Nawet 2/3 Polaków nigdy nie wykonało żadnego badania, pozwalającego wykryć np. chorobę nowotworową. Trudno się jednak temu dziwić, skoro tylko co drugi z nas wie, że takie badania w ogóle istnieją, a niewielu więcej ma świadomość, że testy finansowane są ze środków publicznych.
Rodacy pytani o to, czy regularne badanie się jest ważne, w większości zgadzają się, że bez profilaktyki nie można żyć długo i zdrowo. Praktyka pokazuje jednak, że jest zupełnie inaczej. Dramatycznie niska zgłaszalność na badania przesiewowe, także te, które prowadzone są od lat, to smutna polska rzeczywistość, którą pandemia COVID-19 jeszcze pogorszyła. Jedną z przyczyn takiej sytuacji jest niewystarczające dotarcie do zainteresowanych z najprostszymi informacjami.
Czytaj: Polacy bez ubezpieczenia zdrowotnego. Zatrważające dane. "Nikt nie wie, co się stało"
Internetowe Konto Pacjenta może być lepiej wykorzystane
Co z tego, że potencjalny pacjent wie, że warto się badać, jeśli nadal trudno jest w prosty sposób znaleźć informacje gdzie i na jakich zasadach można je wykonać? A przecież są już narzędzia pozwalające to robić. Dla przykładu Internetowe Konto Pacjenta posiada już ponad 18 mln Polaków. Na nim powinny być umieszczane wszystkie informacje, ważne dla naszego zdrowia, w tym także zaproszenia na badania. Tymczasem 36 proc. z nas nie wie, gdzie mogłoby wykonać takie badania. Na pytanie o źródła wiedzy dotyczące badań profilaktycznych 58 proc. wskazało Internet, a dopiero na drugim miejscu lekarzy – odpowiedzi u medyków szuka 54 proc. pacjentów. Na dalszych miejscach, jako źródła wiedzy o profilaktyce i zdrowiu wymieniani są „znajomi” oraz „telewizja”.
Co dziesiąty Polak deklaruje, że wiedzę czerpie z prasy, a 13 proc. odpowiada wprost, że nie szuka żadnej wiedzy, bo nie temat badań go zupełnie nie interesuje.
Zobacz: Podwyżki stawek OC nie są przypadkiem. Gigantyczne wpłaty za odszkodowania
Raport o naszych badaniach
Właśnie opublikowano wyniki Raport „Dlaczego się nie badamy? Profilaktyka nowotworowa Polek i Polaków”, który potwierdził, że Polakom brakuje wiedzy na temat profilaktyki. Zaledwie połowa kobiet i 35 proc. mężczyzn w pytaniu otwartym, bez sugerowanych odpowiedzi, wskazało mammografię, jako badanie profilaktyczne piersi. Cytologię wymieniło 28 proc. kobiet i 9 proc. mężczyzn, a 15 proc. kobiet i 10 proc. mężczyzn - kolonoskopię. Wyniki były lepsze, kiedy ankietowanym dano do wyboru kilka odpowiedzi: cytologię i mammografię zaznaczyło 80 proc. z nich, a kolonoskopię - 70 proc., co udowadnia, że pacjentom należy ułatwiać wybór niż liczyć na to, że sami na niego „wpadną”. Najmniej wskazań, bo zaledwie 2 proc. mają samobadanie piersi czy jąder - tylko 1 proc., a także gastroskopia, endoskopia i badania dermatologiczne.
Autorzy badania zapytali również o badania wykonane w ostatnim roku. Najwięcej, bo 53 proc., wskazało na morfologię, badania USG wymieniła jedna trzecia badanych, a cytologię, co czwarty. Kolonoskopia uzyskała 9 proc. odpowiedzi, a dermoskopia - 5 proc.. Tych, którzy zadeklarowali wykonywanie badań, zapytano dlaczego to robią. Ponad 40 proc. odpowiedziało: „dbam o siebie i profilaktycznie kontroluję swoje zdrowie”, co czwarty wykonujący badania uzasadnił, że pozwalają one na wczesne wykrycie choroby i skuteczne leczenie. Wśród odpowiedzi były również obawa przed chorobą, świadomość bycia w grupie ryzyka czy przypadki nowotworów w rodzinie lub osobiste doświadczenie choroby nowotworowej.
Polacy bez wiedzy o badaniach profilaktycznych
Brak wiedzy to główny powód, dla którego nie wykonujemy badań, ale są też inne, bardzo indywidualne i subiektywne wyjaśnienia. Najczęściej (17 proc.) udzielana odpowiedź niczego nie wyjaśnia: „Nie wiem, trudno powiedzieć”, a 16 proc. z nas „nie czuje takiej potrzeby”. Dokładnie tyle samo tłumaczy się brakiem czasu. Co dziesiąty Polak twierdzi, że nie będzie się badał, bo „Czuję się zdrowy”, a 7 proc. odparło, że nie bada się, bo badania są trudno dostępne. Inne pojawiające się odpowiedzi mówią o strachu przed przebiegiem badania i jego wynikami, o młodym wieku i o braku skierowania przez lekarza POZ, chociaż na badania przesiewowe, jeśli znajdujemy się w odpowiedniej grupie wiekowej, skierowanie w ogóle nie jest potrzebne.
Eksperci duże nadzieje wiążą z planowanym na przyszły rok uruchomieniem Narodowego Portalu Onkologicznego, na którym ma być łatwo znaleźć komplet informacji niezbędnych do zapisania się na badania diagnostyczne i profilaktyczne. Specjaliści od lat proponują także przyznanie pracownikom prawa do jednego dnia wolnego w celu wykonania badań profilaktycznych. Chcą też by do szkół wprowadzić przedmiot „Wiedza o zdrowiu” już od pierwszych klas podstawówek, co dałoby szansę na budowanie od dzieciństwa świadomości zdrowotnej wśród Polaków. Pozostaje mieć nadzieję, że wnioski, płynące z raportu „Dlaczego się nie badamy?” wpłyną na podjęcie takiej decyzji, bo skuteczniej i taniej jest zapobiegać niż leczyć.
Raport „Dlaczego się nie badamy? Profilaktyka nowotworowa Polek i Polaków” powstał dzięki Stowarzyszeniu Pomocy Chorym na Mięsaki i Czerniaki SARCOMA i dotyczy szeroko rozumianej profilaktyki onkologicznej.
Sprawdź:
Uważajcie na Straż Miejską. Niepokojące wyniki kontroli NIK
Karygodna lekkomyślność pacjentów? Narzekamy na kolejki, ignorujemy ważną sprawę
Na deklaracjach się skończyło. Polacy unikają szczepień
Tomasz Wypych
Inne tematy w dziale Rozmaitości
