W poniedziałek 2 października 2023 r. rozpoczyna się Tydzień Noblowski, podczas którego przyznane zostaną wyróżnienia w sześciu dziedzinach. W tym roku wartość najsłynniejszej nagrody na świecie wzrosła do 11 mln koron szwedzkich, czyli ok. 4,41 mln zł. To najwyższa dotychczasowa kwota.
Tydzień Noblowski ma zwyczajową nazwę „Nobel Calling”. Wszystko wzięło się od zwyczaju telefonicznego informowania laureatów o decyzji komitetu noblowskiego tuż przed podaniem jej do publicznej wiadomości. Bardzo często, na przykład ze względu na różnicę czasu, zdarza się, że laureaci dowiadują się o zwycięstwie w środku nocy.
Sama ceremonia wręczenia Nagród Nobla odbywa się w rocznicę śmierci Alfreda Nobla, fundatora nagrody, w dniu 10 grudnia w Sztokholmie oraz w Oslo, gdzie przyznawana jest Pokojowa Nagroda Nobla. Oprócz pieniędzy laureaci otrzymują złoty medal oraz kaligrafowany dyplom.
W tym roku laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny zostali Katalin Karikó i Drew Weissman. Otrzymali oni ją za odkrycie dotyczące modyfikacji zasad nukleozydowych, które umożliwiły opracowanie skutecznych szczepionek mRNA przeciwko COVID-19. - Dzięki swoim przełomowym odkryciom, które zasadniczo zmieniły nasze rozumienie interakcji mRNA z naszym układem odpornościowym, laureaci przyczyniły się do bezprecedensowego tempa rozwoju szczepionek w okresie jednego z największych zagrożeń dla zdrowia ludzkiego współczesności - uzasadniono decyzję kapituły noblowskiej.
Szczepionka mRNA na COVID
Katalin Karikó i Drew Weissman to naukowcy z Uniwersytetu w Pensylwanii. Ich odkrycie odegrało kluczową rolę w opracowaniu szczepionek mRNA przeciwko COVID-19. Dr Kariko oraz prof. Weissman już w 2021 roku byli typowani na laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny, kiedy to przyznano im Nagrodę Laskera, zwaną amerykańskim Noblem. Badania nad technologią mRNA rozpoczęli pod koniec lat 90. XX wieku, a przełomowego odkrycia dokonali w 2005 roku, kiedy to otrzymali stabilną cząstkę mRNA kodującego określone białko, które po dostarczeniu do organizmu wywołuje odpowiedź immunologiczną.
Na łamach czasopisma „Immunity” ukazała się wtedy publikacja o uzyskaniu stabilnego mRNA kodującego określone białko, tzn. zawierającego instrukcję, na podstawie której komórka wytwarza odpowiednie białko. Kluczowe było uzyskanie trwałego mRNA, które po przeniknięciu do komórki nie ulega rozpadowi. Bo tylko wtedy może ono wykonać swoje zadanie, czyli uruchomić produkcję potrzebnego białka.
W przypadku szczepionki mRNA tym białkiem jest tzw. białko szczytowe SARS-CoV-2 „S” (od ang. spike) wywołujące reakcję odpornościową organizmu. Dzięki temu w szybkim tempie udało się opracować skuteczny preparat, który w znacznym stopniu przyczynił się do kontroli pandemii.
Co ciekawe publikacja, dr Kataliny Kariko i prof. Drew Weissmana początkowo nie wywołała większego zainteresowania, nie została nawet przyjęta do publikacji w innych czasopismach specjalistycznych. Wtedy jeszcze nie doceniano technologii mRNA, próbowano ją wykorzystać do opracowania terapii w leczeniu nowotworów, bez większego powodzenia. Dzisiaj prowadzonych jest wiele prób zastosowania jej do leczenia różnych chorób, w tym przede wszystkim nowotworowych.
Kim są zdobywcy Nagrody Nobla
Katalin Karikó jest z pochodzenia Węgierką. Studiowała na Uniwersytecie w Segedynie, w 1982 roku uzyskała tam stopień doktora. W 1985 roku wyjechała z Węgier do Stanów Zjednoczonych. Norweski Komitet Noblowski poinformował, że w tym roku napłynęło 305 nominacji dotyczących 212 osób oraz 93 organizacji. To mniejsza liczba zgłoszeń niż w kilku poprzednich latach. W rekordowym 2016 roku przyjęto aż 376 propozycji.
Fot. Katalin Kariko, laureatka Nagrody Nobla/PAP/EPA
Tomasz Wypych
Inne tematy w dziale Technologie
