Olej rydzowy z lnianki - olej zdrowszy niż rzepakowy

"Lepszy rydz niż nic" - to znane porzekadło ludowe nie odnosi się do grzyba, ale do lnianki siewnej, jednej z najstarszych uprawnych roślin oleistych o rdzawym kolorze. Przez wiele lat była zapomniana, dziś wraca do łask. Olej rydzowy z lnianki to gigantyczna dawka kwasów omega 3.

Olej rydzowy - z czego jest

Olej rydzowy pozyskiwany jest z nasion lnianki. Prace archeologów wykazały, że roślina ta występowała już przed trzema tysiącami lat m.in. na terenie Biskupina. Nazwa lnianki siewnej – „rydz” – wzięła się od rdzawego koloru jej nasion (z tego samego powodu rudawy w barwie pospolity grzyb nazywany jest rydzem). Ma też wiele innych nazw: lennica, lnicznik, judra, rydzyk, ryżyk. Dawniej lnianka porastała ugory i pola leżące odłogiem. Wschodziła nawet tam, gdzie nie chciało rosnąć nic innego, stąd wzięło się powiedzonko "lepszy rydz niż nic". 

W okresie powojennym, do 1955 roku, lnianka była drugą rośliną oleistą przetwarzaną na olej. W Wielkopolsce olej rydzowy był popularnym olejem spożywczym. Jadło się go w połączeniu z cebulką, kaszą, ryżem, ziemniakami, śledziem, serem i innymi produktami. Ale rzepak niemal całkowicie wyparł lniankę z uprawy i zupełnie o niej zapomniano.

Dopiero upór rolnika spod Szamotuł sprawił, że olejem rydzowym zainteresował się Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie. Okazało się, że posiada on ciekawy skład kwasów nienasyconych i zawiera dużą dawkę witamin (szczególnie wit. E) oraz mikro- i makroelementów i zlecono opracowanie normy zakładowej pod produkcję tego oleju na rynek. Uprawa lnianki stopniowo zaczęła się odradzać, a olej rydzowy, choć wciąż jest produktem niszowym, częściej zaczął być dostępny w sklepach. 

Jako jeden z nielicznych olejów jest łatwo rozpoznawalny po charakterystycznym swoistym zapachu oraz smaku cebulki i gorczycy. Kolorem przypomina oliwę z oliwek. Według badań Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie jest olej rydzowy może być długo przechowywany w porównaniu z olejami o podobnym składzie, ponieważ zawiera związki chroniące olej przed utlenianiem i jełczeniem. Ponadto skład kwasów tłuszczowych oleju rydzowego jest korzystniejszy od wielu innych olejów np.: oleju z oliwek, lnu, rzepaku, słonecznika itp.

Składniki oleju rydzowego

Najzdrowszy jest olej z lnianki tłoczony na zimno. Około 90 proc. zawartości tłuszczu w oleju rydzowym stanowią nienasycone kwasy tłuszczowe. Ponad 50 proc. z nich to kwasy tłuszczowe wielonienasycone, w tym: kwas alfa-linolenowy (rodzina omega-3) od 30 do 40 proc. i kwas linolowy (rodzina omega-6) od 15 do 20 proc. Olej ten jest wyjątkowy ze względu na bardzo wysoką zawartość kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 i najkorzystniejszą proporcję kwasów omega-3 do omega-6 wśród olejów roślinnych (1:0,4). Ponadto w skład oleju rydzowego wchodzą: kwasy jednonienasycone ok. 35 proc. (w tym kwas erukowy od 1 do 3 proc.), kwasy nasycone ok. 10 %, sterole ok. 511 mg/100 g oleju, przeciwutleniacze z grupy tokoferoli (głównie witamina E) 110 mg/100 g oleju, związki fenolowe 128 mg/kg oleju, witamina A, witaminy z grupy B, mikro- i makroelementy oraz lecytyna. 

Dlaczego warto stosować olej rydzowy?

Olej rydzowy posiada wiele zastosowań prozdrowotnych.

• na skórę
  - wpływa na proces gojenia ran, owrzodzeń oraz oparzeń
  - usuwa objawy atopowego zapalenia skóry, dermatozy i wypryski

• chroni wątrobę, trzustkę, serce, jelita, a także nerki. Przyspiesza wydzielanie żółci.
• osłabia objawy artretyzmu i reumatyzmu
• reguluje poziom lipidów, cukru i cholesterolu we krwi. Badania przeprowadzone w Instytucie Żywności i Żywienia w Warszawie wskazały, że u osób, które przez okres dwóch tygodni regularnie spożywały olej rydzowy, nastąpił spadek złego cholesterolu (LDL) aż o 12%. Olej rydzowy jest nawet dwa razy skuteczniejszy, w porównaniu z oliwą z oliwek i olejem rzepakowym
• ma właściwości przeciwzapalne. Olej rydzowy posiada nawet dwa razy więcej omega-3, niż omega-6, i w porównaniu do wielu innych olejów spożywczych, takich jak oliwa czy olej słonecznikowy, cechuje się bardziej korzystnym ich stosunkiem
• ma właściwości antymiażdżycowe. Zawarta w oleju witamina E wzmacnia ściany naczyń krwionośnych, chroni krwinki czerwone przed przedwczesnym rozpadem, a także przed tworzeniem się zakrzepów
• może chronić przed chorobami takimi jak otępienie, choroba Alzheimera, choroby oczu, zwyrodnienie plamki żółtej oraz uszkodzenia nerwowe, powodowane stanami zapalnymi
• wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego

Olej z lnianki - z czym go jeść?

Zaleca się spożywanie jednej łyżeczki oleju dziennie, która będzie pokrywać dzienne zapotrzebowanie na nienasycone kwasy tłuszczowe. W celu działania leczniczego najczęściej zaleca się przyjmowanie ok. 5-10 gram, w dwóch dawkach dziennie, najlepiej na czczo. W przypadku dzieci dawka nie powinna przekraczać ok. 1 łyżeczki dziennie, którą można podawać z innymi produktami, takimi jak twarożek, sałatka, pieczywo, itp.

Oleju nie należy smażyć, ponieważ wysoka temperatura niszczy prozdrowotne substancje w nim zawarte. Olej rydzowy nadaje się wyłącznie do stosowania na zimno

Olej z lnianki chętnie dodawany jest do: sałatek i surówek, twarogu, pieczywa, ziemniaków, kasz, sałatek, ale podobno najlepiej komponuje się ze śledziami. W dawnych czasach taki tłuszcz był podstawą maczanki do pieczywa, do którego dodawało się wówczas cebulę i pieprz. Olej z lnianki rydzowej znakomicie nadaje się jako baza do zdrowej marynaty

Olej rydzowy stanowi dobrą alternatywę dla oleju lnianego, gdyż zawiera podobnie wysoką zawartość kwasu alfa–linowego, a ma bardziej akceptowalny smak i nie trzeba przechowywać go w lodówce. Olej rydzowy może być przechowywany w szczelnym opakowaniu (chroniącym przed światłem i powietrzem) nawet do 6 miesięcy.

Inne zastosowanie oleju z lnianki

Produkt ten stosowany był w Europie, a potem Ameryce Północnej jako paliwo do lamp oświetleniowych. W tej chwili lnianka jest również obiektem zainteresowania w branży biopaliwowej. Badany jest pod kątem potencjału w zakresie masowej produkcji alternatywnego paliwa. W Japonii naukowcy przymierzają się do wykorzystania go do ekologicznej produkcji energii elektrycznej.

Nasiona lnianki zawierają od 25 do 40 proc. oleju tłustego i stanowią cenną paszę dla drobiu, ponieważ stymulują wzrost i podnoszą odporność zwierzęcia na choroby. Badania naukowe potwierdziły, że drób karmiony nasionami rydzowymi daje bardziej wartościowe jaja i mięso. 

Olej lniankowy sprawdza się w kosmetologii jako produkt nawilżający. Jego struktura i łagodny zapach sprawiają, że nadaje się jako olejek do masażu. Zawarta w nim witamina E oraz kwasy omega pomagają poprawić koloryt skóry i zapobiegają niszczącemu działaniu wolnych rodników. Olej rydzowy, stosowany jako domowy kosmetyk naturalny na włosy pomaga pozbyć się łupieżu.  

ja