"Ratujmy polską kulturę"! Artyści proszą rząd o wsparcie - jest odpowiedź MKiDN

Przedstawiciele środowisk twórczych proszą polityków o systemowe wsparcie dla polskiej kultury. Trzy główne postulaty tzw. Pakietu dla Kultury to: uchwalenie Ustawy o statusie artysty zawodowego, zmiana art. 15L w tarczy antykryzysowej i implementacja dyrektywy o prawie autorskim na jednolitym rynku cyfrowym. MKiDN odpowiada, że "Pakiet dla Kultury" jest już w fazie realizacji. 

Ratujmy polską kulturę

Pod apelem "Ratujmy polską kulturę", skierowanym do prezydenta Andrzeja Dudy, premiera Mateusza Morawieckiego oraz wicepremiera, ministra kultury, dziedzictwa narodowego i sportu Piotra Glińskiego, podpisali się przedstawiciele środowiska twórczego: aktor i reżyser Redbad Klynstra-Komarnicki, scenarzystka i producentka filmowa Ilona Łepkowska, reżyserka i scenarzystka Joanna Kos-Krauze, pisarz i publicysta Zygmunt Miłoszewski oraz piosenkarka Anna Karwan. Ludzie o różnych sympatiach politycznych i artystycznym dorobku. 

Jak zaznaczono podczas konferencji środowisk twórczych, zmiana art. 15 L oznaczać będzie "przywrócenie wynagrodzeń dla twórców w czasie pandemii", a przyjęcie Ustawy o statusie artysty zawodowego przyniesie "systemowe zabezpieczenie socjalne polskich artystów". Z kolei implementacja dyrektywy o prawie autorskim przyniesie "uczciwe wynagrodzenie dla artystów za wykorzystanie twórczości w Internecie".

Sekretarz Unii Literackiej Zygmunt Miłoszewski, który był jednym z ekspertów podczas prac nad ustawą, zwrócił uwagę, że podczas prac nad tą ustawą "wszyscy się dogadaliśmy". I starzy artyści, i młodzi artyści - i ludzie z poprzednich pokoleń, i ludzie z bieżących pokoleń, plastycy z muzykami, filmowcy z pisarzami. Wszyscy się dogadali - wyjaśnił Miłoszewski.

Artyści dogadali się z MKiDN

- Mało tego, dogadaliśmy się wszyscy razem z MKiDN" - dodał i zwrócił uwagę, że "ta ustawa gotowa leży w szufladzie". - Wystarczy ją wyciągnąć z tej szuflady, przeprowadzić przez proces legislacyjny i jest doskonałe rozwiązanie, które też kataloguje artystów, więc pozwala potem skierować pomoc w odpowiednie miejsce, kiedy jest ona potrzebna - mówił sekretarz Unii Literackiej.

Miłoszewski podkreślił, że ta ustawa w obecnej formule "jest tylko sposobem na ujęcie w systemie ubezpieczeń społecznych dużej grupy zawodowej, która istnieje kompletnie poza tym systemem". - Nie ma to kompletnie wpływu na wolność artystyczną - na to, co my możemy, albo nie możemy robić - ocenił.

- Po drugie nie ma w treści ustawy żadnych elementów oceny jakościowej. Oczywiście, jest weryfikacja, bo system jest dla artystów zawodowych, nie dla amatorów - wyjaśnił, dodając, że nikt nie będzie oceniał pracy artystów "pod względem jakościowym". 

Miłoszewski przyznał, że ta ustawa "jest oparta na rozwiązaniu niemieckim, ale także na różnych innych zachodnich rozwiązaniach". - Jeśli chodzi o ten tekst, który znamy, nad którym pracowaliśmy - to naprawdę jest to super rozwiązanie prawne - ocenił. 

- Rolnicy mają KRUS, a artyści nie mają niczego - powiedział aktor, dyr. Teatru im. J. Osterwy w Lublinie Redbad Klynstra-Komarnicki. - Ustawa o statusie artysty wypełnia te szczelinę - podkreślił. 

Według Klynstry-Komarnickiego, artyści byli "pierwszymi, którzy zostali pozbawieni możliwości wykonywania swoich zawodów i prawdopodobnie będą ostatni, którzy zostaną odmrożeni". 

Polska nie wdrożyła dyrektywy UE o prawie autorskim

Pytana o to, jaki wpływ na polską kulturę będzie miała implementacja dyrektywy w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym, scenarzystka, przewodnicząca Gildii Scenarzystów Polskich Ilona Łebkowska powiedziała: "jest takie rozwiązanie, które zostało przyjęte przez Parlament w Unii Europejskiej (UE) w marcu 2019 r.". Wyjaśniła, że kraje członkowskie UE mają czas na implementację tej dyrektywy do czerwca 2021 r., ale "niestety, rząd polski zaskarżył tę dyrektywę do TSUE".

- Prawda jest taka, że w tej chwili - nie tylko w czasie pandemii, bo było to już wcześniej - olbrzymia część konsumpcji kultury i prezentacji kultury przede wszystkim przeniosła się do sieci. Korzystają na tym przede wszystkim wielkie koncerny, które mają platformy streamingowe, które mają serwisy typu Google, YouTube, Yahoo itd., w których prezentowane są utwory najrozmaitsze - muzyczne, audiowizualne - mówiła. 

- Problem polega na tym, że te koncerny czerpią z tego dochody, ponieważ te wszystkie utwory zamieszczane w Internecie, są z reguły obłożone reklamami i pożytki z tych reklam płyną dla tych koncernów międzynarodowych. Natomiast twórcy, którzy wygenerowali te utwory, którzy są ich autorami, których jest to pracą i źródłem utrzymania - z tego pieniędzy nie otrzymują" - wyjaśniła przewodnicząca Gildii Scenarzystów Polskich. 

Jej zdaniem dyrektywa, która została przyjęta przez Parlament Europejski jest najlepszą drogą do tej regulacji. Implementacja tej dyrektywy ma sprawić, że twórcy, których utwory są umieszczane w Internecie i które są oglądane, słuchane w Internecie, będą mieli należne dochody z tego użytkowania. Łebkowska zwróciła uwagę, że kraje Europy Środkowej, jak Węgry, Czechy i Słowacja, "już te rozwiązania przyjęły", a Polska "jest w ogonie tych zmian". 

Zarabiają medialni giganci, artyści bez grosza

Jak zapewnia scenarzystka, ta ustawa nie obciąży to podatników ani tych, którzy coś w sieci oglądają lub słuchają, ale zmusi do podzielenia się dochodami właścicieli platform internetowych i wielkich koncernów działających w Internecie.

Pytana o brak wpływów i brak implementacji dyrektywy w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym, reżyser i scenarzystka Joanna Kos-Krauze powiedziała: "nie ma nas, już nas pogrzebali, albo położyli na stadionach". Wskazała, że takie serwisy jak Netflix czy HBO GO kupują treści z polskich archiwów, abonenci za to płacą, natomiast artyści nie mają z tego tantiem. - To jest nieuczciwe, nie ma żadnego powodu, żeby tak było - oceniła. 

Przyznała, że artyści "bardzo liczą na wsparcie polityków, rządu, osób odpowiedzialnych, na wsparcie i głos za wdrożeniem tych wszystkich implementacji". - Przypominam, że polskie prawo nie nadąża za zmieniającą się technologią. Od 20 lat nie było nowelizacji ustawy, albo choćby poszerzenia o te nowe pola eksploatacji - wyjaśniła Kos-Krauze. 

Pakiet dla kultury od MKiDN

MKiDN w odpowiedzi na ponadpolityczny apel przedstawicieli środowisk twórczych podkreśliło, że trzy główne postulaty twórców są obecnie procedowane.

Minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu Piotr Gliński 8 października wystąpił do ministra rozwoju, pracy i technologii o zmianę art. 15L ustawy z dnia 2 marca 2020 r. (w ramach tarczy antykryzysowej) i pilne skierowanie projektu zmiany ustawy do prac legislacyjnych. 

Ustawa o uprawnieniach artysty zawodowego zostanie wpisana do rządowego wykazu prac legislacyjnych jeszcze w IV kwartale br. Wtedy też rozpoczną się konsultacje międzyresortowe oraz społeczne. Ustawa przewiduje powołanie Funduszu Wsparcia Artystów Zawodowych oraz nowelizację art. 20 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych w zakresie nośników objętych opłatą reprograficzną (podatek głównie od urządzeń i nośników, które pozwalają na nagrywanie i kopiowanie muzyki).

W odniesieniu do implementacji dyrektywy o prawie autorskim na jednolitym rynku cyfrowym podano, że MKiDN przeprowadziło już prekonsultacje publiczne, w których zainteresowane branże i podmioty mogły składać swoje propozycje oraz stanowiska. Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami Komisji Europejskiej, wytyczne niezbędne do zakończenia prac nad projektem zostaną wydane na przełomie grudnia i stycznia. 

Jak rząd wspiera artystów 

MKiDN wylicza, że uruchomiło od powstania epidemii kilkanaście różnorodnych form wsparcia dla całego sektora kultury. Chodzi o artystów, instytucje kultury (państwowe i samorządowe) oraz przedsiębiorców działających w sektorze kultury

Podkreślono, że łączna wartość działań pomocowych rządu dla kultury szacowana jest już na ok. 6 miliardów zł i obejmuje m.in.: wielomilionową pomoc dla przedsiębiorstw z branży kultury (wsparcie z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych), NGO-sów, osób samozatrudnionych i na umowach cywilno-prawnych w ramach Tarczy Antykryzysowej. Pomoc obejmuje również opiekunów Pomników Historii oraz miejsca światowego dziedzictwa. Zwrócono uwagę także na "wielokrotne zwiększenie pomocy socjalnej MKiDN".

Resort kultury przypomina również o utworzeniu specjalnego programu "Kultura w sieci" z budżetem 80 mln zł, w tym 20 mln na stypendia dla twórców i artystów. Jak napisano, "łącznie wsparcie w ramach projektu uzyskało 3405 projektów – 1182 instytucjonalne i 2223 indywidualne (w sumie wsparcie uzyskało 3405 projektów). 60 mln zł zostało przeznaczonych na projekty instytucjonalne z wyłączeniem zakupu sprzętu".

Fundusz Wsparcia Kultury

Obecnie trwa rozpatrywanie wniosków złożonych w ramach Funduszu Wsparcia Kultury. 400 mln zł zostanie przekazanych samorządowym instytucjom artystycznym, organizacjom pozarządowym i przedsiębiorcom działającym w sektorze kultury na pokrycie strat poniesionych od początku pandemii, czyli od 12 marca. 

MKiDN jako przykłady pomocy rządu dla artystów wymienia m.in: zwiększenie środków i zmiany w regulaminach programów i stypendiów Ministra (uelastycznienia i bardziej liberalne podejście do oceany realizacji i rozliczenia projektów, uproszczenie zgłaszania zmian w projektach, możliwość obniżenia albo rezygnacji z wkładu własnego), specjalne wsparcie dla branży filmowej w 1. i 3. Tarczy Antykryzysowej, wystąpienie do UE o zerową stawkę VAT na książki (sprawa w toku). 

W komunikacie przekazano , że kontynuowane są prace nad ustawą o uprawnieniach artysty zawodowego i utworzeniem Funduszu Wsparcia Artystów Zawodowych. Wymieniono także program NCK "Kultura-Interwencje" z budżetem 10 mln zł.

ja