Naukowcy biją na alarm. Trzy substancje wręcz zabójcze dla człowieka

Plastik coraz bardziej szkodliwy dla ludzi i planety

Problem plastiku dosłownie zalewającego naszą planetę dotarł już chyba do wszystkich. W mediach można zobaczyć tysiące martwych ryb i zwierząt żyjących w morzach, które zginęły, bo do razem z pokarmem zjadły również plastik, w tym jego najbardziej niebezpieczną część: mikrocząsteczki. Po oceanach pływa kilkanaście gigantycznych gór śmieci, w których także dominuje plastik. Nie lepiej jest na stałym lądzie, gdzie stosy plastikowych opakowań zalegają na hałdach albo nielegalnych wysypiskach zatruwając ziemię. I jak się teraz okazało w coraz bardziej bezpośredni sposób przyczyniających się do śmierci ludzi. 

Amerykańcy badacze opublikowali w piśmie „PNAS” wyniki analiz pokazujących skutki kontaktu człowieka z powszechnie stosowanymi substancjami chemicznymi. 

Prof. Maureen Cropper z University of Maryland (USA) i jej współpracownicy ocenili wpływ narażenia na trzy rodzaje substancji chemicznych zawartych głównie w tworzywach sztucznych: bisfenol A (BPA), ftalan di(2-etyloheksylu) (DEHP) i polibromowane difenyloetery (PBDE). BPA i DEHP znajdują się w opakowaniach żywności z tworzyw sztucznych, a PBDE to środki zmniejszające palność stosowane w niektórych artykułach gospodarstwa domowego, takich jak meble i elektronika.

Opierając się na ponad 1700 wcześniej opublikowanych badaniach, autorzy metaanalizy oszacowali narażenie ludzi na te trzy klasy chemikaliów w 38 krajach, które stanowią około jedną trzecią światowej populacji. Trzy z tych krajów – USA, Kanada i Korea Południowa – mają publiczne bazy danych, które monitorują poziomy tych chemikaliów w próbkach moczu i krwi, zapewniając jeszcze dokładniejsze dane. Uwzględniając również dokumentację medyczną i raporty toksykologiczne, naukowcy oszacowali skutki zdrowotne, które można przypisać objętym metaanalizą chemikaliom.

BPA odpowiedzialne za choroby serca u milionów przebadanych

Jak się okazało, w roku 2015 około 5,4 miliona przypadków choroby wieńcowej i 346 tys. udarów było związanych z narażeniem na BPA, a około 164 tys. zgonów osób w wieku od 55 do 64 lat mogło być spowodowanych przez DEHP. Dzięki przepisom uchwalonym pod koniec lat 2000 rozpowszechnienie tych chemikaliów zmniejszyło się od tego czasu w wielu krajach, takich jak USA, Kanada i kraje europejskie. Naukowcy szacują, że około 515 tys. zgonów można by uniknąć, gdyby narażenie na BPA i DEHP w USA utrzymywało się na wymaganym przez przepisy poziomie od roku 2003. Jak zaznaczyła prof. Cropper, podkreśla to znaczenie działań ze strony rządów i producentów, ograniczających stosowanie toksycznych chemikaliów w produktach z tworzyw sztucznych, zanim dotrą one do konsumentów. Jej zdaniem bardziej rygorystyczne przepisy dotyczące takich chemikaliów mogłyby przynieść korzyści zdrowiu publicznemu.

Być może wyniki pracy naukowców przyniosą wymierne efekty, bo już teraz amerykańskie koncerny przemysłu tworzyw sztucznych wycofały BPA z procesu produkcji opakowań do przechowywania żywności, a rząd Stanów Zjednoczonych zadeklarował zmiany w ustawie o bezpieczeństwie żywności, które zagwarantują całkowite wyeliminowanie wszelkich produktów zawierających BPA, które mogłyby szkodzić konsumentom do czasu, gdy badania wykażą niekancerogenny wpływ BPA na człowieka. Używanie bisfenolu A jest zakazane także w Korei, Japonii i Kanadzie. W Europie tylko Francja całkowicie zakazała wykorzystywania BPA przy produkcji opakowań do żywności.

Poniżej prezentujemy kilka rad dla konsumentów, jak zwiększyć swoją świadomość i unikać produktów zawierających szkodliwe substancje takie jak BPA:

Sprawdzaj oznaczenia na opakowaniach

• Szukaj produktów oznaczonych jako „BPA-free” (wolne od BPA) lub „bez bisfenolu A”.
• Unikaj plastikowych opakowań oznaczonych numerem 7 w trójkącie recyklingu, ponieważ mogą zawierać BPA.

Wybieraj alternatywne materiały

• Kupuj produkty pakowane w szkło, stal nierdzewną lub silikon, które są bezpieczniejsze niż plastik.
• Wybieraj szklane pojemniki do przechowywania żywności zamiast plastikowych.

Unikaj podgrzewania żywności w plastikowych opakowaniach

• Podgrzewanie jedzenia w plastiku, szczególnie w kuchenkach mikrofalowych, może powodować uwalnianie toksycznych chemikaliów, w tym BPA.
• Zamiast tego korzystaj z naczyń odpornych na wysoką temperaturę wykonanych ze szkła lub ceramiki.

Kupuj produkty świeże lub luzem

• Staraj się unikać żywności pakowanej w plastik, zwłaszcza produktów konserwowanych w plastikowych puszkach lub butelkach.
• Wybieraj świeże owoce, warzywa i inne produkty dostępne luzem.

Używaj wielorazowych butelek i kubków

• Zainwestuj w butelki wielokrotnego użytku wykonane ze szkła, stali nierdzewnej lub BPA-free plastiku.
• Unikaj jednorazowych plastikowych butelek, które mogą zawierać BPA lub inne toksyczne substancje.

Zwracaj uwagę na etykiety kosmetyków i artykułów gospodarstwa domowego

• Unikaj kosmetyków i środków czystości zawierających ftalany i inne potencjalnie szkodliwe substancje.
• Szukaj produktów oznaczonych jako „non-toxic” lub „organic”.

Zrezygnuj z niepotrzebnych plastikowych produktów

• Zastąp plastikowe słomki, sztućce i inne jednorazowe produkty bardziej ekologicznymi alternatywami, np. bambusowymi czy metalowymi.

Z tego artykułu dowiedziałeś się:

• Jak plastik wpływa na środowisko morskie i lądowe
• Jakie chemikalia w tworzywach sztucznych są najbardziej szkodliwe dla zdrowia ludzi
• Jakie skutki zdrowotne wiążą się z narażeniem na bisfenol A (BPA), ftalan DEHP i PBDE
• W jaki sposób BPA wpływa na występowanie chorób serca i udarów
• Jakie są różnice w regulacjach dotyczących BPA w różnych krajach, takich jak USA, Kanada czy kraje europejskie
• Jakie działania podjęły rządy i producenci w celu ograniczenia użycia toksycznych chemikaliów w tworzywach sztucznych
• Czy eliminacja BPA i DEHP może wpłynąć na zmniejszenie liczby zgonów związanych z tymi chemikaliami
• Jakie zmiany w przepisach dotyczących bezpieczeństwa żywności mogą wpłynąć na ograniczenie szkodliwości tworzyw sztucznych

na zdjęciu: . Supermarket, zakupy. (az/awol) PAP/Albert Zawada

Tomasz Wypych