Czy Polska jest krajem, w którym wszyscy mają równe szanse? Według najnowszego badania CBOS większość Polaków uważa, że nierówności społeczne i ekonomiczne są w naszym kraju głęboko zakorzenione. Respondenci podkreślają brak równości wobec prawa, ograniczone szanse na awans społeczny oraz niewystarczającą ochronę ze strony państwa. Wyniki badania pokazują również, jak zmieniało się postrzeganie nierówności na przestrzeni lat oraz jakie czynniki wpływają na nasze podejście do sprawiedliwości społecznej.
Polacy nie wierzą w równość społeczną
Z badania CBOS wynika, że większość Polaków jest przekonana, iż Polska nie zapewnia równości społecznej. Aż 69% respondentów uważa, że nie wszyscy są równi wobec prawa, 76% nie widzi równości szans, a 66% twierdzi, że państwo nie gwarantuje obywatelom godnego poziomu życia.
W porównaniu do poprzednich edycji tego badania (2010 i 2017) zauważalny jest spadek liczby osób wierzących w równość w tych aspektach. Jedynym wyjątkiem jest nieco bardziej optymistyczne spojrzenie na kwestię gwarantowania przez państwo przyzwoitego poziomu życia – ten wskaźnik wzrósł o 5 punktów procentowych w stosunku do 2017 roku.
Mimo to, znacząco spadł odsetek Polaków, którzy uważają, że różnice między bogatymi a biednymi są zbyt duże – obecnie wynosi on 75%, czyli o 11 punktów procentowych mniej niż w 2017 roku i aż o 16 punktów mniej niż w 2010 roku.
Czy nierówności są zawsze niesprawiedliwe?
Badacze wskazują, że nie wszystkie nierówności są postrzegane jako niesprawiedliwe. Istnieje kategoria nierówności uzasadnionych, które wynikają z indywidualnego wysiłku i umiejętności (tzw. podejście merytokratyczne).
Za sprawiedliwe uznawane są różnice w wynagrodzeniach wynikające z wiedzy, talentu i pracy. Natomiast za niesprawiedliwe Polacy uznają nierówności wynikające ze szczęścia, przypadku lub uwarunkowań rodzinnych.
Badania w krajach OECD pokazują, że w rozwiniętych gospodarkach istnieje większa nietolerancja dla nierówności związanych z przypadkiem, niż w krajach mniej rozwiniętych, gdzie szczęście częściej odgrywa kluczową rolę w awansie społecznym.
Skąd biorą się nierówności?
Według respondentów głównym źródłem nierówności społecznych jest rodzina i dziedziczenie statusu społecznego – czyli czynniki, na które jednostka nie ma wpływu.
Co ciekawe, w krajach spoza OECD drugą najczęściej wymienianą przyczyną nierówności jest przestępczość, podczas gdy w państwach rozwiniętych wskazuje się na podejmowanie ryzyka i egoizm.
Nie wszyscy jednak uważają, że nierówności powinny być niwelowane przez państwo. Wzrost poziomu nierówności nie zawsze przekłada się na wzrost poparcia dla polityk redystrybucyjnych, które miałyby zmniejszyć rozpiętość dochodów.
Jakie postawy wobec nierówności dominują w Polsce?
Badacze wyróżniają trzy główne postawy wobec nierówności:
- Egalitaryzm – przekonanie, że wszyscy powinni mieć równe szanse i zasoby,
- Libertarianizm – uznawanie wolności jednostki za najważniejszą wartość, nawet kosztem nierówności,
- Merytokracja – przekonanie, że pozycja społeczna powinna zależeć od wiedzy i kompetencji.
Na poglądy na nierówności wpływają także dochody oraz osobiste doświadczenia awansu społecznego. Osoby o niższych dochodach mają tendencję do popierania bardziej egalitarnych polityk, podczas gdy ci, którzy odnieśli sukces dzięki edukacji i pracy, częściej skłaniają się ku merytokracji.
Z tego artykułu dowiedziałeś się:
- Czy Polska jest krajem równości społecznych
- Jakie nierówności najbardziej oburzają Polaków
- Czy wykształcenie i ciężka praca zawsze gwarantują sukces
- Dlaczego jedni akceptują nierówności, a inni domagają się zmian
TW
Większość Polaków czuje się niesprawiedliwie traktowana, fot. Canva
Inne tematy w dziale Społeczeństwo
