Spór o przyszłość Muzeum Pamięci Ofiar Rzezi Wołyńskiej w Chełmie zaostrza się. Miasto Chełm złożyło pozew przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, domagając się ustalenia obowiązywania umowy o współprowadzeniu i finansowaniu muzeum. W tle konfliktu pojawia się kwestia wysokich kosztów, decyzji politycznych i historycznych napięć między Polską a Ukrainą.
Kulisy sporu - od umowy do wypowiedzenia
W listopadzie 2023 roku, za czasów ministra Piotra Glińskiego, MKiDN podpisało z miastem Chełm umowę o współprowadzeniu muzeum, zobowiązując się do finansowania inwestycji. Plany zakładały przyznanie 162 mln zł dotacji na budowę instytucji, której koszt oszacowano na 180 mln zł. Działka o powierzchni siedmiu hektarów, zakupiona wcześniej dzięki wsparciu rządowemu, miała stać się miejscem pamięci o ofiarach ludobójczej czystki etnicznej dokonanej przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińską Powstańczą Armię w latach 1943–1945.
W styczniu 2024 roku nowy minister kultury Bartłomiej Sienkiewicz wypowiedział umowę, powołując się na brak odpowiednich środków w budżecie resortu oraz negatywną ocenę przesłanek stojących za jej podpisaniem. MKiDN przekazało również, że budowa muzeum została uznana za „przedwczesną i nieprzemyślaną”.
Pozew i reakcje miasta Chełm
Rzecznik chełmskiego ratusza Damian Zieliński poinformował, że miasto złożyło pozew do sądu, domagając się uznania, że wypowiedzenie umowy przez ministerstwo jest bezskuteczne. Prezydent Chełma Jakub Banaszek podkreślił, że miasto podejmowało próby mediacji, jednak bezskutecznie. „Dostaliśmy adnotację, że budowa muzeum jest przedwczesna i nieprzemyślana” – napisał Banaszek na platformie społecznościowej.
Miasto zwraca uwagę, że w 2024 roku MKiDN przekazało 1 mln zł na bieżącą działalność muzeum, co – zdaniem władz Chełma – potwierdzało zaangażowanie resortu w projekt.
Polityczne tło decyzji
Decyzja o wypowiedzeniu umowy wywołała falę krytyki i komentarzy, również na szczeblu ogólnokrajowym. Lider PO Donald Tusk w grudniu 2023 roku skrytykował rząd PiS za „rozdawnictwo pieniędzy” w ostatnich tygodniach swojej kadencji, wskazując m.in. na przyznanie 180 mln zł na budowę muzeum w Chełmie. Wskazywał, że takie decyzje podejmowano bez należytego przygotowania i wątpliwych podstawach merytorycznych.
Muzeum Pamięci Ofiar Rzezi Wołyńskiej: symbol trudnej historii
Muzeum miało być miejscem upamiętniającym ofiary ludobójstwa dokonanego przez OUN i UPA. Dla Polski tragedia Wołynia to zbrodnia ludobójstwa, która pochłonęła życie około 100 tys. polskich mężczyzn, kobiet i dzieci. Jednak na Ukrainie wydarzenia te są postrzegane jako element symetrycznego konfliktu zbrojnego, w którym winę ponosiły obie strony. Historyczne różnice w interpretacji tych wydarzeń dodatkowo utrudniają realizację takich projektów jak muzeum w Chełmie.
Co dalej z muzeum?
Obecnie decyzja o przyszłości muzeum pozostaje w rękach sądu. Termin pierwszego posiedzenia w tej sprawie jeszcze nie został wyznaczony. MKiDN zapowiedziało, że ustosunkuje się do pozwu po jego formalnym otrzymaniu. Tymczasem władze Chełma pozostają zdeterminowane, aby kontynuować projekt i upamiętnić ofiary Rzezi Wołyńskiej, jednocześnie wskazując na brak dialogu i odpowiedniego wsparcia ze strony ministerstwa.
Spór o Muzeum Pamięci Ofiar Rzezi Wołyńskiej w Chełmie to nie tylko kwestia finansów, ale również ważny symbol napięć w polsko-ukraińskich relacjach historycznych. Czy sądowe rozstrzygnięcie pozwoli na realizację projektu, który ma na celu upamiętnienie jednej z najtragiczniejszych kart w historii Polski? Czy konflikt ten wpłynie na przyszłe inicjatywy związane z pamięcią historyczną? Odpowiedzi na te pytania przyniesie czas, a także wyrok sądu w tej sprawie.
red.
Wizualizacja Muzeum Pamięci Ofiar Rzezi Wołyńskiej w Chełmie, fot. PAP/Wojtek Jargiło
Inne tematy w dziale Społeczeństwo
