Marcin Romanowski, poseł Prawa i Sprawiedliwości oraz były wiceminister sprawiedliwości, uzyskał azyl polityczny na Węgrzech. Oznacza, że Węgry uznają, iż Romanowski jest prześladowany z powodów politycznych, co może stanowić podstawę do odmowy jego przekazania polskim władzom mimo wydanego nakazu ENA. Udzielanie azylu politycznego Polakom w ostatnim stuleciu zdarzało się niezwykle rzadko. Po 1989 w ramach UE nie było takiego przypadku.
Kto i kiedy udzielał azylu politycznego Polakom?
Azyl polityczny to forma ochrony udzielana osobom, które w swoim kraju są prześladowane z powodu poglądów politycznych, działalności opozycyjnej czy zagrożenia życia. W XX i XXI wieku kilku Polaków ubiegało się o azyl polityczny za granicą, co zazwyczaj było związane z represjami komunistów (1945-1989). Mimo że nie ma informacji potwierdzających, że formalnie uzyskali azyl polityczny, to wielu działaczy opozycji antykomunistycznej korzystało z form ochrony międzynarodowej, mającej znamiona azylu politycznego, m.in. Jan Nowak-Jeziorański, Zdzisław Najder, Ryszard Kukliński.
Azyl polityczny w Norwegii i Białorusi
Po roku 1989 był dotąd tylko jeden przypadek uzyskania azylu za granicą przez Polaka, ale nie dotyczył kraju UE. Rafał Gaweł, założyciel Ośrodka Monitorowania Zachowań Rasistowskich i Ksenofobicznych, uzyskał azyl polityczny w Norwegii. W Polsce został skazany na dwa lata więzienia za oszustwa finansowe, jednak twierdził, że zarzuty te były motywowane politycznie z powodu jego działalności antyrasistowskiej. W obawie przed niesprawiedliwym procesem i prześladowaniami, w styczniu 2019 roku wyjechał z rodziną do Norwegii, gdzie złożył wniosek o azyl. Norweskie władze przyznały mu azyl we wrześniu 2020 roku, uznając, że w Polsce groziły mu prześladowania polityczne.
Azyl polityczny na Białorusi uzyskał były sędzia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego Tomasz Szmydt. Oskarżył on polskie władze o to, że pod naciskiem USA i Wielkiej Brytanii wciągają Polskę do wojny. Szmydt to jedna z postaci tzw. afery hejterskiej, ujawnionej przez portal Onet w 2019 roku. Jego była żona Emilia (znana jako „Mała Emi”) opowiedziała o grupie osób, zajmujących się atakowaniem innych sędziów oraz zbieraniu na nich tzw. haków. Był on także dyrektorem Wydziału Prawnego w biurze Krajowej Rady Sądownictwa. Nie jest wykluczone, że Szmydt od dawna współpracował z białoruskimi służbami.
Po 1989 roku to pierwszy przypadek udzielenia azylu politycznego Polakowi w kraju UE
Przypadek Marcina Romanowskiego jest jednak bardziej spektakularny. Przypominamy, poseł PiS jest podejrzany w śledztwie dotyczącym Funduszu Sprawiedliwości, gdzie zarzuca mu się m.in. udział w zorganizowanej grupie przestępczej oraz przywłaszczenie znacznych sum pieniędzy. W związku z tym Sąd Okręgowy w Warszawie wydał Europejski Nakaz Aresztowania (ENA) wobec niego.
W obliczu tych zarzutów Romanowski opuścił Polskę i zwrócił się o azyl na Węgrzech, twierdząc, że nie może liczyć na sprawiedliwy proces w kraju z powodu politycznego zaangażowania części sędziów. Jego obrońca, mecenas Bartosz Lewandowski, poinformował, że węgierski rząd przyznał Romanowskiemu ochronę międzynarodową na podstawie ustawy o prawie azylu z 2007 roku.
Mecenas podkreślił ponadto, że udzielenie Romanowskiemu azylu jest pierwszym od 1989 r. przypadkiem przyznania polskiemu politykowi ochrony międzynarodowej w innym kraju. - Nie było przypadku, aby takiej ochrony udzielił inny kraj Unii Europejskiej po przystąpieniu Polski do tej organizacji międzynarodowej - dodał mecenas.
Węgierska decyzja staje się przeszkodą dla wykonania ENA
Prokurator Generalny, szef MS Adam Bodnar podkreślił w piątek, że wobec posła PiS Marcina Romanowskiego będzie kontynuowana procedura Europejskiego Nakazu Aresztowania. Dodał, że prokuratura będzie podejmowała wszelkie możliwe działania, które są wynikiem zastosowania ENA. Wiele wskazuje jednak na to, że władze Węgier się do nich nie zastosują. Państwo, które dopatrzy się politycznych motywów, może bowiem zgodnie z prawem odmówić wykonania ENA.
Do MSZ zostanie w piątek wezwany ambasador Węgier w Polsce, który otrzyma formalny protest w związku z przyznaniem azylu politycznego Marcinowi Romanowskiemu. MSZ oświadczyło w komunikacie umieszczonym na swej stronie, że "decyzję rządu premiera Viktora Orbana o przyznaniu azylu politycznego Marcinowi Romanowskiemu, poszukiwanemu Europejskim Nakazem Aresztowania, uznaje za akt nieprzyjazny wobec Rzeczypospolitej Polskiej i sprzeczny z elementarnymi zasadami obowiązującymi państwa członkowskie Unii Europejskiej".
Rząd Viktora Orbana nie pierwszy raz udziela azylu politycznego
Rząd Viktora Orbana dawał schronienie kilku poszukiwanym w swoich krajach politykom. W 2018 r. azyl na Węgrzech otrzymał były premier Macedonii Nikoła Gruewski (2006-2016), który w swoim kraju został skazany na dwa lata więzienia za korupcję. Jego rządy były krytykowane również za autorytaryzm i ograniczanie wolności słowa, a przyznanie azylu politycznego wywołało napięcia dyplomatyczne między Budapesztem a Skopje i Brukselą.
W połowie lutego 2023 r. w węgierskiej ambasadzie w Brazylii schronił się były prezydent tego kraju Jair Bolsonaro, który był ścigany przez wymiar sprawiedliwości za szereg przestępstw. Kilka dni wcześniej policja odebrała mu paszport.
Podsumowanie
W tym tekście przeczytałeś:
- Definicja azylu politycznego - forma ochrony przyznawana osobom prześladowanym w ich kraju ze względu na działalność polityczną, poglądy lub zagrożenie życia.
- Wielu opozycjonistów korzystało z ochrony międzynarodowej w obawie przed represjami komunistów.
- Rafał Gaweł uzyskał azyl polityczny w Norwegii w 2020 roku, twierdząc, że jego skazanie w Polsce było motywowane politycznie.
- Marcin Romanowski, poseł PiS, otrzymał azyl polityczny na Węgrzech w 2024 roku w obliczu zarzutów dotyczących Funduszu Sprawiedliwości.
- Rząd Viktora Orbána przyznaje azyl politykom borykającym się z problemami prawnymi w swoich krajach, m.in. byłemu premierowi Macedonii i innym postaciom budzącym kontrowersje.
- Kontrowersje wokół ENA: Przyznanie azylu Romanowskiemu może stanowić przeszkodę w wykonaniu Europejskiego Nakazu Aresztowania przez władze polskie.
red.
Na zdjęciu Marcin Romanowski przed budynkiem prokuratury, fot. PAP/Paweł Supernak
Inne tematy w dziale Polityka
