Rentowność polskich firm osiągnęła jeden z najniższych poziomów od lat, co budzi poważne obawy o kondycję gospodarki. Dane Głównego Urzędu Statystycznego wskazują, że wskaźnik rentowności obrotu netto wyniósł zaledwie 3,5 proc., jednak najnowsze zmiany nastrojów wśród przedsiębiorców dają nadzieję na poprawę w przyszłości. Jakie są przyczyny tego kryzysu i co może pomóc firmom odbić się od dna?
Kryzys w polskich przedsiębiorstwach. Rentowność na alarmującym poziomie
Główny Urząd Statystyczny podał, że w okresie od stycznia do września 2024 r. wskaźnik rentowności polskich przedsiębiorstw niefinansowych obrotu netto wynosił 3,5 proc. i był niższy niż średnia historyczna o 0,9 pkt. proc. – wynika z danych GUS. Wskaźnik rentowności za trzy kwartały br. osiągnął jeden z najniższych poziomów w ostatnich latach. Niższe wartości notowano tylko w I kwartale 2019 r. i I połowie 2020 r. Od stycznia do września 2024 r. 73 proc. przedsiębiorstw wykazało zysk netto, podczas gdy w porównywalnym okresie 2023 r. było to 77 proc. Jednocześnie zwiększył się odsetek przedsiębiorstw notujących stratę (o 4 pkt. proc. do poziomu 27 proc.).
Dlaczego to takie ważne? Bo rentowność to miara skuteczności działania każdej firmy. Dzięki wiemy, czy zasoby firmy, a więc m.in. pracownicy, pieniądze, maszyny i urządzenia pozwoliły osiągnąć zakładane cele tak by firma dalej się rozwijała i zarabiała. Wskaźnik rentowności stosowany jest nie tylko w odniesieniu do firm, ale również kapitału, zysku i przychodów ze sprzedaży. Pokazuje, jak dana firma sobie radzi, jakie wyniki osiąga w perspektywie czasu.
Rentowność w polskim biznesie spada – jakie branże radzą sobie najlepiej?
W okresie styczeń-wrzesień 2024 r. najwyższą rentowność osiągnęło budownictwo (5,2 proc.; o 0,1 pkt. proc. powyżej średniej poszczególnych kwartałów lat 2019-2024). Wyższą rentowność niż przeciętna zanotowały również firmy związane z transportem i gospodarką magazynową (4,4 proc.; o 0,9 pkt. proc. powyżej średniej). Z kolei sektory wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę, dostawy wody, gospodarowania ściekami i odpadami (5,0 proc.) i handlu (2,2 proc.) osiągnęły rentowność niższą niż ich średnie historyczne – odpowiednio o 1,1 pkt. proc. i 0,6 pkt. proc. Największy spadek rentowności obrotu netto odnotowano w branży górnictwo i wydobywanie, w której wskaźnik osiągnął -10,8 proc., czyli o 15,9 pkt. proc. poniżej średniej historycznej. Jest to jedyny przypadek ujemnej rentowności wśród analizowanych branż.
Na spadek rentowności przedsiębiorstw wpłynął szereg czynników, w tym zmiana zachowania konsumentów, wielkości przychodów oraz kosztów przedsiębiorstw. Mniejsza skłonność konsumentów do wydawania wpłynęła na obniżenie sprzedaży detalicznej (we wrześniu 2024 r. spadek rod do roku o 3 proc.). W efekcie przychody netto przedsiębiorstw ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów zmniejszyły się o 3,7 proc. do poziomu 3649,8 mld PLN. Chociaż nominalnie koszty spadły r/r o 2 proc., to ich udział w przychodach wzrósł o 1,4 pkt. proc. i osiągnął niemal 96 proc. Dodatkowo, koszty zatrudnienia zwiększyły swój udział w kosztach ogółem o 2,1 pkt. proc. do 20,3 proc. i stanowiły trzecią główną pozycję w strukturze kosztów po zużyciu materiałów i usługach obcych. Uciążliwość wzrostu kosztów pracy potwierdzają wyniki badania Miesięcznego Indeksu Koniunktury (MIK), z których wynika, że w całym 2024 r. koszty pracownicze były barierą najbardziej utrudniającą prowadzenie biznesu (69 proc. w . wskazań w grudniu 2024 r.)
Jak polskie firmy mogą wyjść z kryzysu rentowności? Analiza danych GUS
Na pocieszenie odnotujmy, że W grudniu MIK wzrósł w stosunku do listopada o 2,8 pkt. do poziomu 100,5 pkt. Od czerwca MIK był poniżej poziomu neutralnego (100,0), co oznaczało utrzymującą się wśród przedsiębiorców przewagę nastrojów negatywnych nad pozytywnymi. Grudniowa wartość jest o 1,5 pkt. niższa niż najwyższa w 2024 wartość MIK odnotowana w lutym (102,0 pkt.) i o 3,7 pkt. wyższa niż najniższa wartość (96,8 pkt.) odnotowana w lipcu. W porównaniu z ubiegłorocznym odczytem grudniowym (99,9 pkt.), który odzwierciedlał przewagę nastrojów negatywnych wśród przedsiębiorców, obecny poziom MIK jest wyższy rok do roku o 0,6 pkt. i wreszcie wskazuje na przewagę nastrojów pozytywnych. O wyniku MIK w grudniowym odczycie zadecydowały pozytywne zmiany w trzech komponentach: zatrudnienie, wynagrodzenia, płynność finansowa. Odczyty dla nich są powyżej poziomu neutralnego.
Tomasz Wypych
Zdjęcie ilustracyjne, fot. Pixabay
Inne tematy w dziale Gospodarka
