W Polsce co roku dochodzi do 20 tysięcy ukąszeń przez żmiję zygzakowatą. Na całym świecie prawie 150 tys. osób rocznie na całym świecie ginie od ukąszenia węży. Ofiarami są najczęściej dzieci.
Kiedy ukąsi nas wąż powinniśmy mieć pod ręką antidotum. Jednak w praktyce różnie to wygląda, a z "odtrutkami" mają problemy nawet szpitale. Wiele wskazuje jednak na to, że przynajmniej w przypadku ukąszenia przez kobrę popularny lek rozrzedzający krew neutralizuje jej jad.
Pięć milionów ofiar rocznie
Spośród wszystkich zwierząt najwięcej ludzi zabijają komary, a właściwie przenoszone przez nie choroby. Szacuje się, że rocznie z tego powodu umiera przynajmniej milion osób. Niewielu jednak z nas zdaje sobie chyba sprawę z tego, że niechlubne drugie miejsce należy do jadowitych węży. To właśnie od ich ukąszeń ginie rocznie około 138 tys. ludzi, przede wszystkim dzieci, na około 1,8 miliona pokąsanych. Ponadto u ponad 400 tys. innych osób wokół miejsca ukąszenia rozwija się martwica tkanek, mogąca prowadzić do utraty funkcji kończyny, amputacji i niepełnosprawności na całe życie. Pokąsani to przede wszystkim mieszkańcy biedniejszych obszarów wiejskich w krajach o niskich i średnich dochodach w Afryce oraz Azji Południowej i Południowo-Wschodniej. Z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, że każdego roku zostaje ukąszonych przez węże 5 mln osób.
Kiedy wąż nas zaatakuje zaleca się by ukąszoną kończynę natychmiast unieruchomić i ułożyć poniżej poziomu serca. Samą ranę należy w miarę możliwości zakryć jałowym opatrunkiem lub jakąkolwiek czystą tkaniną. Obecnie nie zaleca się zakładania opatrunków ani opasek uciskowych, ponieważ może to zwiększyć ryzyko martwicy kończyn. To wszystko jednak za mało by trzeba podać anatoksynę neutralizujący jad. A to nie zawsze jest możliwe, bo tych preparatów brakuje albo znajdują się daleko od ludzi czekających na pomoc.
Pokąsani przez kobry
Być może wkrótce to się zmieni, przynajmniej jeśli chodzi o ukąszenie przez kobrę, które w niektórych częściach Afryki i Indii są najbardziej powszechne. Jak informuje pismo „Science Translational Medicine” pochodne heparyny, popularnego i taniego leku zmniejszającego krzepliwość krwi mogą znaleźć zastosowanie w leczeniu osób pokąsanych przez kobry. Zespół naukowców z Australii, Kanady, Kostaryki i Wielkiej Brytanii, heparyna wykazał, że często przepisywany lek obniżający krzepliwość krwi może być tanim antidotum na jad kobry.
Heparyna może zneutralizować powodujące martwicę tkanek toksyny zawarte w jadzie niektórych kobr. Co prawda lek ten nie jest skuteczny przeciwko jadom wszystkim węży, ale - zdaniem autorów badań - mógłby być tańszy i bardziej elastyczny niż wymagające przechowywania w lodówce, zawierające przeciwciała antytoksyny, z których wiele działa tylko przeciwko jednemu gatunkowi węży i nie może zapobiec martwicy wokół miejsca ukąszenia. Zwłaszcza, że nie zawsze udaje się ustalić, jaki wąż ukąsił daną osobę.
Ponieważ testy na myszach dały zachęcające wyniki - udało się ograniczyć martwicę tkanek, w dalszej kolejności planowane są badania z udziałem ludzi.
Śmiercionośny jad
- Nasze odkrycie może znacząco zmniejszyć liczbę obrażeń spowodowanych martwicą tkanek wywołaną ukąszeniami kobry, a także może spowolnić działanie jadu, a co za tym idzie - poprawić wskaźniki przeżycia. Wszystkie czynniki biologiczne, takie jak jady i toksyny, wymagają współpracy ze strony zaatakowanego organizmu, dlatego nasze badanie miało na celu określenie, co u ludzi wchodzi w interakcję z jadem, powodując martwicę i śmierć. Odkryliśmy, że gdy pobieramy różne jady pochodzące od bardzo różnych gatunków, istnieje niewielka liczba sposobów, w jakie wchodzą one w interakcję z ludzkimi komórkami - powiedział prof. Greg Neely z University of Sydney, starszy autor badania.
Naukowcy zidentyfikowali co najmniej cztery różne sposoby, w jakie jad oddziałuje z komórkami. Ich zdaniem można będzie stworzyć uniwersalne antidota, będące w stanie blokować jady wielu gatunków węży, co przyczyni się do globalnego zmniejszenia liczby zgonów i obrażeń spowodowanych ukąszeniami węży w niektórych z najbiedniejszych społeczności na świecie.
Tomasz Wypych
Lekarstwo na jad. Fot. Canva
Czytaj dalej:
Inne tematy w dziale Technologie
