Smog w Polsce. Radzimy, co robić a czego unikać, gdy jakość powietrza jest zła

Jak smog wpływa na nasze życie?

Smog to problem, który w Polsce dotyka zarówno dużych miast, jak i mniejszych miejscowości, szczególnie w sezonie grzewczym. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zanieczyszczenie powietrza stanowi jedno z największych zagrożeń dla zdrowia.  Smog to mieszanka szkodliwych substancji, takich jak pyły zawieszone PM10 i PM2.5, tlenki azotu czy dwutlenek siarki, które wnikają do naszych płuc i krwiobiegu, niosąc poważne konsekwencje zdrowotne.

Dlaczego smog jest groźny dla zdrowia?

Smog ma bardzo negatywny wpływ na zdrowie ludzkie, szczególnie na układ oddechowy i sercowo-naczyniowy. Wdychanie zanieczyszczonego powietrza prowadzi do szeregu chorób, takich jak:

• Choroby układu oddechowego. Smog powoduje zapalenia oskrzeli, astmę, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) oraz inne dolegliwości oddechowe. Szczególnie narażone są osoby starsze i dzieci.
• Choroby serca. Zanieczyszczenie powietrza zwiększa ryzyko nadciśnienia, zawałów serca i udarów mózgu.
• Problemy neurologiczne. Badania wykazują, że długotrwałe narażenie na smog może wpływać na zaburzenia poznawcze, koncentrację, a nawet demencję.
• Wpływ na zdrowie psychiczne. Smog zwiększa ryzyko depresji i innych problemów psychicznych.
  
• Wpływ na zdrowie ciężarnych i dzieci. U kobiet w ciąży smog zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu, niskiej masy urodzeniowej dziecka i wad wrodzonych.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), zanieczyszczenie powietrza jest największym środowiskowym zagrożeniem dla zdrowia w Unii Europejskiej. Eksperci ostrzegają, że każdego roku problem ten powoduje przedwczesne zgony ponad 50 tysięcy osób w Polsce.

Jakie są źródła smogu w Polsce?

Głównymi źródłami smogu w naszym kraju są:

• Spalanie paliw stałych. Emisje z pieców na węgiel i drewno to jeden z kluczowych powodów powstawania smogu. Problem dotyczy głównie sezonu grzewczego, gdy wiele domów korzysta z tzw. kopciuchów.
• Transport. Samochody spalinowe, szczególnie te starsze i bez odpowiednich filtrów, emitują ogromne ilości zanieczyszczeń, w tym dwutlenku azotu (NO2).
• Przemysł. Zakłady przemysłowe, szczególnie te emitujące pyły i toksyczne substancje, przyczyniają się do złej jakości powietrza.
• Rolnictwo. Emisje amoniaku i innych związków chemicznych z sektora rolnego również mają swój wkład w zanieczyszczenie powietrza.

Czego unikać, gdy występuje smog?

Podczas dni o wysokim stężeniu smogu warto przestrzegać kilku zaleceń, aby zminimalizować negatywne skutki zdrowotne:

• Unikaj aktywności fizycznej na zewnątrz. Intensywny wysiłek fizyczny sprawia, że wdychasz większe ilości zanieczyszczonego powietrza.
• Ogranicz wietrzenie pomieszczeń. Szczególnie gdy jakość powietrza jest bardzo zła, zamknij okna i drzwi.
• Nie pal w kominku. To dodatkowo zwiększa stężenie pyłów w powietrzu.
• Unikaj miejsc o wysokim natężeniu ruchu. Tam jakość powietrza jest najgorsza.

Jak chronić się przed smogiem?

Istnieje kilka sposobów, aby zminimalizować wpływ smogu na zdrowie:

• Korzystaj z masek antysmogowych. Maski z filtrami HEPA są skuteczne w ochronie przed pyłami zawieszonymi PM2.5 i PM10.
• Monitoruj jakość powietrza. Korzystaj z aplikacji i stron internetowych, takich jak Polski Alarm Smogowy, aby wiedzieć, kiedy jakość powietrza jest najgorsza.
• Oczyszczacze powietrza. Użyj oczyszczaczy powietrza w domu, szczególnie w pomieszczeniach, w których spędzasz najwięcej czasu.
• Edukacja i świadomość. Ucz dzieci i dorosłych, jak unikać narażenia na smog i jak przeciwdziałać jego powstawaniu.

Jakie są konsekwencje smogu dla Polski?

Smog nie tylko szkodzi zdrowiu, ale również wiąże się z wysokimi kosztami społeczno-ekonomicznymi. Według raportu firmy Deloitte z 2019 roku, zanieczyszczenie powietrza kosztuje Polskę 111 miliardów złotych rocznie. Koszty te obejmują wydatki na leczenie chorób związanych ze smogiem, utracone dni pracy oraz inne negatywne skutki ekonomiczne.

Dodatkowo, jakość powietrza ma wpływ na średnią długość życia Polaków. W miastach takich jak Rybnik, smog skraca życie mieszkańców nawet o dwa lata.

Co możemy zrobić, aby poprawić jakość powietrza?

Każdy z nas może przyczynić się do zmniejszenia smogu poprzez:

• Wymianę pieców na ekologiczne źródła ciepła – dotacje na wymianę „kopciuchów” są dostępne w ramach programów takich jak „Czyste Powietrze”.
• Ograniczenie emisji z transportu – korzystanie z komunikacji miejskiej, carpooling czy wybór roweru zamiast samochodu.
• Zwiększenie terenów zielonych – drzewa pomagają w oczyszczaniu powietrza, dlatego rozwój parków i zalesień jest kluczowy.
• Zwiększenie świadomości społecznej – edukacja na temat skutków smogu i promowanie ekologicznych rozwiązań może zmotywować więcej osób do działania.

Podsumowanie:

• Smog w Polsce jest szczególnie odczuwalny w sezonie grzewczym, a głównymi źródłami zanieczyszczeń są spalanie węgla i drewna, transport samochodowy oraz przemysł.
• Zdrowotne skutki smogu obejmują choroby układu oddechowego, sercowo-naczyniowego, problemy neurologiczne, a także depresję i inne zaburzenia psychiczne. Dzieci i kobiety w ciąży są szczególnie narażone.
• Zanieczyszczone powietrze skraca życie Polaków – w miastach takich jak Rybnik mieszkańcy żyją średnio o dwa lata krócej.
  
• Co robić w czasie smogu: unikać aktywności fizycznej na zewnątrz, ograniczyć wietrzenie pomieszczeń, monitorować jakość powietrza oraz używać masek antysmogowych i oczyszczaczy powietrza.
• Jak przeciwdziałać smogowi: wymiana starych pieców na ekologiczne źródła ciepła, korzystanie z komunikacji miejskiej i rozwój terenów zielonych to kluczowe działania.
• Koszty społeczne smogu w Polsce wynoszą rocznie aż 111 miliardów złotych, obejmując wydatki na leczenie i straty ekonomiczne wynikające z utraty zdrowia i absencji w pracy.
  

red.

Zdjęcie ilustracyjne. Gdy jest smog, to lepiej nosić maseczkę, fot. PAP/Adam Warżawa