Kandydatura Szwecji do NATO była przez 20 miesięcy blokowana przez Turcję i Węgry, a następnie jeszcze przez miesiąc już tylko przez Węgry. Ratyfikacja przez węgierski parlament, ostatniego wśród państw NATO, oznacza, że do szwedzkiej akcesji po formalnościach dojdzie w ciągu najbliższych dni.
Akcesja Szwecji do NATO była blokowana przez Turcję i Węgry przez 20 miesięcy
Rząd Szwecji złożył historyczny wniosek o przystąpienie do Sojuszu Północnoatlantyckiego wraz z Finlandią 18 maja 2022 r. Oba kraje zostały zaproszone do Sojuszu na początku lipca 2022 r., po szczycie w Madrycie. Finlandia stała się 31. członkiem NATO 4 kwietnia 2023 r.
Szwecja miała stać się członkiem organizacji "jak najszybciej" po wypełnieniu porozumienia z Turcją, podpisanego podczas szczytu w Madrycie (30 czerwca 2022 r.). Sztokholm zobowiązał się do zaostrzenia przepisów antyterrorystycznych, aby pomóc rządowi w Ankarze w zwalczaniu kurdyjskich organizacji, skupionych wokół Partii Pracujących Kurdystanu (PKK). Wielu Kurdów sympatyzujących z organizacjami terrorystycznymi przez lata znajdowało schronienie w Szwecji, otrzymując azyl polityczny.
Ustawa, wprowadzająca nowy rodzaj przestępstwa - uczestnictwo oraz wspieranie organizacji terrorystycznej, nawet poprzez wynajęcie lokalu czy opiekę nad dziećmi - weszła w życie 1 czerwca 2023 r. W lipcu tego samego roku, na mocy nowych przepisów, zapadły pierwsze wyroki sądowe skazujące za finansowanie PKK oraz o deportacji imigrantów kurdyjskich do Turcji. We wrześniu ubiegłego roku Szwecja zniosła również embargo na eksport broni do Turcji.
Prezydent Recep Tayyip Erdogan przez kilka miesięcy zwodził Szwecję, określając postępy w realizacji porozumienia z Madrytu "niewystarczającymi". W tle odwlekania zgody przewijały się nazwiska opozycyjnych wobec Erdogana polityków, którzy wyemigrowali do Szwecji po mającym miejsce w 2016 r. nieudanym puczu wojskowym.
Inne powody negatywnego nastawienia Turcji do Szwecji, to dopuszczanie przez szwedzkie władze do aktów palenia Koranu, świętej księgi islamu. Według Sztokholmu odbywało się to w ramach chronionej konstytucją wolności wypowiedzi.
Ostatecznie przełom nastąpił na szczycie NATO w Wilnie (11-12 lipca 2023 roku), na którym Erdogan zapewnił, że jego kraj zaakceptuje szwedzki wniosek. Nie uściślił jednak, kiedy to nastąpi, a parlament udał się na wakacyjną przerwę. Po wznowieniu obrad jesienią, nadal nie poddawano szwedzkiego wniosku pod głosowanie.
W tle szwedzko-tureckich rozmów na temat ratyfikacji wniosku Sztokholmu odbywały się negocjacje Ankary w sprawie zakupu od USA samolotów F-16. Do przełomu doszło pod koniec stycznia 2024 roku, gdy turecki parlament przegłosował wejście Szwecji do NATO po otrzymaniu od Białego Domu zapewnienia o zatwierdzeniu transakcji.
Węgry ratyfikowały szwedzki wniosek o dołączenie do NATO
Węgry pozostawały przez miesiąc ostatnim członkiem NATO, którego parlament nie ratyfikował szwedzkiego dokumentu. Węgierski premier Viktor Orban nalegał na swojego odpowiednika ze Szwecji Ulfa Kristerssona, by złożył wizytę w Budapeszcie. Kristersson odmawiał, ale ostatecznie 23 lutego doszło do spotkania w stolicy Węgier. Jej wynikiem było podpisanie umowy o uzupełnieniu 14 użytkowanych przez Węgry szwedzkich myśliwców Gripen o cztery kolejne samoloty.
Dla władz w Sztokholmie szybkie przypieczętowanie akcesji do Sojuszu było konieczne ze względu na tzw. planowanie obronne. Dotychczas opierano się na partnerstwie z Finlandią. Gdy Helsinki są już w NATO, będą traktować priorytetowo ten Sojusz, a nie współpracę ze Szwecją. Na pełne wejście do Sojuszu czekają decyzje dotyczące uzbrojenia wojska czy mający pracować w natowskich strukturach oficerowie. Mimo opóźnienia minister obrony Szwecji był już zapraszany na spotkania NATO w Brukseli, choć jeszcze bez prawa głosu, a szwedzcy wojskowi rozpoczęli dostosowywanie armii do natowskich standardów.
Dla NATO członkostwo Szwecji jest kluczowe dla wzmocnienia obecności Sojuszu w północnej Europie w obliczu rosyjskiego zagrożenia. Kraj ma pełnić rolę umożliwiającą transport wojsk z Norwegii na wschód.
W okresie przejściowym na drodze ku NATO rząd w Sztokholmie otrzymał ustne zapewnienia pomocy wojskowej ze strony m.in. Wielkiej Brytanii, krajów nordyckich oraz USA w przypadku zagrożenia ze strony Rosji. Nie są to jednak gwarancje wynikające z artykułu 5. Traktatu Północnoatlantyckiego, który mówi o wzajemnej pomocy w wypadku napaści. W grudniu 2023 r. Szwecja podpisała też z USA dwustronną umowę o współpracy obronnej (DCA), pierwszą taką między tymi krajami.
na zdjęciu: premier Szwecji Ulf Kristersson odbierający telefon z informacją o ratyfikowaniu przez Węgry szwedzkiego wniosku o dołączenie do NATO. fot. PAP/EPA/MAGNUS LEJHALL
SW
Czytaj dalej:
Inne tematy w dziale Polityka
