Naukowcy ze Szkocji przyjrzeli się, co dzieje się z mózgiem człowieka między 11. a 82. rokiem życia. Wieloletnie badanie pokazało, że kolosalne znaczenie w tym procesie ma genetyka.
Inteligencja w dzieciństwie a kondycja mózgu na starość
Badacze z University of Edinburgh (W. Brytania) na łamach pisma „Genomic Psychiatry” opublikowali, jak przekonują, unikalne informacje na temat tego, jak starzeje się ludzki mózg. Zdaniem naukowców nowe dane są w dużej mierze sprzeczne z dotychczasowymi założeniami. Po pierwsze, dało się zauważyć ogromne różnice między ludźmi w starzeniu się mózgu. Dotyczyły one m.in. struktury i funkcji mózgu, co ustalono przy wykorzystaniu zaawansowanych technik obrazowych. Jednocześnie okazało się, że ponad połowa różnic w inteligencji osób starszych wynika z predyspozycji genetycznych i jest odzwierciedleniem rozbieżności zauważalnych już w wieku dziecięcym.
- Szczególnie fascynujące jest to, że nawet po siedmiu dekadach znaleźliśmy korelacje wynoszące około 0,7, między wynikami testów poznawczych w dzieciństwie i wynikami w starszym wieku. Oznacza to, że nieco mniej niż połowa zmienności inteligencji w starszym wieku była już obecna w wieku 11 lat - podkreśla prof. Ian Deary, autor publikacji.
Geny okazały się jednak inaczej działać w dzieciństwie i w wieku podeszłym. Poza tym badacze wyraźnie dostrzegli, że osoby inteligentniejsze w dzieciństwie, statystycznie żyją dłużej, a ryzyko śmierci miało związek ze zmianami w aktywności niektórych genów. Unikalną wartością tego projektu jest wykorzystanie szkockich badań z 1932 i 1947 roku, które objęły niemal każde dziecko urodzone w Szkocji w roku 1921 i oraz 1936.
Ta kompleksowa baza wyjściowa pozwoliła na śledzenie zmian poznawczych na przestrzeni całego życia, ujawniając wzorce wcześniej niedostępne nauce. Z uzyskanych wyników rodzą się ważne pytania o to, jakie czynniki przyczyniają się do zauważonych różnic w starzeniu się mózgu i czy mogą one być zmieniane poprzez interwencje związane ze stylem życia. Rezultaty kwestionują również kilka powszechnych założeń, dotyczących spadku zdolności poznawczych z wiekiem.
Samotność a wpływ na mózg
- Dowiedzieliśmy się, że czasami to, co często uważamy za przyczyny spadku zdolności poznawczych w starszym wieku, jest w rzeczywistości wynikiem wcześniejszych różnic. To zasadniczo zmienia nasze myślenie o interwencjach dotyczących zdrowia mózgu - zauważa jeden z naukowców, dr Simon Cox.
On i jego koledzy nakreślają więc cele kluczowe przyszłych badań, które miałyby dotyczyć sprawdzenia, jak zdolności poznawcze w dzieciństwie wpływają na wybory stylu życia oddziałujące na zdrowie mózgu, jaką rolę odgrywają czynniki środowiskowe w utrzymaniu zdolności poznawczych oraz, czy interwencje w średnim wieku mogą pomóc w zachowaniu funkcji poznawczych w późniejszych latach.
Okazało się także, że samotny mózg chce więcej jedzenia. Badania pokazały, że kobiety, które czują się samotne, mają w mózgach bardziej aktywne rejony związane z łaknieniem. Przekłada się to na szkodliwe nawyki żywieniowe i gorsze zdrowie psychiczne.
Naukowcy z University of California, Los Angeles (USA) opisali właśnie związki między uczuciem samotności i złą dietą. Jak przypominają, wiadomo już, że otyłość ma związek z depresją i lękami, a objadanie się to często mechanizm chroniący przed uczuciem samotności. Eksperci postanowili przyjrzeć się, jakie mechanizmy działające w mózgu mogą się za tym kryć.
Styl życia, geny i środowisko. Klucze do zdrowego mózgu
- Badania tego, jak mózg przetwarza samotność i jak to wiąże się z otyłością oraz zdrowiem, nie były dotąd prowadzone - podkreśla dr Arpana Gupta, współautorka publikacji, która ukazała się w piśmie „JAMA”.
Ona i jej zespół przeprowadzili ankiety wśród prawie setki kobiet, sprawdzając ich wsparcie społeczne oraz odczucia samotności i izolacji. Po pierwsze badacze odkryli, że kobiety czujące się wyraźnie samotne ważyły więcej, miały gorszą dietę, silniejsze łaknienie, częściej jadły dla przyjemności oraz w niekontrolowany sposób, a także częściej cierpiały z powodu lęków i depresji.
- To interesujące wyniki, ponieważ dostarczają dowodów na to, co intuicyjnie wiemy. Kiedy ludzie są samotni, wpływa to na ich samopoczucie. Zwykle nie doceniają ilości spożywanego jedzenia, swojego apetytu oraz ochoty na niezdrową żywność" – mówi dr Gupta.
Z kolei analiza aktywności ich mózgów pokazała, że na obrazki ze słodkim jedzeniem samotne kobiety reagowały silniej, a słabiej na ilustracje związane z powstrzymywaniem się od jedzenia.
- Jeśli ktoś ma szczególnie silne łaknienie, więcej je i może zacząć cierpieć na depresję lub lęki, a to z kolei nakłoni go do dalszego objadania się. To błędne koło między niezdrowym jedzeniem oraz negatywnymi symptomami psychicznymi - dodaje Xiaobei Zhang, główna autorka publikacji.
Z artykułu dowiedziałeś się, że:
- Ponad połowa różnic w starzeniu się mózgu ma podłoże genetyczne i jest widoczna już w dzieciństwie
- Kobiety odczuwające samotność mają bardziej aktywne rejony mózgu związane z łaknieniem
- Mózg reaguje silniej na obrazy jedzenia u osób z objawami depresji i lęku
- Zdrowie psychiczne i dieta są ściśle powiązane z funkcjonowaniem mózgu na każdym etapie życia
Fot. zdj. ilustracyjne/Pexels cottonbro studio
Tomasz Wypych
Inne tematy w dziale Technologie
