Niewielkie pensje nauczycieli w porównaniu z innymi zawodami to tylko jeden z czynników, które wpływają na ich niedobór. Problemem jest niski status tego zawodu w oczach opinii publicznej.
Nie tylko polscy nauczyciele czują się niedoceniani
Z publikacji w „Research Papers in Education” wynika, że tylko 25 proc. nauczycieli w Anglii uważa, że są cenieni przez społeczeństwo, a 10 proc., że doceniają ich decydenci. Wielka Brytania jest krajem dotkniętym niedoborem nauczycieli. Kraje, w których nauczyciele są bardziej doceniani przez rząd i opinię publiczną, nie zgłaszają uporczywych niedoborów nauczycieli. W Singapurze, Korei Południowej, Tajwanie, Chinach ponad 70 proc. nauczycieli wskazało, że nauczanie było ich pierwszym wyborem kariery. Jednak bycie docenionym także może nie być wystarczającym bodźcem do wybrania tej ścieżki kariery. Przykładem jest Finlandia – chociaż tam nauczanie jest cenionym zawodem, to tylko nieco ponad połowa nauczycieli wskazała, że ten zawód był ich pierwszym wyborem.
Nie chodzi tylko o pieniądze
Jest pewien związek pomiędzy wynagrodzeniem a niedoborami kadry nauczycielskiej, ale nie jest on całkowicie jednoznaczny. Najważniejszym czynnikiem są wynagrodzenia i zarobki przedstawicieli innych zawodów wymagających wyższego wykształcenia dostępnych dla potencjalnych kandydatów na nauczycieli. Nie chodzi ściśle o poziom wynagrodzenia nauczycieli, ale to, jak on się ma do innych obszarów. Być może jest to uproszczenie, ale jeśli studenci kierunków humanistycznych, prawniczych, sportowych, nauk ścisłych mogą dostać pracę z wyższym wynagrodzeniem i podwyżkami, taka sytuacja będzie sprzyjać niedoborom nauczycieli, bo znajdą się osoby, które mogłyby zostać nauczycielami, ale wybiorą inne zawody - mówi w wywiadzie dla agencji Newseria prof. Stephen Gorard, dyrektor ośrodka Evidence Centre for Education na Uniwersytecie w Durham w Wielkiej Brytanii.
Z analizy, którą przeprowadził zespół prof. Gorarda na podstawie danych z 18 różnych krajów świata, wynika, że mimo inwestycji w rekrutację i utrzymanie nauczycieli w 35 z 43 systemów edukacji w Europie brakuje kadr.
Prestiż zawodu nauczyciela. W oczach społeczeństwa to musi być autorytet
Najważniejsze są elementy, które składają się na reputację czy prestiż związany z zawodem nauczyciela w społeczeństwie. Jest to pojemny termin, który obejmuje wiele aspektów, na przykład sposób przedstawiania nauczycieli w mediach i literaturze. Kluczowe jest jednak to, czy jesteśmy w stanie zapanować nad przypadkami znieważania i poniżania nauczycieli przez uczniów - wyjaśnia prof. Stephen Gorard.
Pomysły na to, jak zachęcić absolwentów uczelni do wyboru kariery pedagogicznej, są różne. Rząd Wielkiej Brytanii od lat stosuje program stypendialny i zasiłkowy w celu przyciągnięcia absolwentów kierunków deficytowych. Zwiększenie nauczycieli nie zakończy się powodzeniem bez znacznych, nawet 50-proc. podwyżek wynagrodzeń. I to jednak nie da gwarancji wzrostu zatrudnienia, jeśli zawód nie będzie się cieszył prestiżem.
Znaczenie motywacji wewnętrznej
Według eksperta konieczna jest także motywacja wewnętrzna. Jak twierdzi, wiele osób zajmuje się nauczaniem, ponieważ chcą działać na rzecz społeczności lokalnej. Zdarza się stosowanie środków motywacyjnych, takich jak premie finansowe czy bonusy dla nowych pracowników i na zakończenie pracy. Często przedstawiciele określonych dziedzin, na przykład przedmiotów ścisłych, fizyki, matematyki, otrzymują pieniądze, żeby studiować dodatkowo pedagogikę. Jednak według Gorarda ta metoda nie jest skuteczna.
- Kiedy dodatkowe środki się skończą, w przypadku tych osób wskaźniki odejść z pracy są co najmniej na tym samym poziomie, co u osób, które nie otrzymywały żadnych dodatków motywacyjnych. Nie można kogoś związać z zawodem samymi dodatkami motywacyjnymi – nie ma co do tego wątpliwości. Inną kwestią jest to, czy osoby, które są motywowane głównie przez pieniądze, powinny wykonywać zawód nauczyciela i odpowiadać za edukację dzieci. Nie jest to argument przeciwko wysokim wynagrodzeniom dla nauczycieli, bo powinni oni otrzymywać wynagrodzenia stosowne do ich specjalistycznych kwalifikacji. Jednak stosowanie krótkoterminowych programów motywacyjnych nie przynosi oczekiwanych skutków. Pieniądze przeznaczane na programy motywacyjne lepiej przekazać do ogólnej puli na wynagrodzenia dla nauczycieli - mówi prof. Stephen Gorard.
Przyczyny odejść nauczycieli z zawodu
Problemem jest też odchodzenie nauczycieli z zawodu, na co wpływ mają stres, brak równowagi między życiem zawodowym a prywatnym i obciążenie pracą.
- Kiedy ujęte w umowie godziny pracy nauczycieli są dłuższe, prawdopodobieństwo niedoborów kadry nauczycielskiej jest mniejsze. Chodzi nie tyle o godziny pracy, ale o godziny dydaktyczne, godziny kontaktu z uczniami. Wysoki stosunek godzin dydaktycznych do godzin pracy ujętych w umowie obserwuje się w krajach, w których występują niedobory nauczycieli. W innych krajach, w których stosunek godzin pracy do godzin dydaktycznych jest dość wysoki, więc nauczyciele mają czas na przygotowanie lekcji, ocenę prac itd., problem jest mniej nasilony. Prestiż i renoma nauczycieli jest częściowo związana z wynagrodzeniem, częściowo z zasobami szkolnymi, traktowaniem ze strony uczniów i społeczeństwa oraz czasem pracy poza zajęciami dydaktycznymi w klasie - podsumowuje prof. Gorard.
Z tego artykułu dowiedziałeś się:
- W których krajach nauczyciele czują się bardziej doceniani i jak to wpływa na ich wybór zawodu
- Dlaczego prestiż zawodu nauczyciela nie zawsze wystarcza, by przyciągnąć kandydatów
- Jaki jest związek między wynagrodzeniem nauczycieli a ich niedoborem
- Jakie czynniki wpływają na prestiż zawodu nauczyciela w społeczeństwie
- Dlaczego programy motywacyjne, takie jak premie i bonusy, nie są skuteczne na dłuższą metę
- Jak stres i obciążenie pracą wpływają na decyzje nauczycieli o odejściu z zawodu
- W jaki sposób organizacja czasu pracy nauczycieli wpływa na problemy kadrowe w edukacji
na zdjęciu: lekcje w szkole podstawowej, zdjęcie ilustracyjne. fot. Szkoła Podstawowa w Ustrobnej, Flickr, CC BY 2.0
Inne tematy w dziale Społeczeństwo
