Kontrolerzy pukają do drzwi. Musisz ich wpuścić, ale możesz stracić pieniądze

NFOŚiGW kontroluje beneficjentów Czystego Powietrza

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz Wojewódzkie Fundusze przeprowadziły w pierwszej połowie 2024 roku 4656 kontroli inwestycji realizowanych w ramach programu „Czyste Powietrze”. 67 przypadków zakończyło się odebraniem dotacji. W 573 przypadkach zmniejszono wartość przyznanego dofinansowania.

Najczęstszymi powodami odebrania lub zmniejszenia dotacji była instalacja źródeł ciepła niespełniających wymagań programu, nieusunięcie starych, nieekologicznych urządzeń grzewczych, zawyżanie kosztów materiałów i urządzeń, niepełna realizacja zakresu rzeczowego przedsięwzięcia.

NFOŚiGW planuje kontrole kolejnych inwestycji, szczególnie tych realizowanych na podstawie wniosków składanych po 22 kwietnia 2024 roku. Beneficjenci powinni być przygotowani na weryfikację dokumentacji i zgodność wykonanych prac z umową. Od tamtej pory do teraz złożonych zostało ok. 150 tys. wniosków. Oznacza to, że co najmniej 7,5 tys. realizacji czeka kontrola. Wszyscy zostaną powiadomieni o zbliżających się odwiedzinach. Jeżeli kontrola nie dojdzie do skutku dwukrotnie z winy beneficjenta, to WFOŚiGW ma prawo do wypowiedzenia umowy dotacji.

Zgodnie z umową o dofinansowanie, Fundusze mogą dokonywać kontroli inwestycji finansowanej ze środków Czystego Powietrza.
Kontrola może mieć miejsce zarówno w trakcie realizacji jak i w okresie trwałości, czyli 5 lat od daty zakończenia przedsięwzięcia.

Zmiany w programie „Czyste Powietrze” w 2024 roku

Program „Czyste Powietrze” przeszedł w tym roku szereg zmian, które mają na celu poprawę efektywności i zwiększenie jego skuteczności.

Wprowadzone zmiany:

• Obowiązkowe audyty energetyczne - każda inwestycja musi być poprzedzona analizą efektywności energetycznej budynku.
• Dofinansowanie tylko ekologicznych pomp ciepła - dotacje obejmują wyłącznie urządzenia znajdujące się na liście zielonych urządzeń i materiałów (ZUM).
• Ograniczenie poziomu dofinansowania - beneficjenci korzystający z maksymalnego wsparcia finansowego w jednej inwestycji mogą liczyć na niższe dofinansowanie w kolejnych przedsięwzięciach.

"Czyste Powietrze" największy program antysmogowy w Polsce - wyzwania

Program „Czyste Powietrze” boryka się z wyzwaniami związanymi z finansowaniem. W 2024 roku wydatki na ten cel wyniosły około 5 mld zł, co niemal wyczerpało dostępne środki. Resort klimatu planuje kolejne kroki, aby zapewnić płynność finansową programu.
Zgodnie z nowymi wytycznymi UE, dotacje na kotły gazowe mogą być ograniczone, co wpłynie na dostępność finansowania dla niektórych inwestycji. Ponadto w ramach dostosowania do dyrektywy ETS-2 korzystanie z paliw kopalnych będzie wiązało się z dodatkowymi kosztami, co wymaga przemyślanych działań ze strony resortu.

Fundusz Transformacji i nowe źródła finansowania

Wiceszef resortu klimatu i środowiska, Krzysztof Bolesta, zapowiedział, że w 2025 roku Polska zamierza wystąpić o 10 mld zł z Funduszu Modernizacyjnego na potrzeby programu „Czyste Powietrze”.
Kluczowe cele to:

• Stworzenie Funduszu Transformacji - zapewnienie stałego finansowania programu, które miałoby pochodzić z przychodów ze sprzedaży uprawnień do emisji EU-ETS.
• Przyspieszenie realizacji inwestycji - reforma programu ma umożliwić szybszą wymianę „kopciuchów” oraz poprawę efektywności termicznej budynków.
• Prefinansowanie inwestycji - mechanizm wprowadzony w 2022 roku, umożliwiający wypłatę części dotacji przed rozpoczęciem prac, zostanie ograniczony, aby zminimalizować ryzyko nadużyć.

Zgodnie z założeniami, wnioski do programu będą przyjmowane do końca 2027 roku, a prace mają być zakończone do połowy 2029 roku. Program pozostanie kluczowym elementem polityki klimatycznej Polski, gdyż do wymiany pozostało jeszcze ponad dwa miliony nieekologicznych źródeł ciepła.

"Czyste Powietrze" to największy program antysmogowy w Polsce. Właściciele domów jednorodzinnych mogą np. otrzymać środki na wymianę nieekologicznych źródeł ciepła, a także na poprawę efektywności energetycznej budynku m.in. poprzez jego docieplenie.

red.

Zdjęcie ilustracyjne, fot. Canva