Zespół stresu pourazowego (PTSD) - jak leczyć skutki traumy?

Zespół stresu pourazowego dotyka osoby, które przeżyły traumatyczne wydarzenie, które mogło zagrażać ich życiu.

Zespół stresu pourazowego, zwany też jako PTSD (ang. Posttraumatic Stress Disorder), może wystąpić, np. u osób, które uczestniczyły w wypadku komunikacyjnym, były ofiarami napadu lub były świadkami czyjejś śmierci. Osoby takie nie mogą sobie poradzić z uporczywymi, przerażającymi myślami i wspomnieniami związanymi z tym wydarzeniem.

Przyczyny stresu pourazowego

Stres pourazowy może wystąpić po wydarzeniu, które miało miejsce życiu danej osoby lub którego dana osoba była świadkiem.

Zespół stresu pourazowego mogą wywołać:

• wypadki (samochodowe, lotnicze, kolejowe)
• katastrofy (np. trzęsienie ziemi, powódź, pożar)
• drastyczne tragedie (np.atak terrorystyczny)
• bycie ofiarą ataku lub przemocy fizycznej (np. napad, porwanie)
• molestowanie, przemoc seksualna
• przemoc psychiczna i werbalna
  

Należy jednak dodać, że wystąpienie stresu pourazowego zależy od indywidualnej odporności na silne przeżycia emocjonalne. Dla jednych niegroźny wypadek samochodowy może być źródłem silnego lęku i depresji, inni z kolei są bardziej odporni nawet na bardziej niebezpieczne i stresujące sytuacje jak służba w straży pożarnej.

Każdy człowiek ma jednak pewną granicę odporności na stres, której przekroczenie może powodować istotne konsekwencje w psychice. Kiedy w chwili dramatycznego zdarzenia doświadczamy silnego strachu, uczucia bezsilności czy przerażenia, wystąpienie PTSD jest niemal pewne.

Zespół stresu pourazowego nie towarzyszy jedynie żołnierzom wracającym z wojny czy ofiarom ataków terrorystycznych. Może on dotknąć każdego: pieszego potrąconego przez samochód czy  matkę po skomplikowanym porodzie.

Zobacz też: Kryzys psychiczny – jak sobie z nim poradzić? 

Objawy stresu pourazowego

Najbardziej typowym objawem stresu pourazowego jest powtarzające się przeżywanie urazu na nowo w natrętnych wspomnieniach lub snach. Temu ubawowi towarzyszą uporczywie utrzymujące się poczucie odrętwienia i otępienia uczuciowego, odizolowanie od innych ludzi, bezsenność, brak reakcji na otoczenie oraz unikanie sytuacji, które mogłyby przypominać przeżyty uraz.

Niekiedy mogą pojawiać się też dramatyczne, ostre wybuchy strachu, paniki lub agresji, wyzwalane przez bodźce powodujące nagłe przypomnienie sobie lub przeżycie na nowo sytuacji urazowej. Z powyższymi oznakami i objawami silnego stresu często współwystępują lęki, depresja, a nierzadko myśli samobójcze.

Opisywane powyżej objawy PTSD można pogrupować w czterech kategoriach:

1. Nadmiernego pobudzenia, stanu ciągłej gotowości - uczucia jakby niebezpieczeństwo miało w każdej chwili powrócić (stanowi temu towarzyszą: przyspieszony rytm serca, podwyższone ciśnienie, potliwość, niepokój, wrażliwość lub obojętność na bodźce).
2. Przeżywania katastrofy w snach i nawracających wspomnieniach.
   
3. Stan odrętwienia, odizolowania od emocji, częściowe znieczulenie lub utrata poszczególnych wrażeń, zobojętnienie emocjonalne i bierność.
4. Uczucie bycia winnym wobec tych, którzy nie przeżyli, rozmyślanie o swojej bezradności, o tym, że można było pomóc, zapobiec tragedii, przeżywanie winy z powodu odruchowego ratowania własnego życia.

Rozwój PTSD - Jak długo trwa zespół stresu pourazowego?

Nie u każdej osoby, która przeżyła traumę, rozwinie się PTSD. Chorobę tą można zdiagnozować tylko wtedy, gdy symptomy utrzymują się dłużej niż miesiąc i mają negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie pacjenta. Pierwsze objawy PTSD pojawiają się zazwyczaj w ciągu trzech miesięcy po traumie, ale mogą wystąpić również wiele miesięcy lub nawet lat po wydarzeniu.

Początek zaburzenia następuje nie bezpośrednio po urazie, ale po okresie utajenia, który może trwać nawet do kilku miesięcy, rzadko natomiast przekracza pół roku. Przebieg choroby jest zmienny.

Skutki stresu pourazowego

Zespół stresu pourazowego, szczególnie nieleczony, może nieść ze sobą wiele niepożądanych skutków. Oto niektóre z nich:

• ograniczenie koncentracji i świadomości prowadzące do amnezji oraz występowania halucynacji
• zmiany w postrzeganiu własnej osoby, np. chroniczne poczucie wstydu
• zmiany w relacjach z innymi ludźmi, np. niezdolność do zaufania komuś czy niezdolność do bliższych związków emocjonalnych
• choroby somatyczne wywołane stresem
• bezsenność
  
• niemożnością poradzenia sobie z przeżyciami, bezprawność prowadząca do depresji i myśli samobójczych
• nadużywanie alkoholu lub leków
• u niewielkiego odsetka osób zaburzenie może mieć przebieg przewlekły, wieloletni, z przejściem w trwałą zmianę osobowości
  

Leczenie stresu pourazowego - jakie lekarstwo na stres?

Jeśli podejrzewamy u siebie lub bliskiego występowanie stresu pourazowego, to przede wszystkim należy szukać pomocy w Poradni Zdrowia Psychicznego. Diagnozę  powinien postawić psychiatra lub psycholog.

Osoby cierpiące na przewlekłą postać PTSD leczy się psychologiczne i farmakologiczne. Trzeba jednak zauważyć, że leczenie farmakologiczne jest tylko leczeniem uzupełniającym i może jedynie łagodzić objawy. Nie prowadzi ono do pełnego wyleczenia. W przypadku ostrych objawów, takich jak ciężka bezsenność lub zaburzenia lekowe i nasilona depresja, stosuje się leki nasenne lub przeciwdepresyjne. W niektórych badaniach wykazano skuteczność leczenia selektywnymi inhibitorami zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI).

Jak pomóc chorym na PTSD? - Psychoterapia na stres

Głównym sposobem na pomoc osobie cierpiącej na stres pourazowy jest terapia u psychologa. Za skuteczną uznaje się psychoterapię poznawczo-behawioralną skupiającą się na przebytym urazie oraz desensytyzację za pomocą ruchu gałek ocznych, czyli terapię EMDR.

Terapia dobiera jest według potrzeb pacjenta. W przypadku terapii behawioralno- poznawczej pacjent szczegółowo opisuje traumatyczne wydarzenie, a następnie w trakcie terapii poznawczej skoncentrowanej na przebytym urazie, dyskutuje się i przeformułowuje zniekształcone przekonania i błędne interpretacje traumatycznych wydarzeń i ich następstw.

W przypadku EMDR pacjent skupia się na zdarzeniu, skojarzeniach, emocjach i odczuciach z nim związanych, a w tym samym czasie poddawany jest stymulacji. Zobacz szczegóły terapii EMDR.

KJ