinka, Pulvermuehl, Renneberga i miast Oliwy i Sopotu;

stąd bieg wyżej wspomnianego strumienia aż do Morza Bałtyckiego.

 II

Niniejsza decyzja wejdzie w życie w dniu 15 listopada 1920 roku.

 III

Wolne Miasto Gdańsk poniesie wydatki poczynione przez Główne Mocarstwa Sprzymierzone i Stowarzyszone na administrację i okupację wojskową terytorium Wolnego Miasta w słusznej proporcji, która zostanie ustalona przez te Mocarstwa.

*W ślad za powyższą decyzją poszła Konwencja między Polską a Wolnym Miastem Gdańsk - podpisano ją 9 listopada 1920. A działo się to prawie półtora roku po podpisaniu Traktatu Wersalskiego.