W Polsce żyje coraz więcej stulatków, a ich liczba w kolejnych dekadach będzie nadal rosnąć. W odpowiedzi na zmieniającą się demografię rząd wprowadza nowe przepisy dotyczące świadczeń dla seniorów. Jednocześnie rosnące koszty starzenia się społeczeństwa stawiają przed państwem poważne wyzwania finansowe i systemowe. Jakie zmiany czekają najstarszych mieszkańców kraju?
Coraz więcej stulatków w Polsce
W Polsce żyje coraz więcej osób, które przekroczyły 100 lat. Większość z nich to kobiety, co odzwierciedla dłuższą oczekiwaną długość życia wśród Polek. Rząd wprowadza nowe regulacje dotyczące świadczeń dla seniorów, a demografowie przewidują dalszy wzrost liczby stulatków w kolejnych dekadach.
Długowieczność kobiet a luka płciowa w długości życia
Kobiety w Polsce żyją znacznie dłużej niż mężczyźni, choć różnica ta stopniowo maleje. W 2023 roku kobiety stanowiły 76 proc. wszystkich stulatków. W 1990 r. różnica w średniej długości życia wynosiła 9 lat (75,2 lata wobec 66,2 lat u mężczyzn), natomiast obecnie zmniejszyła się do 7,3 roku (82 lata wobec 74,7 lat). Mimo tej poprawy Polska nadal znajduje się w czołówce krajów Unii Europejskiej z największą różnicą długości życia między płciami – większe dysproporcje odnotowano jedynie w państwach bałtyckich i Rumunii.
Podobne nierówności występują w oczekiwanej długości życia w zdrowiu. W Polsce kobiety mogą liczyć na 64,1 roku życia w zdrowiu (przy średniej unijnej wynoszącej 62,8 roku), podczas gdy mężczyźni – 60,8 roku (średnia UE to 62,4 roku).
Prognozy: liczba stulatków wzrośnie niemal dziesięciokrotnie
Obecnie stulatkowie stanowią 0,02 proc. populacji Polski, jednak ich liczba będzie dynamicznie rosnąć. Na koniec 2023 roku w kraju żyło 7387 osób w wieku 100 lat i więcej, ale według prognoz do 2060 r. ich liczba może wzrosnąć do 69 876, co będzie stanowiło 0,23 proc. populacji.
Jest to część szerszego trendu starzenia się społeczeństwa. W 2023 r. osoby w wieku 65 lat i więcej stanowiły 20,1 proc. populacji, a do 2060 r. ich odsetek wzrośnie do 32,6 proc. Równocześnie wzrasta prawdopodobieństwo dożycia 100 lat – w 2023 r. na 100 tys. noworodków aż 2364 dziewczynki i 836 chłopców miało szansę dożyć tego wieku. Dla porównania, w 1990 r. było to jedynie 306 dziewczynek i 64 chłopców. Co więcej, wydłuża się także przeciętna dalsza długość życia stulatków. Obecnie wynosi ona 2,3 roku, podczas gdy w 1990 r. było to 1,6 roku.
Waloryzacja świadczenia honorowego dla stulatków
Od 1 marca 2025 r. po raz pierwszy zwaloryzowano świadczenie honorowe dla osób, które ukończyły 100 lat. Obecnie wynosi ono 6589,67 PLN brutto miesięcznie. Nowe zasady przyznawania świadczenia weszły w życie wraz z ustawą obowiązującą od 1 stycznia 2025 r., która przewiduje jego coroczną waloryzację na takich samych zasadach jak emerytury i renty.
Dotychczas świadczenie było przyznawane na podstawie decyzji Prezesa Rady Ministrów z 1972 r. jako „świadczenie w drodze wyjątku”. Teraz jego wypłata odbywa się według precyzyjnie określonych przepisów.
Świadczenie przysługuje osobom, które:
- posiadają obywatelstwo polskie,
- ukończyły 100 lat,
- w ostatnim dniu miesiąca poprzedzającego setne urodziny miały prawo do emerytury lub renty.
Osoby spełniające te kryteria otrzymują świadczenie automatycznie, bez konieczności składania wniosku. Jeśli jednak stulatek nie pobiera żadnej emerytury ani renty, może uzyskać świadczenie honorowe pod warunkiem, że przez co najmniej 10 lat po ukończeniu 16. roku życia jego centrum życiowe znajdowało się w Polsce. W takim przypadku wymagane jest złożenie wniosku do ZUS-u.
Koszty starzenia się społeczeństwa i wyzwania dla państwa
Starzenie się populacji wiąże się z rosnącymi wydatkami publicznymi na emerytury, opiekę zdrowotną i długoterminową. W 2022 r. Polska przeznaczała na emerytury 10,2 proc. PKB, a prognozy wskazują, że do 2060 r. ich udział wzrośnie do 10,6 proc. Liczba emerytów zwiększy się o 2,9 mln, podczas gdy liczba płatników składek zmniejszy się o 4,7 mln.
Polska wydaje na opiekę zdrowotną 4,4 proc. PKB, a na opiekę długoterminową jedynie 0,5 proc. PKB – znacznie mniej niż średnia unijna, która wynosi odpowiednio 6,9 proc. i 1,8 proc. PKB. Niedofinansowanie opieki długoterminowej może negatywnie wpłynąć na aktywność zawodową osób opiekujących się starszymi członkami rodziny, zwłaszcza kobiet.
Jeśli Polska dostosowałaby swoje wydatki do poziomu unijnego, w 2060 r. udział wydatków na bieżące potrzeby zdrowotne mógłby wynosić 6,6 proc. PKB, a na opiekę długoterminową 3,1 proc. PKB.
Z tego artykułu dowiedziałeś się:
- Jak zmienia się liczba stulatków w Polsce i jakie są prognozy na przyszłość
- Dlaczego kobiety żyją w Polsce dłużej niż mężczyźni i jak zmienia się ta różnica
- Jakie zmiany wprowadzono w świadczeniu honorowym dla stulatków
- Kto i na jakich zasadach może otrzymać świadczenie honorowe po ukończeniu 100 lat
- Jakie wyzwania finansowe wiążą się ze starzeniem się społeczeństwa
- Jakie są przewidywane zmiany w wydatkach na emerytury, opiekę zdrowotną i długoterminową
- W jaki sposób niedofinansowanie opieki długoterminowej może wpłynąć na społeczeństwo
- Jak Polska wypada na tle Unii Europejskiej pod względem długości życia i wydatków na seniorów
na zdjęciu: Portfel z banknotami stuzłotowymi, zdjęcie ilustracyjne. fot. PAP/Marcin Bielecki
TW
Inne tematy w dziale Społeczeństwo
