Rekordowa liczba przeszczepów narządów w Polsce. Przekroczono historyczną granicę

Polska transplantologia bije rekordy – prawie 2200 przeszczepów w 2024 roku

Tak wielu transplantacji nigdy w Polsce jeszcze nie było, nawet w 2023 r., który też był rekordowy. W 2024 roku przeszczepiono prawie 2200 narządów pozyskanych od zmarłych dawców.

Według Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji „Poltransplant” w 2022 r. przeszczepiono w Polsce 1402 narządy od zmarłych dawców - o ponad 120 więcej niż rok wcześniej. W 2023 r. nastąpił wręcz skokowy wzrost tych zabiegów - przeszczepiono 1805 narządów wewnętrznych, takich jak nerki, serce, wątroba, trzustka oraz płuca.

W polskiej transplantologii rok 2024 po raz pierwszy przekroczono i to dość znacząco granicę 2 tys. transplantacji. W minionym roku udało się przeszczepić 2197 narządów, które otrzymało 2151 pacjentów. Różnica wynika z tego, że część narządów przeszczepiono podwójnie: trzydziestu dwóch pacjentów otrzymało nerkę wraz z trzustką, dziesięciu nerkę z wątrobą, dwóch nerkę oraz serce, jednemu choremu przeszczepiono nerkę wraz z płucami, a kolejnemu - serce z płucami.

Zobacz takżeSeniorzy są zdrowsi niż kiedyś. Naukowcy wyjaśniają, jaki jest powód

Narządy od zmarłych dawców kluczem do sukcesu

Kolejny tak udany rok w polskiej transplantologii może wskazywać na od dawna oczekiwany przełom w pozyskiwaniu narządów od zmarłych dawców oraz liczbie wykonywanych przeszczepów. W 2024 r. po raz pierwszy zgłoszono 917 potencjalnych dawców narządów, a narządy pobrano od 710 (nie wszyscy potencjalni dawcy są ostatecznie kwalifikowani do pobrania narządów). Pozyskiwanie zmarłych dawców ma kluczowe znaczenie dla rozwoju przeszczepów, z czym polska transplantologia boryka się od dziesięcioleci. W 2023 r. pozyskano 573 tzw. zmarłych dawców rzeczywistych, czyli tych, od których pobrane narządy nadawały się do przeszczepu. Liczba dawców ogółem (zgłoszonych) wyniosła wtedy 764. W 2022 r. było 445 dawców rzeczywistych oraz 640 zgłoszonych dawców.

Tak znaczący wzrost liczby zmarłych potencjalnych dawców stał się możliwy dzięki temu, że zgłasza ich więcej szpitali na terenie całego kraju. Pomogło utworzenie stanowiska koordynatorów wojewódzkich ds. transplantacji, którzy przekonują do zgłaszania zmarłych dawców i koordynują transplantacje, rozmawiają także z rodzinami osób zmarłych, które potencjalnie mogą być dawcami narządów do przeszczepów.

Podobnie jak w latach poprzednich w 2024 r. najwięcej przeszczepiono nerek od zmarłych dawców (1132); przeszczepiano również wątroby (615), serca (201) oraz płuca (147). W 2023 r. również wśród najczęściej przeszczepianych narządów były nerki (977), wątroby (523), serca (178) oraz płuca (98). Liczba przeszczepów wątroby stale rośnie. W 2007 r. wykonano 178 przeszczepów tego narządu, a w 2015 już 314. Od kilku lat rozwijane są też przeszczepy płuca. W 2007 r. przeprowadzono zaledwie 7 takich transplantacji, a w 2015 r. - 16. W 2021 r. mimo pandemii przeprowadzono 91 przeszczepów płuca, w 2021 - 68, a w 2022 r. - 93.

Zobacz takżeJakie leki będą tańsze w 2025 roku? Nowa lista refundacyjna

Problem z pozyskiwaniem narządów od żywych dawców

Piętą achillesową polskiej transplantologii wciąż są jednak przeszczepy od żywych dawców, wykonywane od lat w znikomych ilościach w porównaniu do transplantacji narządów pozyskiwanych od zmarłych dawców. Od wielu lat przypada na nie nieco ponad 5 proc. wszystkich wykonywanych przeszczepów, znacznie mniej niż w wielu innych krajach.

W 2024 r. przeszczepiono 82 nerki oraz 24 fragmenty wątroby pozyskane od żywych dawców. Podobnie było przed rokiem, gdy wykonano 78 transplantacji nerki oraz 27 fragmentów wątroby pozyskiwanych od żywych dawców. W 2022 r. odbyło się odpowiednio 73 i 28 takich zabiegów. To niewiele więcej niż w 2012 r., kiedy przeszczepiono 51 nerek i 14 fragmentów wątroby od żywych dawców. Wskaźnik liczby przeszczepionych nerek od żywych dawców w Polsce wynosi jednak 0,8 na milion mieszkańców, co jest jednym z najniższych wyników w Europie.

Przeszczepy od żywych dawców to najczęściej transplantacje rodzinne. Narządy do takich operacji pozyskiwane są zwykle od osób z najbliższej rodziny, choć dopuszcza się dawców niespokrewnionych, np. małżonków. Sporadycznie wykonywane są tzw. przeszczepy krzyżowe lub łańcuchowe.

Przykładem jest pierwszy w Polsce przeszczep krzyżowy nerek od żywych dawców, który się odbył w lutym 2015 r. Przeprowadzono go w Klinice Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus w Warszawie. Zabieg wykonano u dwóch par, w których mężczyźni chcieli oddać nerkę swym partnerkom, lecz nie mogli tego zrobić z powodu niezgodnej grupy krwi lub tzw. niezgodności immunologicznej. Było to jednak możliwie po dokonaniu wymiany nerek między tymi dwiema parami.

Zobacz takżeCzy warto teraz kupić mieszkanie? Boom na nieruchomości mimo braku kredytu 0 proc.

Nowość w Polsce - przeszczepy krzyżowe i łańcuchowe

W tym samym roku, w czerwcu 2015 r., w tej samej klinice odbył się pierwszy w naszym kraju tzw. przeszczep łańcuchowy, obejmujący większą grupę dawców. Tym razem nerkami wymieniły się aż trzy pary. Narządy przeszczepione od żywego dawcy zwykle dłużej działają w organizmie biorcy, aniżeli te pobrane od zmarłych. Nerki są sprawne średnio przez 15 lat, czyli o 5 lat dłużej w porównaniu z przeszczepami od dawcy zmarłego. Wynika to z tego, że na ogół można je wykorzystać w lepszym stanie, choćby dlatego, że w krótszym okresie są niedokrwione - zaledwie jedną godzinę, a nie około 30 godzin, jak w przypadku narządu pozyskanego od osoby zmarłej.

Mimo tych postępów, Polska nadal plasuje się poniżej średniej europejskiej pod względem liczby przeszczepień. Transplantolog prof. Zbigniew Włodarczyk zauważa, że choć jakość opieki nad biorcami i techniki operacyjne w Polsce są na poziomie krajów zachodniej Europy, to liczba przeszczepień jest wciąż niższa.

W Europie liderem w liczbie przeszczepów jest Hiszpania, która od lat utrzymuje najwyższe wskaźniki dawstwa i transplantacji narządów. Dużo przeszczepów przeprowadza się także w Chorwacji. Z kolei kraje takie jak Rumunia czy Bułgaria odnotowują najniższe wskaźniki przeszczepień w Europie, co może być spowodowane m.in. ograniczonym dostępem do nowoczesnych technologii medycznych oraz niższą świadomością społeczną na temat dawstwa narządów.

Podsumowanie:

Z tego tekstu dowiedziałeś się, że:

• W 2024 roku po raz pierwszy liczba przeszczepionych narządów przekroczyła 2 tysiące – przeszczepiono 2197 narządów, co oznacza znaczący wzrost w porównaniu do poprzednich lat.
• W 2024 roku przeszczepiono 1132 nerki, 615 wątrób, 201 serc i 147 płuc. Liczby te systematycznie rosną, szczególnie w przypadku wątrób i płuc.
• Narządy od zmarłych dawców stanowiły większość przeszczepów. W 2024 roku zgłoszono 917 potencjalnych dawców, a narządy pobrano od 710 z nich.
• Przeszczepy od żywych dawców stanowią w Polsce tylko około 5% wszystkich transplantacji. W 2024 roku wykonano 82 przeszczepy nerek i 24 przeszczepy fragmentów wątroby od żywych dawców.
• Pod względem liczby przeszczepów na milion mieszkańców Polska wypada słabiej niż kraje takie jak Hiszpania czy Chorwacja, zwłaszcza w przypadku przeszczepów od żywych dawców.
• W Polsce przeprowadzono już przeszczepy krzyżowe i łańcuchowe, co stanowi przykład postępu w tej dziedzinie. Jednak skala tych zabiegów nadal pozostaje ograniczona.
  
  

Tomasz Wypych

Zdjęcie ilustracyjne, fot. Pixabay

Zobacz takżeMimo zakazów to zjawisko kwitnie w sieci. Dzieci i młodzież najbardziej narażone