Osobowość borderline – objawy, zachowanie, leczenie

Cechami typowymi dla osobowości borderline są gwałtowne zmiany nastroju, kłótliwość, zazdrość o partnera, obsesyjne skupienie na sobie. W społeczeństwie występuje coraz częściej. Zwana jest również osobowością z pogranicza.

Czym jest osobowość borderline?

Borderline to osobowość chwiejna emocjonalnie. Częściej występuje u osób, które dzieciństwie doświadczyły fizycznej przemocy, często były porzucane (miały deficyt uwagi rodziców), notorycznie krytykowane, były świadkami kłótni między członkami rodziny lub też przeżyły silną traumę (np. gwałt). Wskutek takich doświadczeń wytworzyły nieprawidłowy schemat więzi z najbliższymi.

Problem ten częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Osoba z borderline wykazuje w związku niezdrowe przywiązanie emocjonalne, ma potrzebę bycia stale w centrum uwagi, panicznie boi się samotności. Lęk przed odrzuceniem przybiera u niej ekstremalną formę – trudno jej znieść nawet chwilowe rozstanie, np. kiedy partner wychodzi do pracy. Tworzy wówczas w głowie nieuzasadnione teorie o zdradzie lub porzuceniu.

Podstawowym problemem osób z tym zaburzeniem osobowości jest brak umiejętności wyznaczenia granic. Nie wiedzą one, gdzie kończą się ich wyobrażenia o ludziach, a gdzie zaczyna rzeczywistość, nie potrafią ustanowić własnej tożsamości i rozdzielić jej od tego, jak są postrzegane przez innych. Choroba borderline to również problem z określeniem własnych preferencji – czują się zagubione w emocjach, nie potrafią się zatrzymać i racjonalnie przyjrzeć własnym problemom.

Mężczyzna lub kobieta z osobowością typu borderline czuje głęboką potrzebę otrzymywania uwagi od innych ludzi, jednocześnie nie potrafi ustalić, kim jest samodzielnie, jakimi cechami mógłby zainteresować rozmówcę. Z tego powodu osoby z borderline często wykorzystują swoją seksualność jako metodę pozyskania atencji partnera. Wynika to z traumy okresu dziecięcego, kiedy to doświadczyły wykorzystania seksualnego. To traumatyczne doświadczenie jest dla dziecka przekroczeniem granic psychicznych oraz fizycznych, stanowi przyczynę braku umiejętności ich ustanowienia w dorosłym życiu i czyni z seksualności sposób na bycie atrakcyjnym dla świata.

Jak rozpoznać osobowość borderline?

Chwiejność nastrojów

Chwiejność nastrojów należy do najłatwiej zauważalnych symptomów choroby borderline. W bardzo krótkich odstępach czasu osoby te są zdolne do całkowitej zmiany światopoglądu i oceny sytuacji – potrafią znienawidzić osobę, której właśnie deklarowały miłość, czuć się szczęśliwe i załamane w odstępie jednej chwili, a wszystko to zazwyczaj z nie do końca racjonalnych powodów. Warto pamiętać, że wszystkie te emocje są autentyczne i chociaż mogą przypominać manipulację, osoba z typem osobowości borderline naprawdę wierzy w to, co odczuwa, nawet jeśli jest to ściśle sprzeczne z tym, co twierdziła przed chwilą.

Skupienie na sobie

Pełne skupienie na sobie również należy do cech charakterystycznych osobowości borderline. Nie oznacza ono braku empatii, jak w przypadku innych zaburzeń, jednak ta jest ograniczona, gdyż najbardziej poważne i głębokie wydają się danej osobie jej własne problemy. Stałe stany napięcia, lęku i euforii z powodu własnych doznań nie zostawiają wiele miejsca do refleksji nad odczuciami otaczających ją osób, dlatego zazwyczaj łatwo są one zapominane.

Lęk separacyjny

Lęk separacyjny polega na awersji do bycia samemu i jest oparty na paranoicznym lęku przed byciem porzuconym. Osoby z borderline panicznie obawiają się samotności, kiedy więc uda im się odnaleźć partnera, który je akceptuje, przywiązują się do niego tak mocno, że nie są w stanie np. zjeść same śniadania albo zostać w domu, kiedy idzie on do pracy. Obiekt, jakim jest partner dla osoby z zaburzeniem, nadaje sens jej rzeczywistości. Kiedy więc znika, nawet na chwilę, wszystko się rozpada i przestaje ona rozumieć, co się dzieje.

Walka o uwagę

Agresywna walka o uwagę innych zazwyczaj sprowadza się do uwodzenia i wykorzystywania własnej seksualności, którą osoba z zaburzeniem typu borderline postrzega jako jedyną wartość, jaką drugi człowiek może w niej docenić. Nie jest ona w stanie zauważyć innych swoich atutów. Zamiast tego wykorzystuje sposób ubierania się i zalotne zachowanie, bo dzięki nim często wydaje się atrakcyjna, a jej cel czuje się wyróżniony wyjątkową uwagą, jaką zdają się mu poświęcać.

Nieadekwatne reakcje

Nieadekwatne reakcje na pozornie nic nieznaczące bodźce, takie jak spojrzenie czy wyraz twarzy, są kolejnym symptomem osobowości borderline. Osoby z tym zaburzeniem są zdolne we wszystkim doszukać się nienawiści, pogardy, miłości lub dowolnej skrajnej emocji, często bez żadnych racjonalnych podstaw. Prowadzi to do zaburzonego światopoglądu i działań, które danej osobie wydają się w pełni uzasadnione, ale dla świata zewnętrznego nie są niczym usprawiedliwione. Przykładowo, może ona na podstawie paru konwersacji wyobrazić sobie, że jest w związku ze swoim rozmówcą, a następnie karać go za zdrady w fikcyjnej relacji.

Destrukcyjność

U osób z osobowością typu borderline destrukcyjność w stosunku do samego siebie można zaobserwować m.in. w przypadkach samookaleczenia, a także przesadnych i obsesyjnych piercingach czy tatuażach. To działania mającej na celu odtworzenie traumy, oswojenie tego wspomnienia poprzez przekroczenie własnych fizycznych granic, tak jak to miało miejsce podczas przeżycia związanego z wykorzystywaniem seksualnym w dzieciństwie. Osoby z osobowością borderline nie mają szacunku do siebie, swojego ciała czy życia. Z tego powodu mogą się posunąć nawet do samobójstwa, często wykorzystywanego jako groźbę (np. w celu utrzymania przy sobie partnera), którą następnie realizują, gdyż nie potrafią wyznaczyć sobie granic.

Trudne życie osoby z borderline

Osoby z osobowością typu borderline rzadko mają udane życie osobiste. Oprócz opisanego wyżej niezdrowego przywiązania emocjonalnego i zazdrości o partnera lub partnerkę, taka osoba sama nie jest dobrym partnerem. Lęk przed odrzuceniem powoduje, że ma problem z okazywaniem uczuć i zachowuje dystans wobec innych.

Z osobowością chwiejną emocjonalnie wiąże się też reagowanie gniewem na trudności – pacjent z tym problemem często wywołuje kłótnie i awantury.  

Życie zawodowe osoby z borderline przebiega podobnie jak osobiste. Niska samoocena nie pozwala jej rozwinąć skrzydeł. Dochodzą do tego lęk przed oceną, traktowanie krytycznych uwag jako odrzucenia i kłótliwość.  

Borderline: leczenie  

Podobnie jak w przypadku innych zaburzeń osobowości, osoby z borderline rzadko same decydują się podjąć leczenie, ponieważ nie dostrzegają problemu. Przyczyn swoich trudności doszukują się w innych – ludziach z najbliższego otoczenia, a nie w sobie samych.

Jeśli uda nam się przekonać partnera do podjęcia leczenia, osoba wykazująca cechy charakterystyczne dla zaburzenia borderline powinna pójść po poradę do psychologa, psychoterapeuty lub psychiatry.  

Podstawową metodą leczenia tego zaburzenia osobowości jest psychoterapia. Czasami potrzebne jest też wdrożenie leczenia farmakologicznego, np. przeciwdepresyjnego.

FJ