Co 14 dawca szpiku na świecie jest Polakiem. Według danych POLTRANSPLANT, w krajowym rejestrze znajduje się 2,2 mln osób, co plasuje Polskę na trzecim miejscu w Europie i piątym na świecie. Polscy potencjalni dawcy szpiku stanową 5,4 proc. światowego rejestru WMDA (World Marrow Donor Association), liczącego 41 mln dawców.
Kto może oddać szpik?
Potencjalnym dawcą szpiku może zostać każda ogólnie zdrowia osoba, pomiędzy 18. a 55. rokiem życia. Dane POLTRANSPLANT pokazują, że obecnie ponad 60 proc. zarejestrowanych dawców szpiku stanowią kobiety. Jeśli chodzi o wiek dawców, to najliczniejszymi grupami są osoby w wieku 30-40 lat (36 proc.) oraz 40-50 lat (30 proc.). Dawcy poniżej 30. roku życia stanowią 22 proc. zarejestrowanych – pozostałe 12 proc. należy do dawców powyżej 50. roku życia.
Stale rosnąca liczba dawców w Centralnym Rejestrze ma duży wpływ na wzrost liczby pobrań. Od 2004 roku pobrano łącznie 13 346 preparatów krwiotwórczych komórek macierzystych i limfocytów od dawców pochodzących z Polski. 78 proc. donacji odbyło się dla pacjentów z zagranicy, a 22 proc. dla chorych z Polski. W ciągu ostatnich 10 lat liczba pobrań szpiku od polskich dawców rośnie. W 2013 roku 177 biorców krajowych i 503 biorców zagranicznych otrzymało materiał przeszczepowy od dawcy z Polski, a już kilka lat później, w 2022 roku, aż 323 polskich pacjentów i 1397 zagranicznych mogło liczyć na pomoc od osób z polskiego rejestru. Warto przy tym podkreślić, że w samym 2022 roku ponad 7 proc. dawców faktycznych na świecie stanowiły osoby właśnie z polskiego rejestru.
Polacy ratują życie pacjentów na cały świecie
Polscy dawcy szpiku ratują życie pacjentów na całym świecie. Krajami, z których najczęściej pochodzą biorcy zagraniczni są Stany Zjednoczone, Niemcy oraz Francja. Ale i polscy pacjenci otrzymują pomoc od dawców z innych zakątków świata. Jak podaje POLTRANSPLANT, biorcy z Polski najczęściej otrzymują pomoc od dawców z Niemiec. Jeśli chodzi o dawców szpiku z Fundacji DKMS, to materiał przeszczepowy pobrany od nich najczęściej trafia do pacjentów z USA, Polski i Niemiec. Obecnie 60% pacjentów z Polski otrzymuje szansę na życie od swojego rodaka.
Choć mogłoby się wydawać, że ze względu na pochodzenie, „bliźniakiem genetycznym” polskiego pacjenta będzie jego rodak, to nie zawsze tak się dzieje. Często osoba mogąca pomóc, zamieszkuje zupełnie inną szerokość geograficzną. Wszystko za sprawą ogromnej różnorodności układu zgodności tkankowej HLA, który ma aż 5 miliardów kombinacji, dlatego znalezienie zgodnego dawcy jest procesem bardzo trudnym, wymagającym przeprowadzenia szeregu badań i analiz, aby potwierdzić genetyczną zgodność pomiędzy biorcą i ewentualnym dawcą. To też pokazuje, dlaczego tak ważna jest światowa baza dawców szpiku, zrzeszająca rejestry z całego świata.
Warto oddawać szpik
- Jako ludzie jesteśmy niezwykle różnorodni pod względem genetycznym. Z punktu widzenia transplantologii, narodowość, kolor skóry i inne cechy charakterystyczne dla mieszkańców danego zakątka świata nie mają znaczenia. Liczy się to, co łączy dawcę i biorcę z perspektywy genów, tzw. HLA, czyli zestawu cech, w oparciu o który dobiera się „bliźniaka genetycznego” dla pacjenta wymagającego przeszczepienia. Często nawet w rodzinie, czyli wśród osób najbliższych, z którymi teoretycznie biorca powinien być niemal identyczny, nie znajduje się zgodny dawca. To pokazuje, w jak wiele milionów kombinacji mogą się łączyć geny – tłumaczy prof. dr hab. n. med. Wiesław W. Jędrzejczak, hematolog.
- Jeśli potencjalnych dawców będzie więcej, to szanse na znalezienie „bliźniaków genetycznych” dla pacjentów będą się zwiększać. To szczególnie ważne w przypadku osób chorych o rzadkich zestawach cech HLA. Dla tych osób znalezienie zgodnego dawcy porównywalne jest do wygranej szóstki w Lotto, wynosi 1 do kilku milionów – dodaje.
Nie byłoby przeszczepów, gdyby nie Ośrodki Dawców Szpiku odgrywają istotną rolę w całej procedurze transplantacyjnej, które m.in. przez 10 lat po donacji monitorują stan zdrowia dawców. W Polsce funkcjonuje 14 ODS-ów, a największym z nich jest Fundacja DKMS, w której bazie znajduje się obecnie 1 932 281 potencjalnych i 12 571 faktycznych dawców szpiku.
Tomasz Wypych
Fot. gov.pl
Czytaj dalej:
Inne tematy w dziale Rozmaitości
