Wybory 2018: Koniec JOW-ów, inny wybór członków PKW, transmisja z lokalu wyborczego

Ograniczenie do dwóch kadencji wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, likwidacja JOW-ów w wyborach do rad gmin, inny sposób wyboru członków PKW, transmisja z lokalu wyborczego. PiS chce zmienić prawo wyborcze.

PiS złożyło w Sejmie projekt zmian w Kodeksie wyborczym oraz w ustawach: o samorządzie gminnym, samorządzie powiatowym i o samorządzie województwa. Najważniejsze z nich dotyczą ograniczenia kadencyjności wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, likwidację JOW-ów w wyborach do rad gmin oraz sposobu wyboru członków Państwowej Komisji Wyborczej. Zmiany miałyby obowiązywać od najbliższych wyborów samorządowych w 2018 r. Poniżej najważniejsze z nich.

Począwszy od wyborów samorządowych w 2018 r., kadencja wójtów, burmistrzów i prezydentów miast będzie ograniczona do dwóch.

Projekt przewiduje, że wybory do rady gminy będą odbywać się w systemie proporcjonalnym. Obecnie wybory te, z wyjątkiem wyborów do rad gmin w miastach na prawach powiatu, odbywają się według ordynacji większościowej, czyli radni wybierani są w jednomandatowych okręgach wyborczych (tzw. JOW-ach). "Zastosowanie zasady proporcjonalności spowoduje, że rada gminy będzie reprezentantem wszystkich jej mieszkańców. Ponadto w najmniejszych gminach zniknie problem okręgów liczących po kilkudziesięciu wyborców" - wskazano w uzasadnieniu.

JOW-y obowiązywały po raz pierwszy w wyborach do rad gmin w 2014 r. Jeszcze wcześniej, wybory do rad gmin liczących do 20 tys. były większościowe, a w większych gminach, liczących ponad 20 tys. mieszkańców - proporcjonalne. Proporcjonalne są wybory do rad powiatów i sejmików województw.

W wyborach do rady gminy i sejmiku województwa w każdym okręgu wyborczym ma być wybieranych od 3 do 7 radnych; obecnie jest to 5-15 radnych sejmiku. Ponadto z 10 do 7 ma być zmniejszona maksymalna liczba radnych powiatowych wybieranych w okręgu wyborczym; obecnie jest to 3 do 10 osób.

Zmiany w PKW

Projekt zakłada zmiany dotyczące Państwowej Komisji Wyborczej. Obecnie w skład PKW wchodzi 3 sędziów Trybunału Konstytucyjnego wskazanych przez prezesa TK, 3 sędziów Sądu Najwyższego wskazanych przez Pierwszego Prezesa SN oraz 3 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazanych przez Prezesa NSA. Kadencja członka PKW trwa 9 lat.

Według propozycji PiS, liczba członków PKW się nie zmieni, ale TK i SN wskażą po 1 sędzim, natomiast 7 pozostałych członków zostanie wybranych przez Sejm. Kadencja członków PKW wskazanych przez TK i NSA ma wynosić 9 lat, natomiast kadencja osób powołanych w Sejmie ma odpowiadać kadencji Sejmu, przy czym ich członkostwo w PKW ma wygasać z mocy prawa po upływie 150 dni od dnia wyborów do Sejmu. Przepisy dotyczące PKW mają wejść w życie dzień po dniu wyborów parlamentarnych 2019 r. i tego dnia ma wygasnąć kadencja obecnej PKW.

Głosowanie dwudniowe i korespondencyjne

Projekt PiS znosi możliwość zorganizowania wyborów dwudniowych oraz możliwość głosowania korespondencyjnego. W uzasadnieniu zaznaczono, że Trybunał Konstytucyjny uznał w 2011 r. za niezgodne z konstytucją wybory dwudniowe w odniesieniu do wyborów do Sejmu, Senatu oraz prezydenta i w tej sytuacji "w Kodeksie wyborczym powstała niespójność, gdyż dopuszcza on wybory dwudniowe tam, gdzie brak w konstytucji czytelnych zapisów w tym zakresie, wskazujących jako termin wyborów dzień wolny od pracy”.

W uzasadnieniu wskazano, że przeprowadzanie wyborów w ciągu 2 dni "zwiększa ryzyko nieprawidłowości, nadużyć i fałszerstw", podobnie głosowanie korespondencyjne. "Wyborcy powinni oddawać swój głos poprzez akt osobistego uczestnictwa w procesie wyborczym. Prawo do głosowania przysługujące osobom, które z powodów od siebie niezależnych nie będą mogły udać się do lokalu wyborczego zostanie zagwarantowane poprzez instytucję głosowania przez pełnomocnika" - głosi uzasadnienie.

Transmisja z lokalu wyborczego

Zgodnie z projektowanymi przepisami, transmitowany w internecie będzie zapis z lokalu wyborczego w dniu głosowania od chwili podjęcia przez obwodową komisję wyborczą czynności poprzedzających rozpoczęcie głosowania (m.in., sprawdzenie urny, spisu wyborców) aż do czasu podpisania przez komisję protokołu. Materiały zawierające transmitowany lub zarejestrowany przebieg czynności, będą dokumentami z wyborów i będą przechowywane przez 2 lata lub na wniosek uprawnionych podmiotów do 5 lat.

Zmiany dotyczą też procedury liczenia wyjętych z urn kart do głosowania. Przewodniczący obwodowej komisji ds. ustalenia wyników głosowania w obwodzie w obecności członków komisji będzie brał do ręki kolejno pojedyncze karty do głosowania, pokazywał każdą kartę wszystkim obecnym i głośno oznajmiał, czy dana karta jest ważna, czy dany głos jest ważny i na kogo został oddany. Każdy z obecnych członków komisji samodzielnie będzie odnotowywał treść oznajmienia przewodniczącego komisji; w każdej chwili będzie mógł żądać przekazania karty do głosowania w celu sprawdzenia.

Projekt nakłada też obowiązek pisemnego potwierdzania odbioru protokołu wyborczego. Precyzuje się w nim też uprawnienia mężów zaufania. Będą oni mieli prawo do udziału we wszystkich czynnościach komisji, do której zostali wyznaczeni, do obecności w lokalu wyborczym w czasie przygotowania do głosowania, głosowania, ustalania wyników głosowania, sporządzania protokołu, oraz przy przewożeniu i przekazywaniu protokołu do właściwej komisji wyborczej wyższego stopnia.

Radny z prawem wglądu do dokumentów

Przewidziano też nadanie radnym "indywidualnych uprawnień kontrolnych", podobnych do tych, które przysługują posłom oraz senatorom, ale ograniczonym do jednostki samorządu terytorialnego, do której radny został wybrany.

Radny będzie miał prawo do uzyskiwania informacji i materiałów, wstępu do pomieszczeń, w których one się znajdują oraz do wglądu w działalność organów administracji samorządu, do którego został wybrany. Chodzi też m.in. o spółki handlowe z udziałem odpowiednich samorządowych osób prawnych, zakłady, przedsiębiorstwa i innych samorządowe jednostki organizacyjne.

Projekt nadaje grupie mieszkańców gminy możliwość podejmowania inicjatywy uchwałodawczej. Takie projekty uchwał muszą stać się przedmiotem obrad najbliższej sesji organu stanowiącego nie później niż po upływie 3 miesięcy od daty ich złożenia.

źródło: PAP

Zobacz także: PiS zamierza zmienić ordynację wyborczą. Chce to zrobić jeszcze jesienią