Kontrole skarbowe zmorą dla przedsiębiorców. Firmy pod stałym nadzorem

Firmy w Polsce coraz częściej kontrolowane

Pod koniec stycznia 2025 r., w ramach rewizji Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększenia Odporności, rząd zapowiedział reformę mającą na celu skuteczniejsze przekształcanie pozornych umów cywilnoprawnych w umowy o pracę oraz zwiększenie efektywności działań Państwowej Inspekcji Pracy. W ten sposób powrócono do zapowiedzi Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z połowy 2024 r., kiedy to po raz pierwszy padła deklaracja o rozszerzeniu uprawnień kontrolnych PIP w walce z tzw. „fikcyjnym samozatrudnieniem”. To zapowiedź, która budzi żywą dyskusję wśród przedsiębiorców – i to nie tylko w kontekście nowych regulacji. W ostatnich latach kontrole różnego rodzaju organów stały się codziennością dla wielu firm, a ich zakres i intensywność wpływają na codzienne funkcjonowanie przedsiębiorstw.

Wyniki badania zrealizowanego przez Grant Thornton wskazują, że w 2024 r. każdy z ankietowanych przedsiębiorców został poddany kontroli przynajmniej raz przez co najmniej jeden z uprawnionych do tego organów. Pozostaje to w zgodzie z zapowiedziami padającymi ze strony organów kontrolnych o zamiarze zintensyfikowania swoich działań weryfikacyjnych względem przedsiębiorców. Liczby planowanych, a następnie przeprowadzonych kontroli podawano w tysiącach, a nawet w setkach tysięcy. Z informacji przekazanych w naszej ankiecie przez przedsiębiorców wynika, że najaktywniejsza w tym zakresie była Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) – 44 proc. badanych gościło jej kontrolerów.

Co trzeci doświadczył z kolei kontroli z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) lub Sanepidu. Na przeciwległym biegunie uplasowały się Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) - odwiedził 1 proc. badanych - oraz Urząd Ochrony Danych Osobowych (UODO), który sprawdził 6 proc. respondentów.

Zobacz takżeUnia szykuje Okrągły Stół ws. wyborów w Polsce. Chce też ograniczyć X Muska

PiP i skarbówka na czele najbardziej uciążliwych kontroli

Większość pracodawców musiała się zmierzyć z jedną kontrolą w ciągu 12 miesięcy. Rekordziści szykowali się do inspekcji 6 razy. Każdy przedsiębiorca zadeklarował, że w ubiegłym roku został skontrolowany, ale liczba kontroli, którym zostało poddane jednostkowe przedsiębiorstwo była zróżnicowana. W zdecydowanej większości (60 proc.) przedsiębiorcy zostali skontrolowani raz, a najczęściej organami kontrolnymi były wtedy PIP lub ZUS. Co piąte przedsiębiorstwo (19 proc.) poddano kontroli dwukrotnie. Z kolei, 12 proc. ankietowanych poddano kontroli trzykrotnie. 7 proc. przedsiębiorców deklaruje, że w minionym roku skontrolowano ich czterokrotnie. Jedynie 1 firma na 100 została skontrolowana 5 lub 6 razy – odwiedzili ją wówczas inspektorzy niemal wszystkich wymienionych w ankiecie organów kontrolnych.

Zdecydowana większość pracodawców za najbardziej uciążliwe uznała kontrole przeprowadzone przez organy podatkowe i PIP. Nie ulega wątpliwości, że przeprowadzanie kontroli przez którykolwiek z organów kontrolnych nie pozostaje bez wpływu na „normalne” funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Najczęściej przedsiębiorcy wskazują na czasochłonność kontroli i konieczność oddelegowania pracowników do dyspozycji kontrolerów.

Z ankiety wynika, że respondenci zgodnie i zdecydowanie wskazali, że spośród wszystkich kontroli, którym zostali poddani w ubiegłym roku, najbardziej uciążliwe były dla nich kontrole przeprowadzone przez organy podatkowe oraz PIP. Takiej odpowiedzi udzielili, odpowiednio, blisko co drugi i co trzeci ankietowany. Analizując te dane należy pamiętać, że to właśnie PIP jest najbardziej aktywnym kontrolerem, co mogło mieć wpływ na uczucie wysokiej uciążliwości kontroli. W tym kontekście warto też odnotować, że choć kontrole podatkowe są stosunkowo rzadkie, to i tak ich uciążliwość jest jeszcze wyższa niż kontroli PIP.