Od 1 stycznia 2025 roku w Polsce wejdą w życie nowe przepisy dotyczące segregacji odpadów tekstylnych i odzieży. Zmiana ta jest częścią szerszych działań Unii Europejskiej mających na celu ograniczenie negatywnego wpływu „szybkiej mody” na środowisko i zwiększenie poziomu recyklingu. Co to oznacza dla mieszkańców i jakie obowiązki nakładają nowe regulacje?
Problem „szybkiej mody” a środowisko
Szacuje się, że przeciętny Europejczyk kupuje rocznie 26 kg tekstyliów, a pozbywa się 11 kg. Sprzyja temu „szybka moda”, czyli trend, w ramach którego konsumenci kupują tanie, niskiej jakości ubrania produkowane w ogromnych ilościach. Produkcja odzieży na taką skalę ma jednak druzgocący wpływ na środowisko. Wyprodukowanie jednej koszulki wymaga zużycia 2700 litrów wody słodkiej, a sektor tekstylny odpowiada za znaczne obciążenie zasobów wodnych i gruntów.
Statystyczny Polak kupuje rocznie nieco mniej, bo około 13-15 kg odzieży – takie dane wynikają z raportów dotyczących konsumpcji tekstyliów w Polsce. Polacy konsumują mniej niż średnia europejska. Różnice te mogą wynikać z poziomu dochodów, preferencji zakupowych oraz stopnia nasycenia rynku „szybką modą” w poszczególnych krajach. Jednocześnie zauważalny jest trend wzrostowy w konsumpcji odzieży w Polsce, co wpisuje się w globalne tendencje.
Gdzie oddać tekstylia?
Zużytą odzież w Polsce można oddawać lub wyrzucać w różnych miejscach, w zależności od jej stanu i lokalnych regulacji. Najczęściej ubrania trafiają do pojemników należących do organizacji charytatywnych (np. Polski Czerwony Krzyż, Caritas) lub firm zajmujących się recyklingiem tekstyliów. Lokalizacja takich pojemników zależy od miasta, zwykle znajdują się w osiedlach mieszkaniowych, przy marketach lub w miejscach publicznych. Ubrania z tych pojemników są często sortowane – te w dobrym stanie trafiają do osób potrzebujących, a reszta do recyklingu.
Można też przekazywać odzież bezpośrednio organizacjom takim jak Polski Czerwony Krzyż (PCK), Caritas, fundacjom lokalnym, które zbierają ubrania dla potrzebujących. Ubrania przekazywane w ten sposób powinny być czyste i w dobrym stanie.
W większych miastach, takich jak Kraków, istnieją lamusownie (np. przy ul. Nowohuckiej), które przyjmują uszkodzone tekstylia i odzież. W niektórych gminach, jak np. Wałbrzych, wprowadzono już białe pojemniki na tekstylia, które są rozmieszczone w centrach segregacyjnych, ułatwiając mieszkańcom dostęp do zbiórki.
Niektóre miasta w Polsce już wprowadziły własne programy ułatwiające recykling odzieży. Przykładowo, krakowskie MPO od lat realizuje akcję „100% korzyści”, w ramach której odbiera niepotrzebne ubrania bezpośrednio od mieszkańców. Część odzieży trafia do potrzebujących za pośrednictwem PCK, a reszta jest przetwarzana.
Dużą popularnością cieszy się sprzedaż ubrań w aplikacjach takich jak Vinted, OLX lub Allegro Lokalnie. Albo wymiana w ramach swapów odzieżowych (np. w lokalnych kawiarniach czy centrach kultury).
Nowe zasady segregacji odpadów tekstylnych
Uszkodzone tekstylia należy oddać do PSZOK lub punktów przyjmujących takie odpady. Nie należy ich wyrzucać do odpadów zmieszanych, gdyż od 2025 roku będzie to niezgodne z przepisami.
Od 1 stycznia 2025 roku w Polsce będzie obowiązywał zakaz wyrzucania odzieży i tekstyliów do odpadów zmieszanych, zgodnie z nowymi przepisami wynikającymi z unijnej dyrektywy o gospodarce odpadami (Dyrektywa 2018/851).
Zgodnie z ustawą z dnia 19 lipca 2019 r., od stycznia 2025 roku gminy będą zobowiązane do przyjmowania odpadów tekstylnych i odzieży w Punktach Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK).
Co zalicza się do odpadów tekstylnych? Ubrania, buty, firany, zasłony, koce, pościele, narzuty, prześcieradła, a także czyste szmaty i czyściwo.
Nowe przepisy mają na celu:
- Ograniczenie ilości odpadów tekstylnych trafiających na wysypiska,
- Wydłużenie cyklu życia odzieży poprzez recykling,
- Zmniejszenie obciążenia środowiska przez sektor tekstylny.
Jakie sankcje za wyrzucanie ubrań do śmietnika?
Jeśli gmina stwierdzi, że odpady są niewłaściwie segregowane (np. odzież trafiła do odpadów zmieszanych), może nałożyć podwyższoną stawkę opłaty za wywóz śmieci. Podwyższone stawki mogą być nawet czterokrotnie wyższe od standardowej opłaty. W niektórych przypadkach gminy mogą nałożyć kary pieniężne na mieszkańców lub właścicieli nieruchomości, którzy uporczywie nie przestrzegają zasad segregacji odpadów. Firmy zajmujące się odbiorem śmieci mogą odmówić odbioru odpadów, jeśli stwierdzą, że zawierają one tekstylia, które powinny być segregowane osobno.
Sprawdź lokalizację PSZOK w swojej gminie – dowiedz się, gdzie możesz oddać tekstylia i jakie są godziny otwarcia.
Sortuj tekstylia – ubrania w dobrym stanie można przekazać organizacjom charytatywnym, a uszkodzone oddać do recyklingu.
Korzystaj z lokalnych inicjatyw – jeśli gmina organizuje zbiórki lub udostępnia pojemniki na tekstylia, skorzystaj z nich.
Nowe przepisy mają na celu zmniejszenie ilości odpadów zmieszanych i zwiększenie poziomu recyklingu tekstyliów, co jest kluczowe dla ochrony środowiska. Wyrzucanie odzieży do odpadów zmieszanych powoduje, że materiały te trafiają na wysypiska lub do spalarni, zamiast być przetwarzane i ponownie wykorzystywane. Dostosowanie się do nowych zasad to nie tylko unikanie kar, ale także wkład w bardziej zrównoważone gospodarowanie zasobami.
Podsumowanie:
W tym tekście przeczytałeś, że:
- Polacy kupują rocznie średnio 13-15 kg odzieży, mniej niż średnia europejska, ale konsumpcja odzieży rośnie zgodnie z globalnymi trendami.
- Odzież w dobrym stanie można oddawać do organizacji charytatywnych, takich jak PCK czy Caritas, lub sprzedać na platformach internetowych.
- Uszkodzone tekstylia należy oddawać do PSZOK (Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych) lub lokalnych lamusowni.
- Niektóre miasta w Polsce organizują własne inicjatywy, np. białe pojemniki na tekstylia (Wałbrzych) lub odbiór odzieży z domów (Kraków).
- Od 1 stycznia 2025 roku obowiązkowa segregacja odpadów tekstylnych, w tym ubrań, butów, firan i pościeli.
- Tekstylia nie mogą trafiać do odpadów zmieszanych, będą zbierane w PSZOK lub specjalnych pojemnikach, jeśli gmina je zapewni.
- Nowe przepisy wynikają z unijnej dyrektywy o gospodarce odpadami i mają ograniczyć ilość tekstyliów trafiających na wysypiska.
- Kary za niewłaściwą segregację: Gminy mogą nałożyć wyższe opłaty za śmieci lub odmówić ich odbioru. W skrajnych przypadkach grożą kary pieniężne.
red.
Zdjęcie ilustracyjne, fot. Pixabay
Inne tematy w dziale Społeczeństwo
