Samorządowy Kongres Trójmorza w Lublinie o współpracy i bezpieczeństwie regionów Europy

Podkreślił to, już w trakcie otwarcia kongresu, Prezydent RP Andrzej Duda: - To już trzeci kongres realizowany w bardzo trudnych czasach – tym razem jesteśmy zaledwie 100 km od granicy Polski z Ukrainą, która padła ofiarą brutalnej rosyjskiej agresji. Dzisiaj bezpieczeństwo jest głównym tematem większości naszych spotkań. Trójmorze ma stanowić akcelerator, który przyspieszy rozwój i spowoduje, że w niedługim czasie przynajmniej większość krajów przegoni znaczną część gospodarek zachodnioeuropejskich. Jesteśmy w stanie to zrealizować, bo jesteśmy znacznie odporniejsi na kryzysy.

Prezydent, jako inicjator i wielki zwolennik rozwoju współpracy międzypaństwowej i międzyregionalnej w ramach Trójmorza, corocznie obejmuje lubelskie wydarzenie patronatem. W tym roku gościem specjalnym kongresu była też Marszałek Sejmu RP Elżbieta Witek, która powiedziała podczas otwarcia: - Pielęgnujemy wspólną tożsamość, ale przede wszystkim mamy ogromne poczucie potencjału, jaki tkwi w naszych państwach i w naszych narodach, potencjału, którego nie możemy zmarnować. Trzeba zrobić wszystko, żeby Inicjatywa Trójmorza budowała naszą wspaniałą przyszłość.

Ważna i trafiona inicjatywa

Kongres organizowany w Lublinie jest platformą służącą wypracowaniu rozwiązań na rzecz rozwoju regionów zlokalizowanych między Morzem Bałtyckim, Adriatyckim i Czarnym. W Trójmorzu współpracują regiony z 12 państw: Austrii, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Polski, Rumunii, Słowacji, Słowenii i Węgier, a także partnerzy z Ukrainy.

Forum odpowiada na bieżące wydarzenia, które dokonują się w obszarze społeczno- gospodarczym państw Trójmorza. Celem spotkań jest także niwelowanie różnic infrastrukturalnych Europy Środkowo-Wschodniej w stosunku do państw zachodnich. Marszałek Województwa Lubelskiego Jarosław Stawiarski, witając gości Samorządowego Kongresu Trójmorza na uroczystości otwarcia w Centrum Spotkania Kultur w Lublinie, powiedział: - Poprzez Inicjatywę Trójmorza chcemy przyspieszać w Europie Środkowej procesy digitalizacji, rozbudowy infrastruktury i szlaków transportowych. Jestem przekonany, że obecność podczas wydarzenia tak wielu znamienitych reprezentantów różnych obszarów gospodarczej, politycznej i samorządowej aktywności, również przedstawicieli świata nauki, ekspertów i analityków – stanowi gwarancję owocnych obrad i ciekawej debaty. W dobie wojny na Ukrainie ta inicjatywa jest bardzo trafiona i niezwykle ważna. Cieszę się, że jako biedniejsza część Europy, możemy gonić kraje starej Unii Europejskiej, aby razem z nami tworzyła jeden silny organizm.

Poseł do Parlamentu Europejskiego Beata Mazurek odczytała list Prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego, a pierwszy panel dyskusyjny poprowadził prezes Instytutu Rozwoju Samorządu Terytorialnego Województwa Lubelskiego i przewodniczący Rady Programowej Samorządowego Kongresu Trójmorza dr hab. Marcin Szewczak, prof. KUL. O przyszłości Inicjatywy Trójmorza, szansach i wyzwaniach w nowym kontekście regionalnym wypowiadali się: Marcin Przydacz - sekretarz stanu, szef Biura Polityki Międzynarodowej KPRP, Paweł Jabłoński – podsekretarz stanu w MSZ i pełnomocnik rządu ds. Inicjatywy Trójmorza, a także ambasadorzy z Estonii i Litwy - Miko Haljas i Gediminas Varvuolis.

Dyskutanci wyrazili opinię, że zbliżenie Ukrainy do Trójmorza daje nowy impuls, ponieważ Trójmorze może stać się platformą do europeizacji Ukrainy i wprowadzenia jej do Unii Europejskiej. Wojna na Ukrainie pokazała, jak silne i potrzebne są bliskie relacje makroregionalne wpływające na bezpośrednią pomoc w sytuacjach nadzwyczajnych. Kwestie bezpieczeństwa i współpracy makroregionalnej stanowić będą przyszłą oś współpracy państw i regionów Trójmorza, współpracy, której efektem jest przesunięcie europejskiego punktu ciężkości w kwestiach gospodarczych i politycznych.

Bezpieczeństwo w regionie

Po pierwszym panelu wystąpienie wygłosił minister zdrowia Adam Niedzielski, podkreślając także bardzo istotny zdrowotny wymiar bezpieczeństwa. - Ostatnie trzy lata pokazały, jak ogromne znaczenie ma bezpieczeństwo zdrowotne oraz to, czy jesteśmy zabezpieczeni farmaceutycznie i czy mamy pewne gwarancje pod kątem bezpieczeństwa lekowego. Zastanawiamy się, jak postępować w przyszłości jeśli chodzi o produkcję substancji leczniczych – mówił minister Niedzielski.

W drugim panelu, poświęconym bezpieczeństwu w regionie, prelegenci poruszyli zagadnienia dotyczące rozszerzenia NATO o nowych członków - Finlandię i Szwecję oraz planowanego szczytu NATO w Wilnie. W dyskusji wzięli udział m.in. gen. broni Wiesław Kukuła – dowódca generalny Rodzajów Sił Zbrojnych oraz Eduardas Borisovas – Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny Republiki Litewskiej w Polsce.

Po drugim panelu z uczestnikami kongresu połączył się Andrzej Bittel – sekretarz stanu, pełnomocnik rządu ds. przeciwdziałania wykluczeniu komunikacyjnemu, przypominając o bardzo istotnej dla państw i regionów obszaru Trójmorza rozbudowie transeuropejskich szlaków północ-południe, szczególnie trasie Via Carpatia, prowadzącej również przez Lubelskie. – Podejmujemy działania na rzecz rozbudowy południkowych połączeń drogowych i kolejowych, których deficyt tak silnie odczuwamy w naszym regionie. Wynegocjowanie na forum Unii Europejskiej projektów włączenia do sieci transportowej korytarza Morze Bałtyckie–Czarne–Egejskie jest realnym efektem podjętych działań. Ten korytarz będzie pokrywał się z kluczowym projektem Via Carpatia – mówił minister Andrzej Bittel.

Strategiczne znaczenie Via Carpatia, jako korytarza transportowego Trójmorza omówili uczestnicy jednego z czterech międzynarodowych paneli, które odbyły się pierwszego dnia kongresu. W panelu wzięli udział m.in. Michał Mulawa – wicemarszałek Województwa Lubelskiego, János Ádám Karácsony – wiceprzewodniczący Rady Komitatu Pest Megye, Członek KOR (Węgry), Dariusz Seliga – prezes PKP CARGO oraz Marek Słomka – prezes CARGOTOR.

Bezpieczeństwo energetyczne

Ta tematyka była obecna i mocno akcentowana podczas kongresu. Na jednym z międzynarodowych paneli pierwszego dnia obrad omówiono „Bezpieczeństwo energetyczne i transformację sektora energii w aspekcie geopolitycznym”. W trakcie panelu poruszono kwestie roli surowców lokalnych w zagwarantowaniu bezpieczeństwa energetycznego Polski, inwestycji w OZE jako sposobu na kontynuację transformacji energetycznej oraz zapewnienia czystej i bezpiecznej energii dla przemysłu. Wśród panelistów byli m.in. Jarosław Kwasek –prezes PGE Dystrybucja, Katarzyna Suchcicka – dyrektor generalny OX2 oraz Dariusz Dumkiewicz – zastępca prezesa Lubelski Węgiel Bogdanka S.A.

Dyskusje dotyczące bezpieczeństwa energetycznego dominowały również w drugim dniu kongresu. Wśród wystąpień otwierających uczestnicy mogli wysłuchać Minister Klimatu i Środowiska Annę Moskwę. – To właśnie w Lublinie rozpoczęły się rozmowy o bezpieczeństwie energetycznym zanim jeszcze Europa podjęła ten dialog. Zima i wiosna zweryfikowały naszą suwerenną, przemyślaną i konsekwentną politykę energetyczną. Polska od 2015 roku nie zeszła ze ścieżki planowanych projektów, mimo zachęt do korzystania z gazociągów. Energetyka musi być filarem pracy inicjatywy Trójmorza – podsumowała minister Anna Moskwa.

Bezpieczeństwu energetycznemu Polski i Europy poświęcone były dwa panele. Pierwszy dotyczył wyzwań, które stanęły przed Polską w kontekście energetycznym po wybuchu wojny na Ukrainie. Paneliści rozmawiali o działaniach rządu na rzecz poprawy bezpieczeństwa energetycznego Polski, dystrybucji węgla i problemów, które należało przezwyciężyć, jak również o współpracy rządu z samorządem. Uczestnikami panelu byli m.in. Paweł Majewski – prezes zarządu Enea S.A., Filip Grzegorczyk – wiceprezes zarządu Grupy Azoty S.A. oraz Piotr Podgórski – dyrektor naczelny ds. transformacji KGHM Polska Miedź S.A. Podczas drugiego panelu podkreślono groźne uzależnianie się państw europejskich od importu rosyjskich surowców energetycznych. Uczestnicy rozmawiali o bezpieczeństwie dostaw surowców, przyjrzeli się też źródłom energii w poszczególnych państwach. W panelu wzięli udział m.in. Anna Moskwa – minister klimatu i środowiska, Wojciech Dąbrowski – prezes PGE SA oraz Kasjan Wyligała – prezes zarządu Lubelski Węgiel „Bogdanka” SA. Online połączył się German Galushchenko – minister energetyki Ukrainy

Kwestie bezpieczeństwa energetycznego, w tym suwerenności technologicznej, rozwoju regionalnego rynku wodoru oraz wyzwań, jakie stawia zielona transformacja poruszono także na towarzyszącym kongresowi Forum Gospodarczym. Podpisano też porozumienie o utworzeniu Lubelskiego Klastra Wodorowego oraz Lubelskiego Klastra Gospodarki Obiegu Zamkniętego. W wydarzeniu tym uczestniczył marszałek Jarosław Stawiarski oraz prezesi spółek: Grupa Azoty Zakłady Azotowe „Puławy” S.A., Lubelski Węgiel „Bogdanka” S.A., PGE Dystrybucja S.A., Lubelski Park Naukowo-Technologiczny S.A.

Sieć uniwersytetów trójmorza

Porozumienie o utworzeniu Sieci Uniwersytetów Trójmorza zostało podpisane przez przedstawicieli 13 uniwersytetów z 10 krajów Europy: Bułgarii, Chorwacji, Estonii, Litwy, Łotwy, Polski, Rumunii, Słowacji, Słowenii i Ukrainy. Inicjatywa ma na celu integrację środowiska akademickiego obszaru Trójmorza. Głównymi celami będą działania ukierunkowane na prowadzenie wspólnych badań naukowych, wymianę studentów i kadry akademickiej oraz wdrażanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie kształcenia.

Inicjatorem stworzenia sieci jest Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, w imieniu którego porozumienie podpisał rektor ks. prof. Mirosław Kalinowski, a sygnował je także profesor tej uczelni, Minister Edukacji i Nauki Przemysław Czarnek.

Umowa o Sieci Regionów Trójmorza

W czasie III Samorządowego Kongresu Trójmorza podpisano międzynarodową umowę o Sieci Regionów Trójmorza – formatu pogłębiającego współpracę międzyregionalną w Europie Środkowej. Sieć została zainicjowana w 2021 roku przez Województwo Lubelskie. Podczas minionych edycji Kongresu przedstawiciele państw podpisywali Deklarację Gospodarczą Sieci Regionów Trójmorza, zwaną też Deklaracją Lubelską. Tegoroczne wydarzenie było okazją, by tę ogólnie wyrażoną wolę współpracy ująć w formę konkretnego zobowiązania, dlatego też szefowie regionów uroczyście podpisali umowę o utworzeniu Sieci Regionów Trójmorza. 

Sygnatariuszami umowy są marszałkowie pięciu polskich województw – Lubelskiego, Mazowieckiego, Podkarpackiego, Podlaskiego i Świętokrzyskiego oraz szefowie regionów z państw Inicjatywy Trójmorza: Poniewież, Alitus i Mariampol z Litwy; Dolj, Temesz, Kalarasi, Marmarosz i Karasz-Severin z Rumunii, Kraju Preszowskiego ze Słowacji, Komitatu Hajdu-Bihar z Węgier.

Do Sieci Regionów Trójmorza przyjęto też nowych członków: pięć obwodów ukraińskich – Rówieński, Odeski, Chmielnicki, Zakarpacki i Lwowski oraz Region Centru z Rumunii. Połączenie pozwoli na realizację wspólnych projektów z różnych dziedzin: gospodarki, infrastruktury, ochrony środowiska, cyfryzacji oraz edukacji i nauki. Ukraińskie regiony przyłączają się do Sieci na zasadzie partnerów stowarzyszonych.

Nagrody i wyróżnienia

Rada Programowa Kongresu przyznaje corocznie nagrody i wyróżnienia. Honorowa nagroda „Międzynarodowy sukces w obszarze regionów Trójmorza” jest przyznawana szczególnym postaciom sprzyjającym Inicjatywie Trójmorza. W minionych latach laureatami zostali Prezydent RP Andrzej Duda (2021) oraz Premier RP Mateusz Morawiecki (2022), a w tym roku nagrodą uhonorowano Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Elżbietę Witek. Rada przyznała również nagrody regulaminowe, w kategoriach: osoba, firma o międzynarodowym zasięgu i firma regionalna. Laureatem w kategorii osoba został Minister Obrony Narodowej Mariusz Błaszczak; w kat. firma o międzynarodowym zasięgu uhonorowano PKO Bank Polski, a w kat. firma regionalna – spółkę APIS-VITA.

Nagrody wręczono podczas uroczystej gali, którą uświetnił koncert Kameralnej Orkiestry Akordeonowej Arti Sentemo pod przewodnictwem Zbigniewa Czuryły. W programie koncertu znalazły się utwory muzyki klasycznej, ludowej oraz filmowej z państw Trójmorza i Ukrainy.

Rada Programowa Kongresu, podczas dwudniowych obrad przyznała też nagrody i wyróżnienia Samorządowego Kongresu Trójmorza. Ich laureatami zostali: Minister Klimatu i Środowiska Anna Moskwa, Polska Grupa Energetyczna S.A. i Grupa Azoty Zakłady Azotowe „Puławy” S.A.

https://congress.lubelskie.pl/