Uzależnienie od internetu - objawy, przyczyny, jak pomóc dziecku

Uzależnienie od internetu to stosunkowo nowe zjawisko. Polega na utracie kontroli nad czasem spędzanym w sieci kosztem pracy, nauki, relacji przyjacielskich i rodzinnych, a także zdrowia. Niepokojącym zjawiskiem jest to, że coraz częściej dotyka dzieci i młodzież.

Uzależnienie od internetu nie jest wpisane na listę chorób czy zaburzeń psychicznych. Po raz pierwszy zaobserowano ten syndrom w połowie lat 90, kiedy dostęp do internetu zaczął się upowszechniać na całym świecie. Od tamtej pory próbuje się dogłębnie zbadać i zakwalifikować to zjawisko. Wiadomo, że mechanizm uzależnienia i objawy są podobne do innych uzależnień, np. hazardu czy alkoholu. Inne popularne nazwy to "siecioholizm" czy "cybernałóg".

Uzależnienie od internetu a dzieci

Ostatnio w Polsce głośna stała się opisana przez "Gazetę Wyborczą" historia 10-letniej Zosi, która całe dnie spędzała w internecie, zaniedbując szkołę i zrywając kontakty z rówieśnikami. Kiedy córka zaczęła grozić samobójstwem, gdy zabierano jej telefon, zdesperowana matka umieściła w szpitalu psychiatrycznym. Zosia jest obecnie na "odwyku". Nie wolno jej dotykać komputera ani telefonu, ponieważ znów może wpaść w nałóg. Matka dziewczynki zdecydowała się upublicznić tę historię, by przestrzec innych rodziców przed utratą kontroli nad tym, ile czasu dziecko spędza w sieci i co tam robi.

Z badania EU Kids Online 2018 wynika bowiem, że rodzice nie wiedzą, co ich dzieci robią w internecie. Prawie połowa (49,8 proc.) rodziców deklaruje, że nigdy nie rozmawia o tym z dziećmi. Oznacza to, że rodzice często nie zdają sobie sprawy z tego, jak dużą część codzienności pochłania życie ich dziecka online, ani co się w tym życiu dzieje. 41 proc. nastolatków przyznało, że nigdy nie rozmawiało z rodzicami o bezpieczeństwie w sieci.

Raport wskazuje, że aż 82,5 proc. badanych młodych osób łączy się z siecią przez telefon komórkowy, co pozwala stwierdzić, że świat "online" zaczął przenikać się ze światem "offline".  Większość młodzieży używa internetu do konsumpcji treści: przeglądania portali społecznościowych, komunikacji, gier, słuchania muzyki, czy oglądania filmów. 10 proc. deklaruje własną twórczość (np. muzyczną lub video).

Badanie wykazało, że co trzeci nastolatek w świecie internetowym spotkał się z mową nienawiści lub hejtem, a 28 proc. badanych zadeklarowało z kolei, że nie miało z tym styczności wcale. Najczęstszym powodem z kategorii mowy nienawiści był wygląd fizyczny, narodowość lub pochodzenie. W internecie aż 38 proc. młodzieży miało do czynienia z treściami, na których krzywdzeni byli ludzie lub zwierzęta, natomiast 43 proc. spotkało się z informacjami o tym, jak popełnić samobójstwo.

Dzieci, które doświadczyły agresji w internecie stanowią ponad 32 proc. ankietowanych, przy czym zdecydowana większość z nich nie zwróciła się z tym problemem do nikogo. Ci, którzy się zwracali, robili to w pierwszej kolejności - do rówieśnika (72 proc.). O wiele rzadziej natomiast - do rodziców (32 proc.).

27 proc. badanej młodzieży przyznało się do bycia sprawcami agresji w internecie. Badanie wskazało również, że bycie sprawcą agresji w internecie bardzo często przekłada się także na agresję poza nim. Ponad 68 proc. sprawców przemocy tradycyjnej równie często było sprawcami przemocy elektronicznej. Podobnie ma się sytuacja ofiar - te, które są częściej ofiarami offline, stanowią też częściej ofiary online.

Przyczyny uzależnienia od internetu

Przyczyn uzależnienia od internetu wśród dzieci może być wiele. Zależą od czynników kulturowych, biologicznych oraz psychologicznych. Nie bez wpływu są dodatkowe okoliczności. Zaobserwowano bowiem, że uzależnienie występowało częściej u młodzieży w rodzinach dysfunkcyjnych.

• Czynniki kulturowe wiążą się z tym, że zjawisko to występuje tam, gdzie istnieje łatwy dostęp do sieci oraz wytwarza się zwyczaj korzystania z internetu w pewnych sytuacjach, np. komunikowanie się za pośrednictwem poczty e-mail czy serwisów społecznościowych.
• Czynniki biologiczne związane są z budową i funkcją układu nerwowego, co oznacza, że niektóre osoby są bardziej podatne na uzależnienia od innych, ponieważ np. potrzebują większej stymulacji neuropsychicznej, a przebywanie w sieci nieustannie dostarcza im nowych bodźców. Dotyczy to zwłaszcza osób ze zbyt małym stężeniem w mózgu neuroprzekaźników odpowiedzialnych za regulację nastroju – serotoniny oraz dopaminy, której wydzielanie ma wpływ na motywację.
  
• Czynniki psychologiczne związane są z osobowością i stylem życia danej osoby. Na uzależnienia najbardziej podatne są dzieci nieśmiałe, nadwrażliwe, niepewne siebie, które mają niską samoocenę. Internet zapewnia im anonimowość, mogą w nim zaistnieć jako zupełnie inna postać, nieprawdziwa, lepsza od tej rzeczywistej. Drugą grupą są osoby, którym brak kompetencji społecznych – nie potrafią sobie radzić sobie w relacjach z innymi ludźmi, więc uciekają w wirtualne znajomości, gdzie w każdej chwili można się wycofać, zerwać kontakt bez konsekwencji.
• Czynniki zewnętrzne, np. konflikty w rodzinie, trudności w szkole, długotrwały stres. Dziecko ucieka przed problemami w sztuczny świat, odcina się od nich. Sesje internetowe pozwalają zapomnieć o kłopotach i stymulując określone obszary mózgu przyczyniają się do doznawania uczucia ukojenia i przyjemności.
  

Uzależnienie od internetu - objawy

Charakterystyczny dla osób uzależnionych jest „głód internetu” – dostęp do sieci staje się środkiem pozwalającym uniknąć nieprzyjemnych emocji. Oto kilka objawów uzależnienia od internetu, które powinny nas zaniepokoić:

• spędzanie coraz więcej czasu przy komputerze kosztem innych dotychczasowych zajęć i zainteresowań,
• obsesyjne myślenie o internecie, zastanawianie się nad tym, co może zdarzyć się w sieci,
• odczuwanie i okazywanie w widoczny sposób irytacji w sytuacji, gdy sesja z komputerem musi zostać przerwana,
  
• zaniedbywanie obowiązków domowych, rodzinnych, szkolnych na wskutek długiego przebywania w internecie,
• konflikty i kłótnie w rodzinie bądź z kolegami, związane z komputerem, siecią.
  
• wydłużanie czasu online, kłamanie na temat długości czasu spędzonego przy komputerze,
• próby kontrolowania czasu spędzanego przy komputerze nie przynoszą określonych efektów,
• uczucie niepokoju, problemy ze snem, frustracja, zmiany nastroju, przygnębienie w momencie, gdy nie jest możliwa sesja z komputerem,
  
• ucieczka do internetu od problemów, emocji, uczuć,
• traktowanie komputera jako środka najlepszego na stres,
• zapominanie o jedzeniu posiłków, niewychodzenie do toalety,
• zmiana rytmu dobowego, zarywanie nocy, senność w dzień,
  
• inwestowanie coraz większych kwot na zakup sprzętu komputerowego, oprogramowania, akcesoriów komputerowych itp.,
• niekontrolowane ruchy palcami, imitujące naciskanie klawiszy bądź przycisków myszy w sytuacjach niezwiązanych z komputerem.

Skutki zdrowotne uzależnienia od internetu

Niedojadanie lub niedosypianie z powodu surfowania po sieci deklaruje prawie 20 proc. polskich nastolatków. Ponad 30 proc. z nich odczuwa dyskomfort, kiedy nie ma dostępu do sieci, a 35 proc. przyznaje, że internet ma niekorzystny wpływ na ich relacje z rodziną lub przyjaciółmi.

Wśród fizycznych skutków uzależnienia od internetu mogą wystąpić:

• bóle pleców, szyi i karku,
  
• skrzywienie kręgosłupa,
  
• zespół cieśni nadgarstka, skurcze nadgarstka,
  
• bóle głowy,
• bezsenność,
• problemy z koncentracją, myśleniem,
  
• suche oczy i inne problemy ze wzrokiem,
• zwiększenie lub utrata wagi spowodowane złym odżywianiem,
  

Emocjonalne skutki uzależnienia od internetu obejmują:

• depresję,
• niepokój,
• wahania nastroju,
  
• uczucie euforii podczas korzystania z komputera,
• poczucie wyobcowania,osamotnienia
• umocnienie postawy egocentrycznej,
• nadwrażliwość na krytykę,
• zaburzenia tożsamości,
• zanik więzi emocjonalnych z osobami najbliższymi, rodziną, przyjaciółmi,
  
• zaburzenia poczucia czasu,
• kłopoty z ustalaniem właściwych priorytetów w życiu,
• unikanie pracy i innych obowiązków, odkładanie ich na później, problemy z dotrzymywaniem zobowiązań,
• znudzenie, utrata zainteresowania wszelkimi formami aktywności społecznej,
• zawężenie zainteresowań i możliwości intelektualnych oraz zmiana języka (slang),
• próby samobójcze, samookaleczanie.

Moje dziecko jest uzależnione - co zrobić?

Po pierwsze, ważne jest uświadomienie sobie podstawowych objawów oraz przyczyn takiego stanu. Trzeba porozmawiać z dzieckiem, ale i zrobić własny rachunek sumienia, co spowodowało, że chce uciekać od realnego życia w wirtualny świat. Następnie trzeba opracować plan wychodzenia z nałogu i konsekwentnie go realizować. Awantura i radykalne odcięcie od komputera może spowodować, że problem nie zniknie, tylko się nasili. Internet należy odciąć tylko w sytuacji, gdy zagraża życiu bądź zdrowiu dziecka.

Jeśli dziecko nie jest silnie uzależnione, warto uświadomić mu wszelkie zagrożenia i zachęcić, by samo podjęło określone kroki, by uporać się z nałogiem. Najlepiej umówić się na stopniowe ograniczanie czasu korzystania z internetu, aż do rozsądnej ilości, jednocześnie zapewniając inny rodzaj aktywności. Pomoże w tym sporządzenie dokładnego planu dnia, rozpisanego co do minuty i realizowanie go przez dłuższy czas bez żadnych odstępstw.

Jeśli jednak dziecko cierpi na syndrom nieustannego przebywania w sieci, a na każde próby odstawienia reaguje agresją bądź histerią, lepiej udać się do poradni zdrowia psychicznego i podjąć terapię pod kierunkiem lekarza. Leczenie osób uzależnionych od internetu jest jednak trudne ponieważ brakuje państwowych placówek specjalizujących się w pomocy takim osobom.  Pomoc i wsparcie dla rodziców, których dzieci doświadczają zagrożeń online oraz profesjonalistów udzielana jest pod numerem: 800 100 100, w Telefonie dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci.

Uzależnienie od internetu - statystyki

Z raportu 2018 Global Digital przygotowanego przez We Are Social i Hootsuite wynika, że dziś z internetu korzysta ponad 4 mld ludzi na całym świecie, co stanowi wzrost o 7 proc. w porównaniu z poprzednim rokiem. W Polsce z internetu, przynajmniej raz w tygodniu, korzysta w Polsce aż 98 proc. dzieci w wieku 9-16 lat. Większość z nich zagląda do sieci codziennie lub prawie codziennie. Przyjmuje się, że zaburzenia związane z użyciem internetu przejawia ok. 6 proc. użytkowników internetu, zarówno w kraju, jak i na świecie, a trzykrotnie większy odsetek należy do grupy wysokiego ryzyka.

ja