Polski eksport w strategicznych branżach, takich jak czyste technologie, biotechnologia i przemysł obronny, wzrósł o 141 proc. w latach 2019–2023, wyprzedzając inne sektory. Mimo wyzwań, jak spadek popytu na EV, Polska pozostaje liderem w czystych technologiach w UE, choć Europa nadal ustępuje USA i Chinom w badaniach i rozwoju.
Rośnie wartość eksportu od kluczowych branż
W latach 2019–2023 dynamika wzrostu wartości eksportu towarów pochodzących z branży czystych technologii (clean-tech), biotechnologicznej (bio-tech), medycznej (med-tech), farmaceutycznej, kosmicznej i przemysłu obronnego wyniosła 141 proc. Była tym samym wyraźnie wyższa niż dynamika wzrostu eksportu pozostałych kategorii (41 proc.). Najsilniej wzrosły obroty eksportowe sektora obronnego (+487 proc.), co jest związane z wojną w Ukrainie i udzielanym jej militarnym wsparciem. Wysokie wzrosty zanotowały także sektory czystych technologii (+224 proc.), kosmiczny (+222 proc.), bio-tech (+169 proc.) i med-tech (+137 proc.). Natomiast eksport sektora farmaceutycznego wzrósł o 19 proc. Objęte analizą sektory mają strategiczne znaczenie dla wzmocnienia konkurencyjności gospodarki UE.
Łączny udział badanych grup towarów w polskim eksporcie wzrósł z niecałych 7 proc. w 2019 r. do 11,2 proc. w 2023 r., by następnie spaść do 10,5 proc. w 2024 r. (dane za okres styczeń–październik). Odwrócenie trendu wzrostowego jest spowodowane mniejszą sprzedażą za granicę towarów clean-tech, przede wszystkim akumulatorów elektrycznych. Przyczyną jest słaby popyt na wytwarzane w Europie samochody elektryczne (EV). Czynnik ten, w powiązaniu z perspektywą niskiego wzrostu gospodarczego w Europie, ma konsekwencje dla polskich producentów i wymusza poszukiwanie alternatywnych zastosowań dla posiadanych możliwości produkcyjnych, m.in. systemów magazynowania energii.
Jednocześnie, według raportu Banku Światowego, polska gospodarka wciąż cechuje się wysoką konkurencyjnością w tym sektorze i specjalizuje się w coraz bardziej złożonych segmentach łańcuchów wartości. Udział polskiego eksportu w eksporcie UE-27 był najwyższy w przypadku sektora czystych technologii (niemal 10 proc. w 2023 r.), kosmicznego (ponad 5 proc. w 2023 r.) oraz medycznego (4 proc. w 2023 r.). Militarne wsparcie dla Ukrainy przełożyło się na szybki wzrost udziału sektora obronnego (z 1 proc. do 3 proc.).
UE w tyle za USA i Chinami, ale Polska sobie radzi
Dane na temat polskiego eksportu cieszą, bo Europa pozostaje w tyle za USA i Chinami w dziedzinie B+R, czyli badań i rozwoju. W 2022 roku (nowszych danych nie ma) firmy mające siedziby w UE i znajdujące się na liście 2000 światowych firm wydających najwięcej na ten cel wydały na B+R 235,2 mld EUR. To wprawdzie o ok. 9 proc. więcej niż firmy z Chin, ale ponad dwukrotnie mniej niż firmy z USA (531,8 mld EUR). Wydatki firm z UE również rosły szybciej niż firm chińskich czy amerykańskich. Na liście jest też mniej firm z UE (322) niż tych z Państwa Środka czy USA (odpowiednio 524 i 681).
Ogromna różnica między wynikami firm z USA i UE wynika z innej struktury sektorowej gospodarki. Spośród czterech sektorów, w których firmy wydają najwięcej na B+R, Amerykanie dominują w sektorze sprzętu IT i oprogramowania oraz w sektorze zdrowia. Z kolei największe europejskie firmy wywodzą się z sektora motoryzacyjnego, jednak tu coraz większą rolę odgrywają firmy chińskie. Wydatki badawczo-rozwojowe w sektorze motoryzacyjnym rosły szybciej niż w całym zestawieniu, a w UE szybciej niż dla ogółu firm (14,3 proc. wzrostu w wartościach nominalnych w porównaniu z 13,2 proc. w sektorze motoryzacyjnym na całym świecie). Jednak chińskie firmy podniosły wydatki aż o 26,9 proc., a ich kwota stanowi już ok. 30 proc. wydatków europejskich (w porównaniu z ok. 9 proc. 10 lat temu).
Ogromne dysproporcje między krajami starej i nowej UE
Z kolei na liście 800 unijnych firm sklasyfikowanych pod względem wydatków na B+R znajdują się trzy polskie: CD Projekt (gry wideo), Asseco (oprogramowanie IT i usługi) oraz Captor Therapeutics (biotechnologie). Na liście znajdują się firmy z 19 krajów. Widać przy tym wyraźny podział na kraje określane jako centrum Europy (Niemcy, Francja, Niderlandy, Szwecja, Irlandia, Dania, Finlandia, Włochy, Hiszpania, Belgia, Austria, Luksemburg) oraz mniejsze z Europy Środkowo-Wschodniej (Portugalia, Węgry, Grecja, Polska, Czechy, Malta, Słowenia). W drugiej grupie najwięcej firm jest z Portugalii (5), a w pierwszej najmniej w Luksemburgu (18). Omawiane wyniki potwierdzają słabnącą pozycję konkurencyjną UE na świecie. Po pierwsze, słabnąca pozycja gospodarcza Europy wynika z braku firm w najbardziej innowacyjnych obszarach gospodarki.
Po drugie, Europie brakuje wielkich firm, mogących pociągnąć szerszy system innowacji (11 firm w pierwszej pięćdziesiątce, 22 w pierwszej setce globalnego rankingu). Po trzecie wreszcie, brakuje mniejszych firm, ale szybko rosnących i inwestujących w innowacje, co widać po rosnącej przewadze firm chińskich w niższych częściach rankingu, spadku wielkości wydatków na B+R europejskich firm spoza czołówki oraz bardzo małej liczbie MŚP w zestawieniu, praktycznie nieobecnych poza sektorem zdrowia.
Tomasz Wypych
Fot. Nowe technologie, praca przed komputerem. Źródło: Pixabay.com
Inne tematy w dziale Gospodarka
