W 2024 roku wykryto blisko 292 tysiące fikcyjnych faktur o wartości ponad 8,7 miliarda złotych – to największa liczba od 2018 roku. Eksperci przestrzegają: skala zjawiska może być dużo większa, a sam system VAT znajduje się w głębokim kryzysie.
Rekordowy wzrost liczby fikcyjnych faktur
Z danych Ministerstwa Finansów wynika, że w 2024 roku ujawniono aż 291,6 tys. fikcyjnych faktur – o 130,8 proc. więcej niż rok wcześniej. To największy wynik od 2018 roku. Choć liczba kontroli spadła, skala wykryć wzrosła – co zdaniem ekspertów może sugerować, że oszuści działają na coraz mniejszą skalę, ale z większą intensywnością.
– Przy mniejszej liczbie kontroli podatkowych i celno-skarbowych wykryto dużo więcej fikcyjnych faktur. To może świadczyć o rosnącym przyzwoleniu na ucieczkę od opodatkowania oraz o kryzysie koncepcyjnym podatku VAT – komentuje prof. Witold Modzelewski, prezes Instytutu Studiów Podatkowych.
Lepsza analityka czy większe problemy?
Dr Anna Wojciechowska, ekspertka BCC, wskazuje, że wzrost wykryć może być efektem skuteczniejszych działań fiskusa i lepszego wykorzystania danych z plików JPK_VAT.
– To pozytywny sygnał dla systemu, ale również dowód na to, że problem fikcyjnych faktur wciąż jest poważny i powszechny – ocenia.
Z kolei Marek Niczyporuk, radca prawny i doradca podatkowy, dopuszcza, że na statystyki mogą wpływać również względy polityczne.
– Poprzednia władza chwaliła się uszczelnianiem systemu. Dla obecnej korzystne może być pokazanie, że rzeczywistość była inna. Liczby mogą służyć także jako narzędzie do delegitymizacji przekazu politycznego poprzedników – wskazuje.
Cyfryzacja i JPK_VAT zwiększają skuteczność kontroli
Zdaniem ekspertów, duży wpływ na wzrost wykryć ma postępująca digitalizacja urzędów skarbowych. Coraz skuteczniejsze wykorzystanie danych z JPK_VAT pozwala fiskusowi szybciej i dokładniej identyfikować nieprawidłowości.
Z analizy wynika, że:
- 85,8 tys. wykrytych faktur wystawiono w 2023 roku,
- 85,2 tys. w 2022 roku,
- a ponad 110 tys. pochodzi z wcześniejszych lat.
Fikcyjne faktury z 2024 roku stanowią 8,2 tys. przypadków. Organy skarbowe koncentrują się na okresach, które nadal mogą podlegać egzekucji – przypomnijmy, że zobowiązania podatkowe przedawniają się po pięciu latach od końca roku, w którym upłynął termin zapłaty.
Fikcyjne faktury na ponad 8,7 miliarda złotych
Wartość brutto wykrytych fikcyjnych faktur w 2024 roku wyniosła aż 8,71 mld zł – o 51,2 proc. więcej niż rok wcześniej. Choć dynamika wzrostu wartości jest niższa niż liczby ujawnionych przypadków, eksperci tłumaczą to nową strategią oszustów.
– Coraz częściej operują na mniejszych kwotach, które trudniej wyłapać w systemie. Mimo to fiskus radzi sobie coraz lepiej – tłumaczy dr Wojciechowska.
Eksperci: skala oszustw jest znacznie większa
Prof. Modzelewski zauważa jednak, że ujawnione 8,7 miliarda zł to tylko wierzchołek góry lodowej. Jego zdaniem faktyczna wartość nienależnych zwrotów VAT może sięgać 40–50 mld zł rocznie.
– Dla budżetu państwa to nadal ogromna kwota. Jeśli wzrost wykryć nie przełoży się na ograniczenie procederu, to znaczy, że kontrole nie wystarczą. Potrzebne są głębokie reformy systemowe – podsumowuje dr Wojciechowska.
Tomasz Wypych
Źródło zdjęcia: MondayNews
Inne tematy w dziale Społeczeństwo
