Główny Urząd Statystyczny i Polski Komitet Europejskiej Sieci Przeciwdziałania Ubóstwu opublikowały raporty na temat biedy w Polsce. Wynika z nich, że w 2020 r. ubóstwo skrajne w Polsce wzrosło, zwłaszcza wśród rodzin z dziećmi oraz seniorów.
Dane GUS o biedzie w Polsce
Według danych udostępnionych przez Główny Urząd Statystyczny, w Polsce w 2020 r. odnotowano wzrost odsetka osób skrajnie ubogich z ok. 4 proc. osób w 2019 r. do ok. 5 proc. Eksperci GUS zwracają uwagę, że pogorszenie się sytuacji materialnej części gospodarstw domowych wiąże się z wprowadzeniem od marca 2020 r. zamrożenia części gospodarki i ograniczeń w kontaktach społecznych w związku z pandemią koronawirusa.
Według danych GUS w 2020 r. szczególnie narażone na ubóstwo skrajne były gospodarstwa domowe rolników oraz gospodarstwa utrzymujące się głównie z tzw. niezarobkowych źródeł (w obu grupach - prawie 14 proc. osób z tych gospodarstw). Wyższy od przeciętnego poziom ubóstwa skrajnego wystąpił także w gospodarstwach domowych rencistów (ok. 8 proc.).
Do grupy gospodarstw domowych o relatywnie wysokiej stopie ubóstwa skrajnego należały także gospodarstwa posiadające w swoim składzie osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności. Wskaźnik ten w gospodarstwach domowych z co najmniej jedną osobą uznaną za niepełnosprawną wyniósł 7,5 proc.
Polecamy:
Bieda na wsi większa niż w mieście
Wyższą od średniej dla Polski stopą ubóstwa skrajnego w 2020 r. charakteryzowały się także gospodarstwa domowe z dziećmi poniżej 18 roku życia. Dotyczyło to przede wszystkim gospodarstw domowych z co najmniej trójką dzieci w tym wieku (prawie 9 proc. osób ubogich), ale także gospodarstw domowych z dwojgiem dzieci (6,5 proc. osób ubogich).
Stopa ubóstwa skrajnego wśród dzieci i młodzieży do 18 roku życia wyniosła w 2020 r. ok. 6 proc. Wydatkami niższymi od granicy ubóstwa skrajnego częściej od mieszkańców miast odznaczali się mieszkańcy wsi, gdzie stopa ubóstwa osiągnęła w 2020 r. poziom 9,5 proc. Dla porównania w miastach ogółem ubóstwem skrajnym (według przyjętych kryteriów) dotkniętych było ponad 2 proc. osób (w zależności od wielkości miast stopa ubóstwa wynosiła od ok. 1 proc. do ok. 4 proc.).
Zasięg ubóstwa skrajnego w 2008 r. wynosił niecałe 6 proc. i na takim poziomie utrzymywał się do roku 2010. Przez kolejne 5 lat (2011-2015) stopa ta wynosiła ok. 7 proc. W 2016 r. wskaźnik spadł i w latach 2016-2020 pozostawał na poziomie ok. 4-5 proc.
Raport Poverty Watch 2021
Natomiast z raportu EAPN Polska wynika, że w 2020 r. zasięg ubóstwa skrajnego zwiększył się z 4,2 do 5,2 proc., a liczba Polaków żyjących w skrajnym ubóstwie zwiększyła się o około 378 tys. – z 1,6 mln w 2019 do 2 mln w 2020 r.
Liczba dzieci w skrajnym ubóstwie zwiększyła się o około 98 tys. – z 313 tys. w 2019 do 410 tys. w 2020 r. Z kolei liczba skrajnie ubogich seniorów wzrosła o około 49 tys. – z 264 tys. w 2019 do 312 tys. w 2020 r.
Zasięg ubóstwa skrajnego i relatywnego zmniejszał się do 2017 roku. W 2018 r. oba wskaźniki wzrosły, aby w 2019 znowu się zmniejszyć. W 2020 r. nastąpiła wyjątkowa sytuacja, gdy zasięg ubóstwa relatywnego zmniejszył się, a ubóstwa skrajnego się zwiększył.
Wykluczonych społecznie będzie jeszcze więcej
– Spadek zasięgu ubóstwa relatywnego nie wynika z faktycznej poprawy sytuacji materialnej Polaków. W pandemii średnie wydatki rodzin były mniejsze, więc i sama granica ubóstwa relatywnego – 50 proc. średnich wydatków – poszła w dół, stąd taki efekt. Skrajne ubóstwo, mierzone przy pomocy minimum egzystencji, wzrosło. GUS nie udostępnił jeszcze danych dotyczących wykluczenia społecznego, tzw. sfery niedostatku, którego granicą jest minimum socjalne. Ale jeszcze przed pandemią, w 2019 r., aż 39,4 proc. Polaków żyło poniżej minimum socjalnego. A biorąc pod uwagę, że cały rok 2020 r. przyniósł pogorszenie sytuacji na rynku pracy i w wynagrodzeniach, możemy się spodziewać, że i wykluczonych społecznie będzie jeszcze więcej – mówi dr hab. Ryszard Szarfenberg, przewodniczący EAPN Polska.
Zobacz także:
Za małe wsparcie od państwa
W 2020 r. Polacy korzystali m.in. z uniwersalnego 500 plus, podwyższonego zasiłku pielęgnacyjnego (215,84 zł miesięcznie), nowego świadczenia uzupełniającego dla osób niesamodzielnych (500 zł miesięcznie), a także corocznego jednorazowego dodatku do emerytur i rent. Dodatkowo w ramach tarcz antykryzysowych wprowadzono dwie tymczasowe rekompensaty: świadczenie postojowe dla osób pracujących na umowach cywilnoprawnych i jednoosobowej działalności gospodarczej (trzy razy po 2080/1300 zł) oraz dodatek solidarnościowy dla pracowników (trzy razy po 1400 zł).
Zdaniem EAPN Polska wsparcie przewidziane w tarczach antykryzysowych nie zapewniło wystarczającej ochrony socjalnej przed negatywnymi skutkami ekonomicznymi pandemii Covid-19. Polska nadal nie wypracowała strategii przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu, która jest niezbędna do skorzystania z unijnych funduszy EFS+ na lata 2021-2027.
Minister Maląg: Winna jest pandemia koronawirusa
Minister rodziny, pracy i polityki społecznej Marlena Maląg, komentując najnowszy raport EAPN Polska, podkreśliła, że mimo tych danych ubóstwo skrajne wciąż utrzymuje się na dużo niższym poziomie niż w 2015 r., kiedy wskaźnik zagrożenia ubóstwem skrajnym wynosił 6,5 proc.
Jak zaznaczyła, wzrost ubóstwa skrajnego nie jest potwierdzony równoczesnym wzrostem ubóstwa relatywnego, które spadło z 13 proc. do 12 proc., jak również ubóstwa ustawowego, które utrzymało się na tym samym poziomie wynoszącym ok. 9 proc.
Dodała, że w ocenie Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej wzrost ten ma charakter przejściowy i związany jest z pandemią koronawirusa. Wskazała, że w ubiegłym roku zanotowano spadek wydatków gospodarstw domowych z 1252 zł w 2019 r. do 1210 zł w roku 2020, co bezpośrednio związane jest z wprowadzonymi obostrzeniami i brakiem możliwości zaspokojenia potrzeb wydatkowych. - A to właśnie na podstawie wydatków – a nie dochodów – gospodarstw domowych obliczany jest wskaźnik zagrożenia ubóstwem skrajnym - zaznaczyła Maląg.
Znajdziesz w Salon24.pl:
Dochody wzrosły, ale wydatki spadły
- Mówiąc wprost, gospodarstwa domowe w okresie pandemii wydawały mniej, ponieważ część sklepów, restauracji czy punktów usługowych była zamknięta. Warto także zaznaczyć, że gospodarstwa ubogie to w dużej mierze gospodarstwa emerytów, rencistów i rodzin o niższych kompetencjach cyfrowych, co jest warunkiem koniecznym do korzystania z elektronicznych kanałów sprzedaży towarów i usług – podkreśliła minister.
W podobnym tonie wypowiada się wiceminister rodziny Stanisław Szwed. - Jeżeli popatrzymy na dochody na członka rodziny w 2020 r. to one wzrosły prawie o 100 zł z 1819 zł do 1919 zł. Z kolei wydatki spadły z 1252 zł do 1210 zł. To oznacza, że pandemia miała wpływ na to, że mniej wydawaliśmy, a dochody wzrastały - zaznaczył.
Dodał, że wskaźnik tzw. dochodu rozporządzalnego gospodarstwa domowego, który jest przeznaczany na wydatki, wzrósł z 63 proc. do 69 proc.
Mniej osób korzysta z pomocy społecznej
Wiceminister zwrócił uwagę, że pozytywne dane płyną także z pomocy społecznej. - W porównaniu do 2019 r. odnotowano spadek liczby rodzin, którym przyznano pomoc społeczną z powodu ubóstwa. To spadek o prawie 8 proc. z 432 tys. rodzin do 399 tys. rodzin w 2020 r. - podkreślił. Zdaniem Szweda duży wpływ na to miał m.in. program "Rodzina 500 plus".
Przypomniał też, że od przyszłego roku będą obowiązywały nowe, wyższe kryteria dochodowe uprawniające do świadczeń z pomocy społecznej. Wzrosną również świadczenia. Maksymalna kwota zasiłku stałego i pomoc pieniężna na usamodzielnienie będą podwyższone o 74 zł.
Od 1 stycznia przyszłego roku kryterium dochodowe uprawniające do świadczeń z pomocy społecznej dla osoby samotnie gospodarującej będzie wynosiło 776 zł (obecnie 701 zł), a dla osoby w rodzinie – 600 zł (obecnie 528 zł).
Wejdą również w życie programy zawarte w Polskim Ładzie. Zmiany, które planowo mają wejść od 1 stycznia 2022 r. zakładają m.in. kwotę wolną od podatku do 30 tys. zł. oraz ulgę dla rodzin z czworgiem i większą liczbą dzieci.
ja
Czytaj także:
Inne tematy w dziale Społeczeństwo
