Wczorajszy dzień przyniósł sporo wyjaśnień w sporze między zwolennikami i przeciwnikami nowej ustawy o SN.
Część sędziów, którzy przekroczyli (lub zbliżają się do granicy) wieku emerytalnego złożyła stosowne oświadczenia woli, umożliwiające im kontynuowanie pracy (po zatwierdzeniu przez prezydenta). Pani prezes SN oświadczenia nie złożyła, za to złożyła wniosek o nieokreśloną liczbę dni urlopu. W świetle nowej ustawy Pani prezes jest już w stanie spoczynku, zatem wniosek urlopowy jest zbędny. Z procedury przez Nią przyjętej jednak wynika, że ona nie uznaje nowej ustawy w części kolidującej z art. 185 Konstytucji, stanowiącym o upływie kadencji funkcji prezesa SN w 6 lat od nominacji. I ten zarzut podniosła w trakcie konferencji prasowej.
Wyznaczając pana prezesa Iwulskiego do zastępowania jej podczas urlopu zadbała o to, aby spełniał warunek zastępcy lub potencjalnego następcy. Pan prezes Iwulski oświadczenie stosowne złożył, „zapominając” o załączeniu świadectwa zdrowia. Ponieważ poprzednie przepisy wyznaczyły granicę 70 lat, jako moment przejścia w stan spoczynku, jego oświadczenie woli pracy do 70-roku jest wyraźnym podaniem się wymogom nowej ustawy.
Pan prezes także uznaje, że prof. Małgorzata Gersdorf nadal jest I Prezesem SN. O innych sędziach, którzy nie napisali oświadczenia woli pełnienia swojej funkcji mimo przekroczenia granicy wieku emerytalnego z nowej ustawy- nie mówiono. Z tego wynikać może, że jedynym zarzutem jest obecnie zapis art. 185 Konstytucji, który jest interpretowany bez powiązania z art. 180( pkt 2,3 i 4: Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu, której sędziowie przechodzą w stan spoczynku. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia). Granice sporu wydają się w tej chwili zamykać w interpretacji czy sędzia w stanie spoczynku może pełnić funkcję prezesa SN. Zarówno prezes Iwulski jak i prof. Małgorzata Gersdorf stoją na stanowisku, że to jest możliwe. Strona rządowa i pan prezydent są przeciwnego zdania.
Stan spoczynku sędziego to nie jest zwykła emeryturą. Sędzia: „Jest osobą publiczną, obowiązują go obostrzenia w życiu prywatnym, nie korzysta ze swobody, jak inne grupy zawodowe na emeryturze. Często działa społecznie, nie może prowadzić działalności zarobkowej bez zgody sądu.” Z tej interpretacji wynika, że sędzia w stanie spoczynku może pracować, za zgodą KRS. I zapewne ten aspekt był brany pod uwagę przez zwolenników uznania pani prezes Gersdorf za „ofiarę” działań PiS.
Warto spojrzeć na wymogi stawiane I Prezesowi SN. Zakres obowiązków jest olbrzymi. Wydaje się, że mieści się w nich także wykonywanie czynności jurysdykcyjnych. Taką interpretację sugeruje też tekst przysięgi I Prezesa SN brzmiącej: „ Sędzia Sądu Najwyższego przy powołaniu składa wobec Prezydenta RP ślubowanie wg następującej roty (Art. 27 ustawy o Sądzie Najwyższym): „Ślubuję uroczyście, jako sędzia Sądu Najwyższego służyć wiernie Rzeczypospolitej Polskiej, stać na straży prawa, obowiązki sędziego wypełniać sumiennie, sprawiedliwość wymierzać zgodnie z przepisami prawa, bezstronnie według mego sumienia, dochować tajemnicy państwowej i służbowej, a w postępowaniu kierować się zasadami godności i uczciwości” (może dodać “Tak mi dopomóż Bóg”). A jeśli tak- to warto przyjrzeć się orzeczeniu Sądu Dyscyplinarnego SN, przywołującemu komentarze do przepisów o odpowiedzialności sędziów stanie spoczynku autorstwa, miedzy innymi, obecnie pełniącego obowiązki I Prezesa SN, p. Iwulskiego: „ żaden z przepisów art. 104 u.s.p. nie przewiduje wypłaty zasiłku pośmiertnego dla rodziny sędziego pozostającego w stanie spoczynku, gdyż w stanie spoczynku sędzia nie wykonuje władzy jurysdykcyjnej. Wskazuje przy tym na pogląd wyrażony w piśmiennictwie (vide: T. Ereciński, J. Gudowski, J. Iwulski – Komentarz do Prawa o ustroju sądów powszechnych, pod red. J. Gudowskiego, Wyd. Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2002 r., s. 310) .” W orzeczeniu jest wyraźny rozdział pojęcia sędzia od sędziego w stanie spoczynku . Czyżby taka interpretacja statusu sędziego w stanie spoczynku przez sędziów SN i prezesa Iwulskiego będzie samobójczym strzałem sędziów SN w ocenie obecnego statusu prof. Małgorzaty Gersdorf?
Czy w przypadku orzeczenia statusu innych sędziów w stanie spoczynku obecni sędziowie SN czytają łącznie inne przepisy ustaw, a w przypadku pani profesor Małgorzaty Gersdorf ograniczają się jedynie do jednego artykułu Konstytucji, jako aktu najwyższego? Z pominięciem innych zapisów tej samej Konstytucji, oddających prerogatywy i obowiązki pod rządy ustawowe. No i dla mnie najważniejsze pytanie do trwających przy interpretacji o wymagalności ciągłości prezesury sędziów do terminu określonego w Konstytucji: czy zapis w Konstytucji, dający prawo do ustawowej zmiany granicy wieku przechodzenia w stan spoczynku. nie oznacza aby, że ustał jeden z warunków przypisanych funkcji I Prezesa SN, bo pani profesor utraciła zdolność do wykonywania czynności jurysdykcyjnych? O czym w podręczniku Komentarze do USP i dwóch orzeczeniach wyrokował wraz z kolegami po fachu pan prezes Iwulski? W stosunku do innych sędziów w stanie spoczynku.
Gdyby sprawa była jednoznaczna nie byłoby podziału interpretacyjnego pośród obecnych sędziów SN. A jednak – z jakichś powodów – w trakcie pełnienia swoich obowiązków I Prezes SN nie skierował ustawy do TK. Co powinna była uczynić. Mnie, jako obywatela RP, nie interesują prawne spory interpretacyjne- one były i będą. Na tę okoliczność istnieją: obowiązek instancyjności sądów oraz kompetentne organy do ich rozstrzygania. Zwykły obywatel RP ma prawo żądać jasnego komunikatu: w przypadku powoływania się na niezgodność konstytucyjną jest TK. Tymczasem sędziowie SN publicznie przyznali sobie kompetencje rozstrzygające spór. Kto tutaj bawi się Konstytucją? Kosztem Polaków? Gdy czynią to politycy -nie popieram, ale rozumiem powody. W przypadku sędziów instancji najwyższych – taka zabawa jest dramatycznie niebezpieczna. Chyba, ze oni sami uprawiają robotę polityczną. A to jest już ewidentne łamanie Konstytucji.
Czy sędzia Iwulski wyjaśni Polakom zawiłości własnych interpretacji SN tej samej Konstytucji? I odpowie na pytania: czy może wskazać ustawę oddająca pod rozstrzygnięcia SN zgodności ustawy z Konstytucją? Bo w Konstytucji zapisu takiego nie ma
Czy nadzór nad prawidłowością orzekania jest czynnością jurysdykcyjną? Czy zapis o czasie kadencji będzie czytany przez niego obligatoryjnie w przypadku, gdy prezes zostanie przyłapany na przestępstwie pospolitym, czy też łącznie z zapisem art., 181?**Jeśli łącznie z zapisem dotyczącym odpowiedzialności sędziów, to, dlaczego uznaje w przypadku kadencji jedynie art. 183 Konstytucji, bez odniesienia do art.181? Polakom te wyjaśnienia się nalezą.
* „W uzasadnieniu pytania prawnego zauważono, że wątpliwość, czy odprawa pośmiertna przysługuje członkom rodziny zmarłego sędziego w stanie spoczynku, pojawia się już na etapie wykładni językowej. Wątpliwość ta wynika przede wszystkim stąd, że ten sam przepis ustawy - art. 101 p.u.s.p. - w dwóch różnych jednostkach redakcyjnych (w § 1 i § 2) posługuje się wyraźnie różnymi sformułowaniami. W § 1, dotyczącym odprawy pośmiertnej, użyto ogólnego pojęcia sędziego (bez bliższego określenia, czy chodzi o sędziego „czynnego”, czy o sędziego w stanie spoczynku), z kolei w § 2, dotyczącym świadczenia pogrzebowego, wyodrębniono obok siebie pojęcia sędziego oraz sędziego w stanie spoczynku. W ocenie powiększonego składu Sądu Najwyższego porównanie treści § 1 i § 2 art. 101 p.u.s.p. przemawia za tym, że § 1 nie dotyczy sędziego w stanie spoczynku. O wątpliwościach wynikających z wykładni językowej można by mówić tylko w przypadku odczytania art. 101 § 1 p.u.s.p. bez uwzględnienia kontekstu, w jakim ustawa posługuje się pojęciami „sędzia” i „sędzia w stanie spoczynku”. Taka wyizolowana, dosłowna interpretacja tego przepisu mogłaby przemawiać za odniesieniem zawartej w nim regulacji także do sędziego w stanie spoczynku, skoro pojęcie „sędzia” jest ogólniejsze niż pojęcie „sędzia w stanie spoczynku”. Lektura całej ustawy prowadzi jednak do stwierdzenia, że ustawodawca z dużą konsekwencją odnosi samodzielnie występujący termin „sędzia” do sędziego „w stanie czynnym” (pojęcie „stanu czynnego” nie występuje przy tym w ustawie, a różne jego formy ustawa wyraża przez uzupełnienie określenia „sędzia” wyrażeniami typu: „sprawujący urząd”, „zajmujący stanowisko”, „pełniący obowiązki”, „pełniący funkcję prezesa”, „pełniący obowiązki w Ministerstwie Sprawiedliwości”, „zajmujący miejsce służbowe”, itp.), a ilekroć chce określoną regulację odnieść do sędziego w stanie spoczynku, zaznacza to wyraźnie w tekście przepisu przez dodanie do słowa „sędzia” wyrażenia „w stanie spoczynku” lub odsyła do przepisu dotyczącego sędziego czynnie sprawującego urząd (pełniącego obowiązki). Dokonane w art. 101 § 2 p.u.s.p., dotyczącym świadczenia pogrzebowe””
**Art. 178.
1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.
2. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.
3. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.
Art. 180.
1. Sędziowie są nieusuwalni.
2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie.
3. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa.
4. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku.
5. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.
Art. 181.
Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Art. 183.
1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.
2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.
3. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.
TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY
Art. 188.
Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:
1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
Art. 192.
Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 189, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą: Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.
http://www.rp.pl/Rzecz-o-prawie/301319975-Stan-spoczynku-sedziego-nie-jest-emerytura.html
http://www.gazetaprawna.pl/encyklopedia/prawo/hasla/335770,jurysdykcja.html
https://www.arslege.pl/prawo-o-ustroju-sadow-powszechnych/k41/
http://www.lexlege.pl/rozporzadzenie-prezydenta-rzeczypospolitej-polskiej-z-dnia-29-marca-2018-r-regulamin-sadu-najwyzszego/
https://www.salon24.pl/u/trustandcontrol/644398,pierwsza-prezes-sn-czyli-zona-cezara-na-miare-standardow-iii-rp
https://www.arslege.pl/odpowiedzialnosc-dyscyplinarna-sedziego-w-stanie-spoczynku-skazanie-za-przestepstwo/k41/a4862/
https://bip.ms.gov.pl/Data/Files/_public/bip/organizacja/usp.pdf
http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/II%20PZP%206-06.pdf
http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Studia_Warminskie/Studia_Warminskie-r2012-t49/Studia_Warminskie-r2012-t49-s287-302/Studia_Warminskie-r2012-t49-s287-302.pdf
Inne tematy w dziale Społeczeństwo
