Jeszcze niedawno pompy ciepła były postrzegane jako przyszłość ogrzewania w Polsce. Dynamiczny wzrost sprzedaży, rekordowe zainteresowanie w programie „Czyste Powietrze” i rosnąca świadomość ekologiczna Polaków dawały podstawy do optymizmu. Dziś jednak rynek pomp ciepła przeżywa głęboki kryzys, a ich popularność szybko spada. Co doprowadziło do tej sytuacji i jakie kroki są potrzebne, by odwrócić ten trend?
Boom na pompy ciepła – od sukcesu do kryzysu
W 2022 roku sprzedaż pomp ciepła w Polsce wzrosła o imponujące 102%. Stały się one symbolem ekologicznej rewolucji i alternatywą dla kosztownych paliw kopalnych, takich jak węgiel czy gaz. W programie „Czyste Powietrze” ich udział wzrósł z 28% w styczniu 2022 roku do 64% w styczniu 2023 roku. Dla wielu Polaków pompy ciepła były sposobem na obniżenie rachunków i poprawę jakości powietrza.
Wszystko się zmieniło zaledwie po dwóch latach. W październiku 2024 roku udział pomp ciepła w programie „Czyste Powietrze” spadł do zaledwie 23%, ustępując miejsca kotłom na biomasę (53%) i gaz (24%).
Gwałtowny spadek zainteresowania pompami ciepła w programie „Czyste Powietrze” wynika z kilku kluczowych czynników:
- wzrost cen energii elektrycznej: dynamiczne podwyżki kosztów prądu sprawiły, że użytkowanie pomp ciepła przestało być tak opłacalne, jak wcześniej zakładano
- problemy z rozliczaniem fotowoltaiki: zmiana zasad rozliczania nadwyżek energii z mikroinstalacji fotowoltaicznych w połowie 2022 roku utrudniła efektywne korzystanie z pomp ciepła, które najlepiej działają w połączeniu z fotowoltaiką
- jakość instalacji i nieuczciwe praktyki: wiele pomp ciepła zostało zamontowanych niewłaściwie, co prowadziło do wysokich rachunków za prąd. Niektórzy instalatorzy kierowali się wyłącznie chęcią zysku, oferując urządzenia nieadekwatne do potrzeb klientów.
Zdaniem Pawła Lachmana, prezesa Stowarzyszenia Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC), spadek popularności pomp ciepła to efekt błędnych decyzji politycznych. – Brak ochrony konsumentów poza limitem zużycia energii elektrycznej uderzył głównie w użytkowników pomp ciepła. Tymczasem chroniono osoby ogrzewające domy gazem i węglem – tłumaczy Lachman, cytowany przez "Spider's Web".
Nieprawidłowości w programie "Czyste Powietrze"
Kolejnym problemem było stuprocentowe dofinansowanie w ramach programu „Czyste Powietrze”. Chociaż teoretycznie miało to ułatwić dostęp do ekologicznych technologii, w praktyce ujawniło problemy z jakością instalacji i nieuczciwością niektórych beneficjentów. – Jedna osoba mogła skorzystać czterokrotnie z maksymalnej dotacji na różne domy, zdobywając ponad 400 tys. zł – wyjaśnia Lachman dla wspomnianego portalu.
Lista ZUM – zmarnowana szansa na porządek na rynku
Rynek pomp ciepła miał uporządkować wprowadzony program Zielonych Urządzeń i Materiałów (ZUM), który zakładał weryfikację jakości urządzeń. Jednak zamiast poprawy, pojawiły się nowe problemy. – „Na liście ZUM mamy bardzo mały wybór pomp ciepła, a wiele urządzeń grzewczych, które nie powinny być w ogóle dopuszczone do sprzedaży, wciąż tam jest” – zauważa Lachman.
Ponadto wiele urządzeń z listy ZUM nie spełnia europejskich standardów rejestracji w bazie EPREL. Lachman szacuje, że nawet 2/3 kotłów grzewczych i część pomp ciepła na liście ZUM nie ma wymaganej dokumentacji. – „Dlaczego dofinansowywane są urządzenia, które zużywają od 3 do 5 razy więcej energii niż pompy ciepła? To naraża użytkowników na gigantyczne koszty” – pyta prezes PORT PC.
Eksperci apelują o większą transparentność
Izba Gospodarcza Urządzeń OZE (IGU OZE) wskazuje, że publikacja raportów z badań laboratoryjnych powinna być standardem. „Raporty dotyczące efektywności energetycznej i poziomu emisji hałasu są kluczowe dla oceny jakości produktów i budowania zaufania konsumentów” – czytamy w stanowisku IGU OZE.
Izba stoi na stanowisku, że transparentność pozwoli nie tylko na podniesienie standardów na rynku, ale również na eliminację nieuczciwych praktyk. „Dostęp do takich informacji wspiera procesy innowacyjne i edukację rynku” – dodają przedstawiciele IGU OZE.
Wielu właścicieli pomp ciepła wyraża dziś wprost rozczarowanie. „Obiecywano nam oszczędności i ekologię, a skończyło się na wysokich rachunkach” – mówią użytkownicy, cytowani przez Onet. "Jeszcze niedawno obiecywano nam oszczędności, a dziś rachunki za prąd są gigantyczne" - dorzuca inny zawiedziony pompą ciepła.
Problemy wynikają często z błędnego doboru urządzeń, niewłaściwego montażu oraz braku odpowiedniej termomodernizacji budynków.
Znawcy tematu są zdania, że bez odpowiedniej izolacji nawet najlepsze urządzenia grzewcze nie będą działały efektywnie. Dlatego kluczowe jest, by przed instalacją pomp ciepła zadbać o termomodernizację budynku.
Pompy ciepła – przyszłość czy przeszłość?
Pomimo obecnych problemów, Komisja Europejska nadal postrzega pompy ciepła jako kluczowy element transformacji energetycznej. W Polsce ich popularność może wzrosnąć, jeśli uda się wyeliminować problemy z jakością instalacji i zapewnić konsumentom większą ochronę.
Paweł Lachman jest przekonany, że konieczna jest współpraca całej branży. - W tym roku musimy wspólnie pracować, by zapobiec kolejnym nieprawidłowościom i odzyskać zaufanie konsumentów – podkreśla.
Choć pompy ciepła przeżywają dziś kryzys, wciąż pozostają jednym z najbardziej perspektywicznych źródeł ogrzewania w Polsce i Europie. Rozwiązanie problemów związanych z ich instalacją i użytkowaniem może sprawić, że ponownie staną się symbolem ekologicznej rewolucji. O ile przekonają się do nich ponowie Polacy.
Z artykułu dowiesz się, że:
- Rekordowy wzrost, potem dramatyczny spadek pomp ciepła: w 2022 roku sprzedaż pomp ciepła wzrosła o 102%, osiągając szczyt popularności. Jednak już w 2024 roku ich udział w programie „Czyste Powietrze” spadł do 23%, ustępując miejsca kotłom na biomasę (53%) i gaz (24%)
- Ceny prądu i fotowoltaika jako kluczowe bariery: rosnące koszty energii elektrycznej oraz zmiany w zasadach rozliczania fotowoltaiki znacząco zmniejszyły opłacalność pomp ciepła, które wcześniej były uznawane za ekonomiczne rozwiązanie
- Nieuczciwe praktyki i niska jakość instalacji: wiele pomp ciepła zostało zamontowanych niewłaściwie, co prowadziło do wysokich rachunków. Dodatkowo niektórzy beneficjenci i instalatorzy wykorzystywali luki w systemie dotacji, co podważyło zaufanie konsumentów
- Transparentność jako szansa na odbudowę rynku: publikacja raportów z badań oraz zwiększenie świadomości konsumentów mogą przywrócić zaufanie do pomp ciepła i poprawić standardy branży. Komisja Europejska wciąż widzi w tych urządzeniach przyszłość ekologicznej transformacji
Fot. Hydrotermo
GW
Inne tematy w dziale Gospodarka
