Szczepienia kojarzą się z nieprzyjemnym ukłuciem igły, jednak wiele wskazuje na to, że pojawił się nowy sposób ich podawania, na razie przynajmniej w przypadku jednej choroby. Badania w Gambii wykazały, że szczepionka przeciwko odrze podawana w plastrze na skórę jest bezpieczna i skuteczna. Może ona zrewolucjonizować szczepienia na całym świecie.
Plastry skuteczne na odrę. Działają jak małe strzykawki
Plastry wyposażone są w mikroigiełki, które po podaniu na skórę w ciągu kilku minut wstrzykują preparat do krwiobiegu. Z badań klinicznych, którymi objęto ponad 200 dzieci, wynika, że plastry są również skuteczne jak tradycyjne szczepionki stosowane w iniekcjach. Po podaniu jednej dawki preparatu ponad 90 proc. dzieci było odpornych przeciwko odrze i wszystkie przeciwko różyczce. Nie zauważono działań niepożądanych.
- Po raz pierwszy wykazano, że szczepionki w plastrach są bezpieczne i skuteczne u niemowląt i małych dzieci - powiedział prof. Ed Clarke z London School of Hygiene & Tropical Medicine, Medical Research Council Unit The Gambia.
Szczepionki w plasterkach mogą być stosowane przeciwko różnym chorobom zakaźnym. Są łatwiejsze w użyciu niż zastrzyki, zamiast lekarzy i pielęgniarek mogą je zatem stosować wolontariusze nawet po niewielkim przeszkoleniu. Nie muszą być transportowane i przechowywane w chłodziarkach i zmniejszają lęk przed igłami oraz związanym z nimi bólem. Plastry mają być wykorzystywane w krajach, w których są trudności z przechowywaniem preparatów w iniekcjach. Podejrzewa się jednak, że chętnie będą stosowane także w innych państwach, w Europie i USA, w których nie ma takich kłopotów. Są wygodniejsze w użyciu bez względu na warunki sanitarne, a dla wielu osób również bardziej atrakcyjne. Toteż wiązane są z nimi duże nadzieje na poprawę wyszczepialności na całym świecie.
Odra wraca do Europy i staje się coraz większym problemem
Z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, że w roku 2023 zakażeniu odrą w Europie uległo około 42 200 osób, podczas gdy w całym roku 2022 było to 941. Najwięcej przypadków odry odnotowano w Kazachstanie - 13 667, Rosji - 10 710, Kirgistanie - 5 452 oraz Turcji - 4 584. Spada wyszczepialność dzieci przeciwko odrze. W 2022 r. przed ukończeniem pierwszego roku życia przeciwko tej chorobie zostało zaszczepionych na świecie 83 proc. dzieci. Najmniej od 2008 r. Także w Polsce odra staje się problemem. W kwietniu 2024 r. (nowszych danych nie ma) zanotowano 88 kolejnych przypadków odry, od początku roku jest ich już 128 - to ponad trzykrotnie więcej niż w całym 2023 r. W analogicznym okresie 2023 r. było tylko 11 zachorowań na odrę.
Odra jest wysoce zaraźliwą, ostrą chorobą wysypkową układu oddechowego. Wirus odry jest najbardziej zakaźnym ze wszystkich znanych pediatrom. W przypadku braku szczepienia, zaatakuje z sukcesem ponad 90 proc. wszystkich osób, które będą miały z nim styczność a nie były uodpornione.
Odra rozpoczyna się 2-4 dniowym okresem zwiastunów niespecyficznych objawów: złe samopoczucie, kaszel, katar, zapalenie spojówek z łzawieniem oraz narastającą gorączką dochodzącą nawet do temperatury ponad 40oC. W tym stadium zachorowanie jest zazwyczaj mylnie rozpoznawane jako przeziębienie lub grypa. Następnie u 80 proc. chorych, na 2-3 dni przed wysypką, na przekrwionej błonie śluzowej policzków pojawiają się 1-2 mm białawe plamki Koplika, które bledną po wystąpieniu wysypki. Przeważnie 14 dnia od zakażenia (3-4 dzień choroby) pojawia się rumieniowa, nieswędząca, plamisto-grudkowa wysypka (nie pęcherzykowa). Wysypka odrowa zaczyna się na linii włosów oraz za uszami, rozprzestrzenia się w dół tułowia i kończyn z zajęciem powierzchni dłoniowych rąk i podeszw stóp. Wykwity często zlewają się. Gorączka zwykle ustępuje po 4-5 dniach od wystąpienia wysypki, która zanika w takiej kolejności, w jakiej się pojawiła. Po wysypce pozostają przebarwienia, może wystąpić złuszczenie naskórka. Powiększenie węzłów chłonnych i śledziony, biegunka oraz wymioty należą do często występujących objawów. Choroba zazwyczaj trwa około 10 dni. Odra ma cięższy przebieg u dorosłych niż u dzieci, objawiając się wyższą gorączką, bardziej nasiloną wysypką.
Odrą można się bardzo łatwo zarazić. Dlatego ważne są szczepienia
Do zarażenia dochodzi drogą kropelkową, powietrzną lub przez bezpośredni kontakt z wydzieliną jamy nosowo-gardłowej lub moczem zakażonej osoby. Wirus wydalany jest już na 1-3 dni przed wystąpieniem gorączki i kaszlu u osoby zakażonej, czyli około 5 dni przed pojawieniem się wysypki i do 3 dni po jej wystąpieniu. Jeżeli uległo się zakażeniu, to po około 7-18 dniach wystąpi gorączka (przeciętnie 10 dni) a następnie wysypka (po około 14 dniach od zakażenia). Zachorowanie na odrę nie powoduje nosicielstwa.
Najczęstszym powikłaniem odry u małych dzieci jest zapalenie ucha środkowego. Dość często dochodzi do zapalenia płuc wymagającego leczenia szpitalnego. Do powikłań odry należą: biegunki, zapalenie wątroby, zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie jelita krętego i okrężnicy oraz zapalenie węzłów chłonnych krezki. Groźne są powikłania neurologiczne – zapalenie mózgu i/lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Odległym powikłaniem odry jest podostre stwardniające zapalenie mózgu (SSPE), którego objawy ujawniają się po kilku, kilkunastu latach od zakażenia.
Tomasz Wypych
Fot. Plaster, szczepionka, bandaż. Źródło: Pixabay.com
Inne tematy w dziale Rozmaitości
