Lany poniedziałek, zwany także "śmigus-dyngus" to wielkanocny zwyczaj polegający na oblewaniu się wodą, która – jak dawniej uważano – zapewnia płodność, oczyszcza z chorób i pomaga zachować witalność. W niektórych ludowych kręgach twierdzono również, że polewanie wodą dziewcząt stanowiło okazanie uczuć mężczyzn do swoich sympatii.
Śmigus-dyngus – skąd się wzięła ta tradycja?
Śmigus-dyngus swój początek ma w starosłowiańskiej tradycji i związany był z Jarymi Godami – obrzędami, w trakcie których przygotowywano się na powitanie wiosny. Zwyczaj ten obchodzony jest w drugi dzień świąt Wielkanocnych, zwanym też Lanym Poniedziałkiem.
Tradycja ta nie była jednak zawsze popierana przez Kościół Katolicki, który uważał ją za zwyczaj pogański. Próbowano zakazać Słowianom obchodzenia tego obrzędu, jednak ze względu na to, że było to praktycznie niemożliwe, Kościół zdecydował się na przejęcie go, zmieniając przy tym narrację na mówiącą o tym, że woda miała być symbolem oczyszczenia z grzechu.
Śmigus i Dyngus – dwa odrębne obyczaje
Jeden z użytkowników Twittera szczegółowo wyjaśnił pochodzenie tej tradycji.
— Śmigus i Dyngus to dwa odrębne obyczaje, które praktykowane były jednego dnia. Dlatego z czasem ich nazwy się połączyły. Dyngusem nazywano datek dawany przez gospodynie mężczyznom chodzącym w Poniedziałek Wielkanocny po domach, składającym życzenia świąteczne i wygłaszającym oracje i wiersze o męce Pańskiej, czy też komiczne parodie. W zamian za to otrzymywali jajka, wędliny i pieczywo — czytamy.
— Śmigus z kolei to obyczaj polewania się wodą w Poniedziałek Wielkanocny. Stąd też nazwa "lany poniedziałek". Zwyczaj prawdopodobnie ma korzenie pogańskie i wiąże się z radością po odejściu zimy oraz z obrzędami mającymi zapewnić urodzaj i płodność. Chrześcijaństwo dodało do tego oczyszczającą symbolikę wody, a także tradycję, zgodnie z którą oblewanie wodą jest pamiątką rozpędzania tłumów, które gromadziły się w poniedziałek, rozmawiając o Zmartwychwstaniu Chrystusa.
Poniedziałek Wielkanocny w różnych rejonach Polski
W różnych regionach Polski z Poniedziałkiem Wielkanocnym wiążą się różne zwyczaje. M.in. we wsiach na południu kraju niektórzy praktykują tradycję skrapiania wodą święconą pól, co ma zapewnić obfite plony.
Z kolei na Śląsku obecny był zwyczaj polegający na wożeniu koguta na dwukołowym czerwonym wózku, przyozdobionym kwiatami i wstążkami. Tradycja ta miała być symbolem nadchodzącej wiosny, urodzajów i witalności.
Na Kaszubach zaś wierzono, że kąpiel w jeziorze lub morzu w Poniedziałek Wielkanocny miała chronić przed chorobami i nieszczęściami.
Śmigus-dyngus w Internecie
W Internecie pojawia się wiele gifów i animacji, które wykorzystać można kiedy nie mamy możliwości osobiście polać wodą kogoś ze swoich bliskich, a mimo to chcemy nawiązać do tradycji.
Zabawną animację związaną z Lanym Poniedziałkiem udostępniono na oficjalnym profilu miasta Warszawa. Przedstawia ona Warszawską Syrenkę wskakującą do Wisły.
RB
(na zdjeciu: archiwalny obraz przedstawiający obrzęd polewania wodą / źródło: Twitter)
Czytaj dalej:
Inne tematy w dziale Kultura
