W Polsce w 2022 r. nastąpił znaczny wzrost liczby uczniów nieposiadających podstawowych umiejętności w trzech głównych obszarach: matematyce, rozumieniu tekstów oraz rozumowaniu w naukach przyrodniczych. Wniosek ten płynie z danych zgromadzonych w ramach największego na świecie badania umiejętności uczniów – PISA 2022.
Sprawdzono umiejętności piętnastolatków na całym świecie
Metodologia PISA służy badaniu umiejętności praktycznych, a nie wiedzy pamięciowej czy teoretycznej, z którą przede wszystkim kojarzą nam się testy i egzaminy. Zgodnie z przyjętą standaryzacją badania, brak podstawowych umiejętności oznacza brak umiejętności niezbędnych w dorosłym życiu oraz w nauce na dalszych etapach edukacji. PISA pokazuje poziom i zróżnicowanie umiejętności piętnastolatków, które rozwijane są w trakcie edukacji szkolnej i poza szkołą. W każdej edycji PISA nacisk położony jest na jedną z trzech dziedzin: umiejętności matematyczne, rozumienie czytanego tekstu lub rozumowanie w naukach przyrodniczych. W badaniu PISA 2022 dziedziną główną były umiejętności matematyczne.
Spadek ogólnych wyników oraz wzrost liczby uczniów nieposiadających podstawowych umiejętności nastąpił w większości państw objętych badaniem. Największe spadki wyników dotyczyły matematyki. W Polsce liczba uczniów, która nie osiągnęła z tego obszaru tzw. poziomu 2 (poniżej tego poziomu uznaje się, że uczeń nie posiada podstawowych umiejętności) wzrosła z 15 proc. w 2018 r. do 23 proc. w 2022 r.
Uczniowie z Singapuru biją wszystkich na głowę
Dla rozumienia czytanego tekstu i rozumowania w naukach przyrodniczych wzrost liczby uczniów wyniósł odpowiednio z 15 proc. do 22 proc. oraz z 14 proc. do 19 proc. Na pocieszenie pozostaje fakt, że pomimo iż znacząco wzrósł odsetek słabych wyników, to liczba uczniów z najsłabszymi wynikami Polsce jest wyraźnie mniejsza niż ich przeciętna liczba w krajach OECD.
W zakresie rozumowania w naukach przyrodniczych polscy uczniowie uzyskali średni wynik 499 punktów. Wynik Polski jest zbliżony do wyników piętnastolatków z Nowej Zelandii, Irlandii, Szwajcarii, Słowenii, Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Czech, Łotwy, Danii, Szwecji i Niemiec.
Wśród krajów Unii Europejskiej lepsze wyniki od polskich uczniów uzyskali jedynie uczniowie z Estonii i Finlandii. Pod względem kompetencji przyrodniczych na świecie przodują piętnastolatkowie z Singapuru, Japonii, Tajwanu, Korei Południowej oraz dwóch regionów Chin (Makao i Hongkongu). Średnia krajów OECD to 485 punktów. Najlepszy wynik na świecie uzyskali uczniowie z Singapuru – to 561 punktów.
Nie można jednoznacznie ocenić, jak silny był wpływ poszczególnych czynników na słabe wyniki. Niewątpliwie wpłynęła na nie pandemia COVID-19 i zdalna edukacja. W przypadku Polski potencjalnymi czynnikami mogły być problemy z zapewnieniem w szkołach nauczycieli o odpowiednich kompetencjach czy reforma edukacji.
Fatalne wieści - negatywne konsekwencje
Wysoka liczba uczniów nieposiadających podstawowych umiejętności w przyszłości może mieć negatywne konsekwencje ekonomiczne. Z jednej strony, może negatywnie odbić się na wzroście gospodarczym poprzez spadek kapitału ludzkiego i innowacyjności. Z drugiej, może powodować znaczne pogłębienie nierówności ekonomicznych. Osoby nieposiadające nawet podstawowych umiejętności będą miały szczególną trudność, żeby odnaleźć się na rynku pracy.
W 2022 r. w badaniu uczestniczyło 81 krajów i regionów, a liczba przebadanych uczniów przekroczyła 690 tys. Polskę reprezentowało 6011 uczniów, urodzonych w 2006 r., z 240 szkół. Byli to uczniowie I klas szkół ponadpodstawowych (47 proc. to uczniowie liceów ogólnokształcących, 40 proc. - uczniowie techników, 12 proc. - uczniowie szkół branżowych I stopnia, 1 proc. - uczniowie szkół podstawowych).
Badanie PISA, to, Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów. Organizuje je międzynarodowe konsorcjum nadzorowane przez OECD, czyli Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju skupiającej 38 wysoko rozwiniętych i demokratycznych państw oraz przedstawicieli krajów członkowskich projektu PISA. To największe badanie umiejętności uczniów na świecie. Polska uczestniczy w nim od samego początku, czyli od 2000 r.
Tomasz Wypych
Czytaj także:
Inne tematy w dziale Społeczeństwo
